Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке)

Ён засунуў палец за каўнер i бесклапотна сказаў:

- Я мусiў быў пайсцi на гэта. Пытанне гонару. - Грунлiх крыху павагаўся. - Ён... Як бы вам сказаць? Ён зрабiў пуза маёй дачцэ.

Ён ледзь стрымаўся ад смеху, калi прыгадаў Кольбера, маленькага i хударлявага, i яго раззлаваны воклiч: "Зрабiць з маёй кватэры бардэль!"

- Вы на самай справе забiлi яго толькi таму, што ён зняславiў вашу дачку? - здзiўлена спытала Корал.

Ёзеф Грунлiх рассеяна падняў рукi ўгору, паглядаючы ўверх на акно i прыкiдваючы, цi высока яно ад падлогi.

- А што мне заставалася рабiць? Яе гонар, мой гонар...

- Божухна, якое шчасце, што ў мяне няма бацькi!

- А шпiлька ў вас ёсць? - раптам спытаў Грунлiх.

- Якая шпiлька?

- Цi сцiзорык?

- Няма ў мяне нiякiх шпiлек. Навошта яны мне?

- У мяне ёсць ножык для паперы, - прапанаваў доктар Цынер. Падаючы яго Грунлiху, ён спытаў: - Вы не скажаце, колькi часу мы тут ужо сядзiм? Мой гадзiннiк спынiўся.

- Гадзiну, - адказаў Грунлiх.

- Значыць, засталося яшчэ дзве гадзiны, - задуменна сказаў доктар Цынер.

Двое iншых не пачулi яго. Ёзеф на дыбачках падышоў да дзвярэй з нажом для паперы ў руках, а Корал назiрала за iм.

- Хадзiце сюды, паненка, - сказаў Ёзеф i, калi яна падышла да яго, шэптам спытаў: - Ёсць у вас якi-небудзь тлушч?

Яна выцягнула з сумачкi бляшанку з крэмам, i ён густа памазаў iм замок у дзвярах, пакiнуўшы чыстым толькi невялiкую частку замка. Ён цiхенька засмяяўся, сагнуўся амаль удвая, разглядаючы замок.

- Вось гэта замок! - радасна шапнуў ён. - Вось так замок!

- А навошта вам крэм?

- Каб не было шуму. Крэм дапаможа мне дзейнiчаць без шуму. - Ён вярнуўся да астылай печы i махнуў iм рукой, падзываючы да сябе. - Калi б мы змаглi адцягнуць увагу вартаўнiка, нам удалося б уцячы.

- Нас бы застрэлiлi, - сказаў доктар Цынер.

- Яны не могуць застрэлiць усiх адразу, - запярэчыў Грунлiх i ў адказ на iх маўчанне дадаў толькi два словы: - Цемра. Снег. - I адышоў на крок, чакаючы iх рашэння.

Яго мазгi працавалi дакладна. Ён першы выйдзе за дзверы, першы пабяжыць - яму бегчы значна лягчэй, чым пажылому чалавеку i дзяўчыне, вартаўнiк будзе страляць па блiжэйшым ад яго ўцекачы.

- Я параiў бы вам заставацца тут, - сказаў доктар Цынер, звяртаючыся да Корал. - Вам тут нiчога не пагражае.

Грунлiх разявiў быў рот, каб запярэчыць, але не сказаў нiчога. Усе трое глядзелi праз акно на вартаўнiка, якi хадзiў узад i ўперад з вiнтоўкай цераз плячо.

- Колькi вам спатрэбiцца часу, каб адчынiць дзверы? - спытаў доктар Цынер.

- Пяць хвiлiн.

- У такiм разе пачынайце.

Доктар Цынер пагрукаў у акно - падышоў другi вартаўнiк. Яго вялiкiя зычлiвыя вочы наблiзiлiся да шкла i ўважлiва глянулi ў залу чакання. У пакоi было цямней, чым знадворку, i ён нiчога не ўбачыў, акрамя няясных фiгур, якiя безупынна сноўдалiся туды-сюды, каб сагрэцца. Доктар Цынер наблiзiў рот да акна i загаварыў з iм на яго роднай мове:

- Як вас завуць?

Нож для паперы скрыпеў: "скрытч", "скрытч", "скрытч", - але, калi ён саскокваў з замка, яго вiск заглушаўся крэмам.

- Нiнiч, - адказаў скрозь шкло няясны голас.

- Нiнiч, - павольна паўтарыў доктар Цынер. - Нiнiч. Я, здаецца, ведаў вашага бацьку ў Белградзе.

Гэтая прымiтыўная хлусня не выклiкала ў Нiнiча нiякага сумнення, ён прыцiснуўся носам да шкла, але нiчога не ўбачыў у зале чакання: яму засцiў твар доктара.

- Бацька памёр шэсць гадоў таму.

Доктар Цынер рызыкаваў вельмi нямногiм, бо ён добра ведаў жыццё беднякоў у Белградзе i яму было вядома, як яны харчавалiся.

- Так. Ён хварэў, калi мы з iм пазнаёмiлiся. Рак страўнiка.

- Рак?

- Болi.

- Так, так, у жываце. Яны пачыналiся звечара, i ўвесь твар яго пакрываўся потам. Мацi ўвесь час ляжала побач з iм i выцiрала яму твар. Падумаць толькi, вы яго ведалi, шаноўны пане. Хочаце, я адчыню акно, каб нам лацвей было гаварыць?

Нож у Грунлiха ўсё скрыпеў, скрыпеў i скрыпеў: выкручаная шруба звалiлася на падлогу, бразнуўшы, як шпiлька.

- Не, не трэба. Гэта можа не спадабацца вашаму напарнiку.

- Ён пайшоў у горад, у казармы, да маёра. Тут нейкi iншаземец наводзiць даведкi. Мой напарнiк думае, што тут нешта не тое.

- Iншаземец? - спытаў доктар Цынер. У яго перахапiла дыханне, з'явiлася нейкая надзея. - Ён ужо паехаў?

- Толькi што пайшоў назад да сваёй машыны, туды, на шашу.

Зала чакання была ў цемры. Доктар Цынер на хвiлiнку адвярнуўся ад акна i цiха спытаў:

- Як у вас? Можаце хутчэй?

- Яшчэ дзве хвiлiнкi, - адказаў Грунлiх.

- Тут нейкi iншаземец з машынай на шашы. Наводзiў даведкi.

Корал сцiснула рукi i цiха сказала:

- Ён вярнуўся па мяне. Вось бачыце? А вы казалi, ён не прыедзе. Дзяўчына цiхенька засмяялася, i, калi доктар Цынер шэптам папрасiў яе не шумець, яна сказала: - Гэта не iстэрыка, гэта я ад шчасця.

Яна падумала: "Зрэшты, мая жахлiвая прыгода прынесла нейкую карысць: яна даказала, што Майет у мяне закаханы, iначай ён нiзавошта сюды не вярнуўся б. Ён, пэўна, спазнiўся на цягнiк, i нам давядзецца разам правесцi ноч у Белградзе, а можа, i дзве ночы", - i яна пачала марыць пра шыкоўныя гатэлi, пра абеды i пра яго руку ў яе руцэ.

Доктар Цынер iзноў павярнуўся да акна:

- Зусiм перасохла ў горле: надта хочацца пiць. У вас ёсць вiно?

Нiнiч пакруцiў галавой:

- Не, - i дадаў няпэўна: - У Лукiча ёсць бутэлька ракii - там, цераз дарогу.

Ад цэмры, што хутка гусцела, адлегласць здавалася даўжэйшаю. Месяца не было, i рэйкi не блiшчалi: здавалася, да лямпы ў кабiнеце начальнiка станцыi было метраў сто, а не дзесяць, як на самой справе.

- Паспрабуй дастаць нам вiна.

Той пахiтаў галавой:

- Мне забаронена адыходзiць ад дзвярэй.

Доктар Цынер не прапанаваў яму грошай. Ён толькi крыкнуў скрозь шкло, як ён лячыў бацьку Нiнiча:

- Калi боль рабiўся нясцерпны, я даваў яму таблеткi.

- Такiя маленькiя i круглыя?

- Так. Таблеткi морфiю.

Нiнiч задумаўся, прыцiснуўшы твар да шыбы. Па яго вачах было вiдно, як думкi ў галаве ў яго замiтусiлiся, нiбыта рыбы ў цеснай пасудзiне.

- Падумаць толькi, гэта вы давалi яму тыя таблеткi. Ён звычайна прымаў толькi адну, калi пачыналiся болi, i яшчэ адну на ноч. Тады толькi ён мог заснуць.

- Так яно i было.

- Колькi ўсяго я магу расказаць жонцы!

- А як наконт вiна? - нагадаў яму доктар Цынер.

- Калi вы збяжыце, пакуль мяне не будзе, мне не мiнуць бяды.

- Як жа мы зможам збегчы? Дзверы замкнёныя, а акно надта маленькае.

- Тады я паспрабую дастаць вам вiна.

Доктар Цынер прасачыў, як ён адыходзiць, i, цяжка ўздыхнуўшы, павярнуўся да астатнiх:

- Ну вось, ён пайшоў.

Ён уздыхнуў, пашкадаваўшы, што страцiў упэўненасць у сабе. Барацьба аднаўлялася. Зрабiць усё магчымае, каб уцячы, - быў яго абавязак. Але ўцёкi выклiкалi ў яго агiду.

- Хвiлiначку, - сказаў Грунлiх. Рыпенне каля дзвярэй працягвалася.

- Знадворку нiкога няма. Вартаўнiкi на другiм баку чыгункi. Калi выйдзеце, павернеце налева i яшчэ раз налева памiж будынкамi. Машына стаiць на шашы.