Виктор Правдин - Вяртанне з апраметнай

– Будзеш вiнавацiцца? – ускiпеў капiтан i, няўпэўнена перасоўваючы ногi, зашпацыраваў па хаце, замахаў рукамi. – Скажаш, прабач, кораш, нявыкрутка атрымалася, не гадаў i не думаў, што былога сябра давядзецца прышыць…

– Хопiць, – сурова ўзбычыў галаву Фiлiн, – калi сваiм розумам дапетрыць не можаш, сядзь i слухай. Па-першае, твая праўда: каб ведаў, што цябе павiнен адправiць у» магiлёўскую губерню», не пiлi б цяпер гарэлку. Але, што нi робiцца, усё да лепшага. Не я, дык хтосьцi iншы цябе б туды без музыкi справадзiў, ты iм косткай у гарляку сядзiш.

– Каму гэта «iм»? – пацягнуўся да бутэлькi Бусел, але Фiлiн перахапiў руку.

– Пачакай, паспееш, – адсунуў ён гарэлку. – Каму ты перайшоў дарогу, не ведаю, толькi, пакуль не зусiм п’яны, запомнi: цябе я забiў!..

– Як забiў, калi вось ён – я? – здзiвiўся Бусел.

– Растлумачу. Мы ведалi падлу, якая iшла на сустрэчу з мянтом, – Фiлiн, вiнавацячыся, спахапiўся: – Я хацеў сказаць, з табой. Мы павiнны былi прышыць мiлiцыянта, але на фотаздымку, якi ўсучылi ў апошнi момант, я пазнаў цябе, – Фiлiн паклаў фотаздымак на стол. – Ты другi злева, абведзены чырвоным фламастэрам i пазначаны крыжыкам.

– Такi ж фотаздымак ляжыць у мяне на працоўным стале пад шклом, – Бусел на хвiлiну заплюшчыў вочы, страсянуў галавой: i сапраўды выпiў лiшку. – Гэта мы год таму на Дзень мiлiцыi…

– Атрымоўваецца, што хтосьцi з тваiх калег цябе здаў! – з’едлiва, нацiскаючы на слова «калег», прагаварыў Фiлiн.

– Ты гавары, ды не загаворвайся! – адштурхнуў ад сябе здымак Бусел. – За кожнага ручаюся, разам не адзiн пуд солi з’елi.

– I ўсё ж, – стаяў на сваiм Фiлiн, – тут, акрамя цябе, пяць чалавек, фатограф шосты, i хтосьцi з iх на табе паставiў чырвоны крыжык.

– А чаму ты не адмовiўся, калi пазнаў мяне? – спрабуючы змянiць тэму размовы, спытаў Бусел i пацягнуўся за пачкам цыгарэт. – Грошы засцiлi вочы?

– Грошы нi пры чым, не адмовiўся якраз таму, што пазнаў. Нарэшце зразумей, што я просты выканаўца, кiлер, i вырашыў цябе выратаваць. I, як бачыш, мая задумка ўдалася.

– Не магу паверыць, што Фiлiн – гэта ты!

– Пра мяне пагаворым потым, час будзе, а цяпер ты павiнен ведаць усё, што здарылася з табою.

– Ды як не ведаць, калi i цяпер галава гудзiць, быццам званiца!

– Я не пра тое. Гнiлога Прышч пасадзiў на пяро, сам улез у ягоную апратку i выйшаў на сустрэчу з табою. Дарэчы, месца сустрэчы i пароль нам таксама паведамiлi. Так што кумекай, сышчык, адкуль могуць расцi ногi. Сустрэчу з Прышчом ты памятаеш.

– Толькi да таго моманту, як увайшоў у нейкую развалюху, – пагадзiўся Бусел, якога больш i больш цiкавiў расповед Фiлiна.

– У той развалюсе я гваздануў цябе, ты ўжо выбачай, прыйшлося самому, бо Прышч вельмi злы на вашага брата, мог не разлiчыць. А потым пераапрануў цябе ў адзенне Гнiлога, а ўсё тваё нацягнуў на яго.

– Хочаш сказаць, што той чалавек павiнен сысцi за нябожчыка Бусла?

– Спадзяюся, так i будзе, – упершыню падчас размовы скупая ўсмешка слiзганула па вуснах Фiлiна. – Над Гнiлым папрацавалi – мацi родная не пазнае, а астатняе – адзенне, пасведчанне, нават твае трусы на iм. Ты ўжо выбачай, трэба, каб камар носа не падтачыў. Нам пашэнцiла, што валасы ў вас аднаго колеру, не прыйшлося галаву адразаць…

– Карацей, пашэнцiла мне, – зморшчыўся Бусел.

– Можа, i так, асноўнае, ты жывы, хаця для ўсiх – нябожчык.

– Якое ж тут шчасце?

– Вiдаць, я занадта цябе гваздануў, павольна думаеш. Ты застаўся жывы, мяняй прозвiшча i хоць сто гадоў тапчы зямельку. Станеш новым чалавекам, Iвановым, Сiдаравым, кiм захочаш. Цяперака ўцямiў?

Фiлiн выцягнуў з кiшэнi некалькi пашпартоў без фотакартак.

– Выбiрай, якое прозвiшча падабаецца больш, тое тваё.

– Не трэба мне такой дапамогi, – адштурхнуў руку з пашпартамi Бусел, – як-небудзь сам…

Фiлiн адвёў вочы, плёснуў гарэлкi ў двухсотграмовiк, ажно разлiлася, пацякла праз берагi на стол. На шчоках ходырам захадзiлi нервовыя жаўлакi, твар счырванеў, рукi па-здраднiцку задрыжэлi. Ён каўтануў палову двухсотграмовiка i, унiкаючы глядзець на Бусла, цяжка ўздыхнуў:

– Скажы шчыра, ты прынцыпова грэбуеш маёй дапамогай цi баiшся запэцкацца?

– Прынцыпова.

– Калi так, то я абавязаны дапамагчы, хочаш ты гэтага цi не. Памятаеш, з чаго пачалося наша вайсковае сяброўства? Ты мне жыццё выратаваў.

– Ты б зрабiў тое самае.

– Не ведаю. Дзесяць гадоў дапякае гэтае пытанне, а адказу няма… Калi шчыра, мне б смеласцi не хапiла на вышынi тысяча метраў ухапiць падаючага дэсантнiка, у якога не раскрыўся парашут. Кiшка была слабаватая…

– А цяпер кiшка твая стала моцная? – здзеклiва ўпiкнуў Бусел.

– Я проста вяртаю доўг, – ледзь стрымлiваючы гнеў, прасiпеў Фiлiн i сцiснуў вялiзныя кулакi-кувалды так, ажно пабялелi пальцы.

– А цi добра падумаў? Я ведаю, хто ты i чым займаешся, для кагосьцi ты Фiлiн, а для мяне Васiль Мароз, i адразу папярэджваю: цябе будуць шукаць i знойдуць. Магчыма, гэтым прыйдзецца заняцца мне самому.

– Пакуль капiтан Бусел вырашыць асабiстыя праблемы, кiлеру Фiлiну хопiць часу спалiць за сабой усе масты i жыць там, дзе яго не знойдуць. Я буду пачуваць сябе спакойна, мы квiты: ты выратаваў мяне дзесяць год таму, я цябе – учора. Вось такая мая фiласофiя, таварыш iнспектар крымiнальнага вышуку, – Фiлiн з цяжкасцю ўзняўся i, хiстаючыся, пакрочыў да выхаду; у дзвярах прыпынiўся i, чакаючы Бусла, дадаў: – Я б хацеў сустрэцца пры iншых абставiнах, але што маем, тое маем, жыццё мацнейшае за нас.

– Цiкавая фiласофiя, ты, пэўна, сабой ганарышся, – праходзячы мiма Фiлiна, насмешлiва прагаварыў Бусел. – А што тычыцца доўгу, дык ледзь слязу не выцiснуў, такi ты дабрадзей… Куды iдзём? – стоячы на ганку, на поўныя грудзi ўздыхнуў капiтан i не адчуў тупога болю ў правым баку, што яшчэ гадзiну таму выклiкаў прыступы ўдушлiвага кашлю.

– Кiруй да студнi, – падштурхнуў Бусла ў спiну Фiлiн.

– Што шукае Прышч у сталiцы? – апускаючы ў студню рыпучы журавель з iржавым вядром, спытаў Бусел. – Пэўна, грошы? I ўсё ж колькi я каштую?

– Камерцыйная тайна, – неахвотна прабурчэў Фiлiн, скiнуў з сябе кашулю i падхапiў вядро празрыстай вады. – Плеханi, а то нешта на сон хiлiць.

– Баiшся, што задам лататы? – перахапiўшы вядро, Бусел зрабiў некалькi глыткоў. – Ого, халодная, ажно скiвiцы зводзiць!

– Вада i сапраўды што трэба, сiлу дае… А наконт уцёкаў я спакойны, ранавата табе на людзях з’яўляцца, пазнаюць…

– То i добра, я не збiраюся гуляць у тваю гульню.

– Мая, як ты кажаш, гульня, праз пару-тройку дзён скончыцца, i ты, даражэнькi, будзеш выблытвацца сам, iнакш не паспееш аб’явiцца, як хтосьцi лупяне манцiроўкай па галаве, i памiнай як звалi.

Бусел незадаволена перасмыкнуў плячыма, спадылба зiрнуў на Фiлiна i рэзка плёхнуў ваду на ягонае мускулiстае цела. Злачынец ад нечаканасцi ажно падскокнуў, з грудзiны вырваўся мiжвольны крык, больш падобны на конскае ржанне, ён зафыркаў, зачмыхаў носам i пачаў iмпэтна расцiраць цела.