Агата Кристи - Забойства ў Лабернэм-Катэджы (на белорусском языке)

- З той пары, як я сябе помню, я заўсёды хацеў жыць у вёсцы i мець свой сад. Мне заўсёды падабалiся кветкi. Ведаеце, у маёй жонкi была невялiчкая крама кветак. Там я ўпершыню i ўбачыў яе.

Скупыя словы, але яны раскрывалi яго рамантычную душу. Маладая прыгожая мiс Спэнлаў на фоне кветак - як цiкава.

Аднак мiстэр Спэнлаў у кветках нiчога не разумеў. Ён не разбiраўся ў насеннi, не меў нiякага ўяўлення пра расаду, пра пасадку, пра аднагадовыя i шматгадовыя раслiны. У яго была толькi адна мара - мара мець агарод, засаджаны пахучымi кветкамi, побач з катэджам. Ён не раз распытваў мiс Марпл пра пасадку расады, агарод i яе адказы на свае пытаннi занатоўваў у запiсную кнiжачку.

Чалавек ён быў стрыманы. Магчыма, гэта рыса характару прыцягнула ўвагу палiцыi да яго, калi яго жонку знайшлi забiтай. Цярплiва i настойлiва яны патроху высвятлялi мiнулае мiсiс Спэнлаў, i неўзабаве ўся вёска Сент-Мары-Мiд таксама даведалася пра гэта.

Нябожчыца мiсiс Спэнлаў спачатку працавала служанкай у адным вялiкiм доме. Яна пакiнула гэта месца, бо выйшла замуж за садоўнiка i разам з iм адкрыла краму кветак у Лондане. Крама давала вялiкi прыбытак. А садоўнiк захварэў i памёр.

Удава вяла далей справу, пашырыла краму i славiлася на ўвесь горад. Потым яна выгадна прадала краму i другi раз выйшла замуж за мiстэра Спэнлаў, ювелiра сярэднiх гадоў, якi атрымаў у спадчыну выгадную справу. Праз некаторы час яны прадалi краму i пераехалi ў Сент-Мары-Мiд.

Мiсiс Спэнлаў была багатая жанчына. Прыбытак ад сваёй кветкавай гаспадаркi яна ўкладала ў краму, "як ёй раiлi духi з неба", - так яна тлумачыла ўсiм i кожнаму.

Як нi дзiўна, а яе ўклады давалi прыбытак. Аднак яе вера ў спiрытызм не памацнела, наадварот, яна раптам закiнула медыумы i сеансы i хутка кiнулася ў змрочную рэлiгiю, блiзкую да iндыйскай, якая грунтавалася на розных формах глыбокага дыхання. Але, пераехаўшы ў Сент-Мары-Мiд, зноў вярнулася ў артадаксальную англiканскую веру. Яна часта бывала ў свяшчэннiка дома, рэгулярна хадзiла ў царкву. Яна апекавала вясковую царкву, цiкавiлася мясцовымi навiнамi i гуляла ў брыдж. Сумнае штодзённае жыццё. I раптам забойства.

Палкоўнiк Мэлчэт, галоўны канстэбль, выклiкаў iнспектара Слэка. Слэк быў чалавек з вытрымкай, настойлiвы, прынцыповы, адным словам, з цвёрдым характарам. Калi ён прымаў рашэнне, дык трымаўся яго. Цяпер ён быў зусiм упэўнены.

- Муж зрабiў гэта, сэр.

- Вы так думаеце?

- Упэўнены. Вы толькi зiрнiце на яго. Па iм не вiдаць, каб ён бедаваў цi перажываў. Вярнуўся дахаты, ведаючы, што жонка забiтая.

- Ён так i не паспрабаваў iграць ролю забiтага горам мужа?

- Дзе яму, сэр? Занадта задаволены самiм сабой. Некаторыя джэнтльмены не могуць iграць. Як я разумею, яна яму проста абрыдла. У яе былi грошы, i яна была дакучлiвая жанчына - вечна займалася нейкiмi "iзмамi" i ўсялякiм iншым глупствам. Ён спакойна вырашыў прыбраць яе i зажыць, як душа жадае.

- I трэба было выбраць зручны момант.

- Праўда, ён чакаў зручнага моманту. Старанна распрацаваў план. Прыдумаў, каб яму пазванiлi па тэлефоне i выклiкалi спецыяльна з дому...

Мэлчэт перапынiў яго:

- А званок вы праверылi.

- Не, сэр. I дурню ясна, што або хлусiў, або званiлi з тэлефона-аўтамата. У вёсцы толькi два тэлефоны-аўтаматы: на станцыi i на пошце. З пошты нiхто не званiў. Мiсiс Блад бачыць кожнага, хто ўваходзiць. А вось са станцыi мог быць званок. У дзве гадзiны двацаць сем хвiлiн прыходзiць цягнiк, i ў гэты час тут такая мiтусня. Але галоўнае ў тым, што ён запэўнiвае нас, быццам яму званiла менавiта мiс Марпл. Мы праверылi. З яе дома нiхто не званiў, i сама яна была ў iнстытуце.

- Вы не дапускаеце магчымасцi, што той, хто забiў мiсiс Спэнлаў, спецыяльна выклiкаў мужа па тэлефоне, каб адвесцi такiм спосабам ад сябе падазрэнне?

- Вы маеце на ўвазе маладога Тэда Герарда, так, сэр? Я ўжо разбiраўся з iм, але ён тут нi пры чым. Ён нiчога не выйграе.

- Хоць ён - фiгура цёмная: вялiкая растрата даручаных яму грошай.

- А я i не кажу, што ён бязгрэшны. Аднак ён прыйшоў да свайго боса i прызнаўся ў гэтай растраце. I яго работадаўцы не даведалiся пра гэта.

- Сябра "Оксфардскай групы"*, - сказаў Мэлчэт.

* Адна з рэакцыйных рэлiгiйных груп, што iснавала ў 20-я гады. Яе крытэрыi: сумленнасць, чысцiня душы, любоў да людзей, бескарыслiвасць.

- Так, сэр. Прыняў другую веру i адразу апраўдаў свой учынак - прызнаўся, што ўкраў грошы. Заўважце, я не кажу, што гэта не магло быць хiтрасцю, здагадаўся, што яго падазраюць i вырашыў спекульнуць на шчырым раскаяннi.

- У вас скептычны розум, Слэк, - сказаў палкоўнiк Мэлчэт. - Мiж iншым, вы мелi гаворку з мiс Марпл?

- Якое яна мае дачыненне да гэтай справы, сэр?

- Нiякага. Але ж яна чуе, што гавораць. Чаму б вам не пайсцi i не пагаварыць з ёй? Яна вельмi назiральная жанчына.

Слэк перавёў гаворку на iншае.

- Хачу папытацца ў вас, сэр, вось пра што. Нябожчыца пачынала сваю працоўную кар'еру служанкай у доме сэра Роберта Аберкромбы. Там былi ўкрадзены каштоўныя камянi - смарагды - каштоўныя пацеркi. Iх так i не знайшлi. Я пацiкавiўся гэтым, прапажа, вiдаць, здарылася, калi там працавала мiсiс Спэнлаў, у той час яна была яшчэ дзяўчына. Цi не думаеце вы, сэр, што яна замяшана ў гэтай справе? Спэнлаў, знаеце, быў адным з тых дробных ювелiраў, якiя не грэбавалi скупкай крадзенага.

Мэлчэт пакiваў галавой.

- Не думаю, што ў гэтым штосьцi ёсць. Яна тады яшчэ не ведала Спэнлаў. Гэту справу я помню. У палiцыi палiчылi, што тут замешаны сын гэтай сям'i Джым Аберкромба - малады марнатраўца. У яго былi вялiкiя даўгi, i амаль адразу пасля крадзяжу iх пагасiла, казалi, нейкая багатая дама. Праўда, гэтага я не ведаю дакладна - стары Аберкромба не даў ходу гэтым чуткам, у палiцыю таксама не звяртаўся.

- Гэта толькi меркаванне, сэр, - сказаў Слэк.

Мiс Марпл сустрэла iнспектара Слэка ветлiва, асаблiва калi пачула, што яго прыслаў палкоўнiк Мэлчэт.

- Сапраўды, гэта вельмi прыемна, калi цябе яшчэ помняць.

- Вядома, ён помнiць вас. Сказаў мне, калi вы чаго не ведаеце пра тое, што робiцца ў Сент-Мары-Мiд, дык i не варта ведаць.

- Вялiкае дзякуй яму, але я сапраўды нiчога не ведаю. Я маю на ўвазе гэта забойства.

- Як вы зразумелi, гаворка iдзе пра забойства.

- Канечне, iнакш не варта было б марнаваць часу.

Слэк лагодна дадаў:

- Бачыце, гэта не афiцыйная размова, а, калi можна так сказаць, канфiдэнцыяльная.

- Вы, вiдаць, хочаце ведаць, што людзi гавораць. I цi ёсць у гэтым хоць доля праўды?

- Менавiта.

- Канечне, многа розных размоў i плётак. Утварылiся як бы два лагеры. Адны лiчаць, што гэта зрабiў муж. У такiх выпадках звычайна падазраюць мужа або жонку, праўда?

- Звычайна так, - асцярожна адказаў iнспектар.

- Такiя блiзкiя адносiны, ведаеце. Потым, часта яшчэ грашовы аспект. Я чула, што ў мiсiс Спэнлаў былi грошы, i, выходзiць, мiстэр Спэнлаў мае нейкую выгоду з яе смерцi. У наш час, бывае, апраўдваюцца злосныя злачынствы.