Неизвестно - Гапееў Ведзьміна тоня

У адзін дзень ён так быў захапіўся працай, што аж падскочыў над сваім самаробным планшэтам, калі побач завішчалі па-свінячы тармазы “Уазіка”. То быў сам старшыня калгаса Мікалай Рыгоравіч. Ён быў яшчэ зусім малады мужчына, толькі два гады кіраваў калгасам. Дзівіліся з яго вяскоўцы: і таму, што малады, але – разумны, і таму, што ніколі не крычыць і тым больш не мацюкаецца. Але толькі збоку здавалася, што ён мяккі: калі што сказаў – так і будзе. Трох трактарыстаў за п’янку звольніў, як ні прасіліся. Дысцыпліна ў яго – на першым месцы. І яшчэ дзівіліся вяскоўцы: па палях, па фермах гойсае, а заўсёды пры гальштуку, у чыстым, і туфлі блішчаць, быццам бруд да іх не прыстае. Праз тры месяцы ён усіх калгаснікаў па імёнах ведаў, да старэйшых за яго звяртаўся па бацьку. Адчувалася яго павага да людзей і ў словах, і ў справах: як ні цяжка пакуль, а зарплату ў час плаціць...

– Што гэта ты тут робіш? – строга запытаў старшыня, заглядваючы ў планшэт Віталя. – Ты адкуль?

– Ды... свой я, – напалохаўся крыху Віталь. – Вось, з вёскі, Аўдзееў Віталій.

– Антона Аўдзеева, трактарыста, сын? – працягваў распытваць старшыня, усё гледзячы ў паперу, на якую Віталь толькі што праставіў лічбы замераў. – І што робіш? Гэта ты на ўсіх палях жэрдкі наставіў?

– Я план складаю...

– Які план? Захопніцкі? – старшыня ўзняў вочы ўжо на Віталя, і той супакоіўся. У вачах Мікалая Рыгоравіча была ўсмешка.

– Не-е... – Віталь сабраўся, прадоўжыў: – У вас у канторы план няправільны, адлегласці на вока памаляваны... А я дакладны складаю.

– Бачу ўжо, – працягнуў старшыня, зноў схіліўся над планшэтам. – Гэта ў цябе дарога да ўрочышча Жмерань, гэта масток, канава... Як сфатаграфаваў. А што за лічбы?

– Працягласць дарогі, а гэта – працягласць канавы.

– Ого! – па-сапраўднаму здзівіўся старшыня. – А чым мераў?

– Дарога – па спідометры, адлегласць па прамой – вось, вешкамі.

– Ну-ну. І многа ты паездзіў?

– Гэта ўжо апошні квадрат.

– Які квадрат?

– Я калгас на квадраты разбіў. Астатнія часткі ў чарнавым варыянце ўжо гатовыя.

– З усімі дарогамі, канавамі і кіламетражом? – бровы Мікалая Рыгоравіча папаўзлі ўверх, ён недаверліва глянуў на хлопца.

– Ага. Я месяц праездзіў. Вось тут закончу – і буду чыставую маляваць.

– Ну, хлопча, – старшыня перагартаў некалькі лістоў у планшэце. – Што ж ты да мяне адразу не прыйшоў?

– А навошта?

– Дзівак... Ты карту сваю куды потым дзенеш?

– Не ведаю. Я яе ад цікавасці раблю.

– Ясна. Так, працуй. Зробіш – мне пакажаш. Дамовіліся?

– Добра, – зніякавеў ад такой увагі Віталь. – А вам навошта?

– А які ж камандзір без карты? Як мне спадабаецца – куплю. Згода? Тады вось яшчэ: скажаш бацьку, каб заўтра да мяне падышоў, – загадаў ужо ўладна Мікалай Рыгоравіч, садзячыся ў свой “Уазік”. – Дамовіліся?

Віталь кіўнуў.

Назаўтра вечарам бацька прывёз каністру бензіну.

– На, – ён паставіў каністру перад разгубленым Віталем. – Рыгоравіч табе прывітанне перадаваў. Казаў, надта чакае тваёй карты.

У Віталя нечакана запалалі вушы. Што праўда, то праўда, бензіну ён выездзіў за месяц не адзін літр...

Чыставую карту ён маляваў не на паперы, а на адваротным белым баку звычайнай кляёнкі, што на стол сцелюць. Выпрасіў у маці грошы, купіў патрэбны кавалак. Лежачы цэлымі днямі на жываце на падлозе, спачатку алоўкам, а потым фламастэрамі чарціў, пісаў, падмалёўваў. Карта ўвачавідкі ажывала, напаўнялася дарогамі, канавамі, дамамі, палямі, ляскамі...

Бацька быў зазірнуў і аж прысеў ля карты.

– Вось дык маеш! Сур’ёзная якая рэч выходзіць!

Карта і на самай справе атрымалася сур’ёзная, вытрыманая па ўсіх законах картаграфіі.

І калі яна была гатова цалкам, калі зверху вялікімі літарамі Віталь падпісаў “Калгас імя...”, сам доўга не мог адарваць позірк ад карты: ён не проста любаваўся ёй, яна заварожвала. Не верылася, што гэта ён, Віталь, адзін зрабіў такую рэч!

Мікалай Рыгоравіч па карту прыехаў сам – бацька перадаў, што сын закончыў працу.

Разглядваў ён яе хвілін дзесяць, водзячы пальцамі, ціхенька мармычучы нешта.

– Я толькі вышыні не праставіў... – нясмела сказаў Віталь.

– А? Што? – адарваў позірк ад карты старшыня.

– Ну, трэба яшчэ паказаць узроўні ўзгоркаў, нізін. Але тут працы многа вельмі, тэадаліт трэба.

– Ну, я ўсе горкі-ўзгоркі і сам ведаю, тут гэта не надта трэба... Ай, малайчына, вось гэта работа! Алена Пятроўна! – крыкнуў ён да маці, якая якраз вярнулася з фермы, з ранішняй дойкі. Пра цікавасць старшыні да карты яна ведала – муж расказаў.

– Што вы тут, Рыгоравіч, разам з маім сынам маляваннем рашылі заняцца? – пасмейвалася маці, заходзячы ў пакой, але ў голасе яе былі чутны задаволенасць і гонар за сына.

– Не, я вось хачу купіць у вашага сына яго карту. А паколькі яму няма яшчэ шаснаццаці, то павінен у бацькоў дазвол спытаць.

– Як хоча прадаваць, то няхай прадае! – маці ласкава глянула на Віталя. – Прасі даражэй, сын!

Віталь разгубіўся – жартуе старшыня ці не?

– Э, хлопча, – паківаў пальцам Мікалай Рыгоравіч. – Скончыліся часы, калі “за так” было. Запомні: толькі тады будзе ва ўсім парадак, калі будзе аплачвацца ўсякая праца! От, тады і толькі тады... – Ён задумаўся на хвіліну, нават лоб рукой пацёр.

– Ну, зробім так, калі ты супраць не будзеш: падыдзеш заўтра разам з бацькам да мяне адразу пасля нараду. Мы заключым дагавор на выкананне работ – тады ты нам карту, мы табе грошы. Лады?

– Лады, – адказаў Віталь, а сэрца забухала так моцна, што, здаецца, і іншым чуваць яго было. З ім, які толькі сем класаў скончыў, сам старшыня заключае дагавор…

Мікалай Рыгоравіч яшчэ нахіліўся над картай, памацаў.

– Бач, на кляёнцы намаляваў. Добра, не парвецца...

– То забірайце цяпер, – Віталь прысеў, стаў скручваць карту. – Вы ж...

– Не, не абману, – заўсміхаўся старшыня.

Было бачна, што яму вельмі хацелася ўзяць карту менавіта цяпер, трымаць яе ў руках...

Ды то было год таму. І справа была, і грошы, дарэчы, не малыя атрымаў Віталь – на джынсы і красоўкі хапіла.

Сверб картаскладання грыз яго ўвесь год. І неяк на вечар у школе, прыўрочаны да Дня абаронцаў Айчыны, запрасілі школьнікі Кароту Васіля Яўменавіча, прасцей кажучы, дзеда Васіля. У гады вайны быў дзед Васіль сувязным, а пазней і партызанам. І вось расказваў ён, што адной зімой невялікі атрад партызан уратаваўся ў час блакады на Савіным востраве Ведзьмінай тоні.

Пра Ведзьміну тоню Віталь чуў раней: пяць невялікіх, аднолькавых астравоў вакол чорнага возера. І тады як стрэліла: там ёсць нейкая загадка! Вось скласці дакладны план Ведзьмінай тоні, каб глянуць на яе нібыта зверху – і ўсё адразу стане ясна.

Вырашыў, што абавязкова трэба будзе вымяраць і вышыні астравоў – а што, калі яны сапраўды штучныя? Гэта лёгка будзе праверыць.