Алесь Жук - Зоркі над палігонам

3-за гэтага давялося машыны выводзіць на вышыню па полі, спадзеючыся толькі на тое, што непрыяцель не заўважыць гэтага. Цяпер, калі пачалася перадыслакацыя, павольны ранішні досвітак здаўся вельмі кароткім і імклівым.

Ды і кусцікі на вышыні, якія здаваліся здалёку густымі і высокімі, былі рэдзенькія і маленькія. У іх з горам папалам магла прытаіцца пяхота, а машыны схаваць было немагчыма.

Карповіч успомніў той позірк капітана Раманава на яго і падумаў, што не выканаць загад нельга.

Карповіч з сумам паглядзеў на сваю першую вышыню, дзе столькі ўкладзена работы, дзе цяпер нічога нельга заўважыць і самому.

Ён прыняў адзінае на яго погляд правільнае рашэнне: пяхоце загадаў замаскіравацца, катэгарычна забараніў уставаць і перапаўзаць з месца на месца.

Машыны загадаў адвесці на другі схіл вышыні, замаскіраваць галінкамі і не рухацца без ягонае каманды. Але з-за гэтага ўзвод пазбаўляўся магутнае агнявое падтрымкі, якую маглі даць машыны.

Мабыць, недзе пераваліўся з-за небакраю, слізгануў па зямлі першы сонечны прамень. У лагчыне ля самае зямлі, быццам вадкасць, заварушыўся туман. I ў полі над кусцікамі мясцінамі слаба паплылі кволыя пасмачкі — нібы пара над зваранаю бульбаю. Прыкметны гэтыя пасмачкі былі, калі глядзець на іх, лежачы на зямлі. Усё роўна як ціхенькім, незаўважным агеньчыкам выгарала і слабенька дымілася высахлая восеньская трава.

Карповіч з ног да галавы вымак ад расы, пакуль сам праверыў, як замаскіраваўся ўзвод.

Ягоны камандны пункт размяшчаўся за ланцугом, бліжэй да вяршыні ўзгорка, каб бачыць сваю абарону і назіраць у поле, адкуль павінен паказацца «непрыяцель».

Карповіч стаміўся. Хацелася прытуліцца тварам да вільготнае травы. Карповіч не вытрымаў, ашмаргнуў з маладога бярозавага атожылка жменю тоненькіх галінак і мокрым лісцем выцер твар.

Цёплаю і мяккаю здавалася натомленаму целу сухая і жорсткая зямля. I як многа выпетралае травы, хоць, здалёку гледзячы, здаецца, што трава ўся зялёная, стракатая ад кветак. I кветак нямнога, але яны, ярка-жоўтыя, ружовыя, здалёк кідаюцца ў вочы, і таму здаецца, што так пышна цвіце яшчэ зямля.

Апошнія яркія колеры...

— Таварыш лейтэнант, ротны...

Сувязіст падаў трубку.

— Я кола-два! Прыём.

— Ніякіх акопаў і ніякага капання! — загадаў капітан Раманаў. Ён крычаў у трубку, і таму здавалася, што ён пад'ехаў бліжэй да размяшчэння ўзвода. Слухаючы ягоныя забароны і пра тую кару, якая спасцігне, калі ён не выканае загад, Карповіч прыўзняўся на локці, агледзеў абарону. Узвод замаскіраваўся няблага.

— Кола! Я памятаю загад і тое, што павінен яго выканаць! Прыём.

Карповіч адказаў рэзка, з пачуццём свае годнасці. Нібы ён нічога не разумее, пачне акопвацца, калі на дварэ стала відна, як удзень. Добра, што і адну вышыню перакапаў.

— Выконвайце! — закончыў размову капітан Раманаў.

Карповічу ўжо не хацелася ляжаць ціха, заплюшчыўшы вочы. Ён узяў бінокль і пачаў узірацца ў поле.

Мірна пакуль што было ў полі. Толькі ўдалечыні гэты самы малы туманок, які віўся над зямлёю, мабыць, згушчаўся. I таму далечыня засланілася сіняватаю смугою. Здавалася, што і няма гэтае смугі, што гэта так выглядае бясконцая палявая далячынь. Але Карповіч памятаў, што далечыня не бясконцая, што янэ абмежавана вострым зубчастым берагам лесу.

Ад таго лесу за падманліваю сінечаю і можна незаўважна пераехаць палавіну недаступнага і страшнага сваёю адкрытасцю поля.

Цяпер Карповіч разумеў, чаму падганяў яго камандзір роты. Наступленне абавязкова пачнецца раніцою, зараз.

Стралок-зянітчык, віхрасты, самавіты салдат Манкевіч, які выконваў пры Карповічу ролю пасыльнога і ахоўніка паветранае прасторы і які дасюль нібыта і драмаў, соладка выцягнуўшыся на зямлі, прыпадняўся, нават прысеў, як суслік, які пачуў небяспеку...

Карповіч задраў галаву і заціх таксама, як і салдат, навастрыўшы вушы. Зірнуў у поле. Нічога не відаць і нічога не чуваць.

— Ідуць, родненькія! — шырока, на ўвесь рот усміхнуўся Манкевіч.

I тады Карповіч таксама пачуў густы, напорысты гул.

Але ў полі нічога не перамянілася.

Манкевіч заўважыў, што лейтэнант не разумее, што здарылася, растлумачыў:

— Самалёты! — I гучна скамандаваў: — Паветра!

Карповіч ужо і сам здагадаўся, адкуль гэты гул. Ад яго гатова была раскалоцца зямля, захадзіла, нібы хвалі ў шторм, паветра над зямлёю. Карповіч затуліў рукамі вушы, бо здалося, што не вытрымаюць перапонкі.

А Манкевіч з радасцю, усміхаючыся, як лепшым сваім знаёмым, глядзеў на самалёты. Вочы яго прыжмурваліся, усё роўна, як ён лавіў у прыцэл адзін з іх, той, што заходзіў на пікіраванне.

У ранішнім паветры, пазалочаныя раннім сонцам, быццам гіганцкія рыбіны, купаліся самалёты. Лёгка і імкліва машыны пераварочваліся ў паветры і паблісквалі белымі жыватамі, як акулы на здабычу, зрываліся яны да зямлі і зноў узмывалі ў паветра...

Здавалася, не будзе гэтаму канца і нельга вытрымаць усё, што тварылася над зямлёю.

Але гул гэтак жа імкліва, як і наляцеў, пачаў аддаляцца, засталося ад яго ўдалечыні толькі роўнае напружанае гудзенне, а потым і цішыня, у якую ўжо не верылася і якое не магло застацца над зямлёю.

Потым пачулася далёкае гудзенне, але ўжо на зямлі, у полі за тумановаю смугою.

— Ну, што ж яны маўчаць?

Карповіч глянуў на Манкевіча, які сцяўся і зморшчыў твар, нібы ў яго забалелі зубы, і чакаў нечага. I дачакаўся. Паветра суха лопнула, скаланулася, зрушыла зямля і дала трэшчыну.

У полі, закрыўшы ранішнюю намітку сінечы, устала сцяна гіганцкіх чорных кустоў.

Манкевіч сцяўся і прытуліўся да зямлі.

Не ўспелі апасці на зямлю кусты першых выбухаў, як зноў скаланулася паветра, уздыбіўшы новыя. А потым у полі нічога нельга было разабраць, толькі скаланалі зямлю выбухі, і яна калацілася, як ксуіоціцца балота.

Страшнае відовішча!

Але самае дзіўнае, што чорная сцяна выбухаў набліжалася. Спачатку здавалася, што гэта распаўзаецца чорны дым. Але, прыгледзеўшыся, Карповіч заўважыў, што выбухі падыходзяць бліжэй да іхняе абароны, знішчаючы ўсё па дарозе.

Над зямлёю пацямнела, неба зацягнулася чорнаю наміткаю.

Карповіч убачыў, што і многія салдаты з ягонага ўзвода трывожна паварочваюць галовы і пазіраюць сюды, на камандны пункт, быццам чакаюць, калі ён дасць каманду адступаць.

Манкевіч таксама трывожна пазіраў то на чорную сцяну выбухаў, якія калацілі зямлю, быццам землятрус, то на камандзіра.

Карповіч усміхнуўся. Тое першае ўражанне, якое зрабілі на яго самалёты і першыя артылерыйскія залпы, прайшло. Ён крыкнуў Манкевічу:

— Гэта называецца агнявы вал! А пяхота наступае ўслед за ім! Мы таксама пападзём калі-небудзь у такое наступленне.

Выбухі набліжаліся. На нейкі момант здалося, што артылерысты памыліліся, чорная сцяна смерці насунецца на пазіцыі, якія займаюць салдаты. Нават здрадлівая думка мільгнула: а можа, артылерысты і не ведаюць, што ягоны ўзвод змяніў пазіцыю, і тое месца, дзе ён зараз, на карце ў артылерыстаў — зона абстрэлу? Успомніліся тыя акопы, якія былі выкапаны за ноч. Можна ўспець дабегчы яшчэ да іх...