Жорж Сименон - Чалавек на лаўцы (на белорусском языке)

- Што вы ведаеце пра пана Турэ?

- Цiхi i сцiплы чалавек. Нiкому не замiнаў. Працаваў уначы...

- А вы ведаеце дзе?

- Я яго нi аб чым не распытвала. Ён сыходзiў увечары i вяртаўся ўранку. Спаў вельмi мала. Я яму часта казала, што трэба спаць болей. Але мне здаецца, што ўсе яны так, хто ўначы працуе, - мала спяць.

- Ён шмат зарабляў?

- А што вас, уласна, цiкавiць?

- Вы ж чытаеце газеты?..

На столiку ляжала разгорнутая ранiшняя газета.

- Бачу, куды вы гняце. Але спярша паабяцайце, што ў мяне не будзе непрыемнасцей. Ведаю я палiцыю...

Мэгрэ падумаў, што кабета павiнна быць у картатэцы аддзела нораваў.

- Я ж не рэкламую сваiх жыльцоў на кожным кроку. Не рэгiстрырую iх. Гэта не злачынства. Але калi вы пачняце выкручваць мне нервы...

- Усё будзе залежаць ад вас.

- Вы абяцаеце?.. Дарэчы, у якiм вы чыне?

- Камiсар Мэгрэ.

- Ого! Зразумела. Гэта сур'ёзней, чым я думала. Мяне турбуюць вашы калегi з нораваў. - Яна адпусцiла ў iхнi адрас такое слоўца, што Мэгрэ з Лапуэнтам пераглянулiся.

- Ну, добра. Ведаю я, што яго забiлi. Але больш - нiчога.

- Як ён назваўся вам?

- Проста - пан Луi.

- Да яго прыходзiла жанчына? Чарнявая, сярэднiх гадоў?

- Прыходзiла. Прыгожая, гадоў сорак, умее сябе трымаць.

- Часта прыходзiла?

- На тыдзень тры цi чатыры разы.

- А прозвiшча яе вы ведаеце?

- Я называла яе панi Антуанэт.

- Вы, я бачу, прывыклi называць людзей па iменi.

- Я не цiкаўная.

- Яна, калi прыходзiла, надоўга заставалася ў яго?

- На колькi трэба.

- На паўдня?

- Як калi. Iншым разам - на гадзiну-дзве.

- А ўранку прыходзiла?

- Можа, калi i прыходзiла, я не помню.

- Вы яе адрас ведаеце?

- Нiколi не пыталася.

- Iншыя вашы жыльцы - жанчыны?

- Пан Луi быў адзiны мужчына.

- Ён з iмi меў зносiны?

- Любоўныя? Такiх не было. Мне здаецца, ён да гэтага не быў ахвотнiк. Можа, калi б захацеў...

- Але ён заходзiў да iх?

- Яны, бывала, заходзiлi да яго папрасiць запалак, цыгарэт цi газету.

- I ўсё?

- Ну, яны гаманiлi пра сёе-тое. Часам ён нават гуляў у карты з Люсiль.

- Яна наверсе?

- Не. Бадзяецца недзе днi ўжо два. З ёй гэта здараецца. Мабыць, знайшла сабе некага. Але памятаеце, што вы мне абяцалi? Каб нi ў мяне, нi ў маiх жыльцоў не было нiякiх непрыемнасцей.

Мэгрэ хацеў быў сказаць, што нiчога не абяцаў, але змаўчаў.

- А апрача гэтай кабеты, нiхто да яго не прыходзiў?

- Нядаўна нехта пра яго пытаўся, разы са два.

- Маладзiца?

- Ага. Яна не стала падымацца наверх. Папрасiла перадаць, што чакае ўнiзе.

- Яна назвалася?

- Монiкай. Яна засталася ў калiдоры, нават у гасцёўню не прайшла.

- Ён спусцiўся да яе?

- Першы раз пра нешта з ёю пашаптаўся, i яна пайшла. А другiм разам i трэцiм выйшаў з ёю.

- Не сказаў вам, калi вярнуўся, што за яна?

- Спытаўся толькi, цi спадабалася яна мне.

- I што вы адказалi?

- Сказала, што цiкавая, як зазвычай у яе ўзросце, але што праз некалькi гадоў гэта будзе сапраўдная кабыла.

- А хто яшчэ прыходзiў?

- Вы не хочаце сесцi?

- Дзякую. Не хачу пэцкаць вам падушкi - змок да нiткi. Надта ў вас ужо чыста.

- Стараюся як магу. Дык чакайце... Дайце ўспомнiць... Прыходзiў адзiн чалавек. Малады. Не назваўся. Я перадала пану Луi, што яго чакаюць унiзе. Пан Луi, здалося, расхваляваўся i папрасiў мяне правесцi госця наверх. Гэты маладзён прабыў у яго хвiлiн дзесяць.

- Даўно гэта было?

- У сярэдзiне жнiўня. Памятаю, была спякота i процьма мух.

- Ён прыходзiў яшчэ калi-небудзь?

- Неяк разам прыходзiлi, усё роўна як на вулiцы сустрэлiся. Разам паднялiся наверх, але хлопец хутка выйшаў.

- Усё?

- Мне здаецца, я i так нагаварыла пад самую завязку. Думаю, вам таксама цiкава падняцца наверх?

- Вядома.

- Пан Луi займаў пакой насупраць таго, якi я паказвала вашаму памочнiку. Вокны выходзяць на вулiцу.

- Правядзiце нас, калi ласка.

Уздыхнуўшы, гаспадыня з цяжкасцю стала ўздымацца наверх.

- Не забывайцеся, што абяцалi.

Мэгрэ пацiснуў плячыма.

- Калi пакрыўдзiце мяне, я заяўлю на судзе, што вы манiце.

Скрозь шчылiну прыадчыненых дзвярэй, мiма якiх яны праходзiлi, камiсар заўважыў маладую жанчыну, зусiм голую, з махнатым ручнiком у руках.

Павярнуўшыся да яе, гаспадыня сказала:

- Не бойся, Iвета, гэта не з нораваў!

5. СЯРЖАНТАВА ЎДАВА

Велiзарная шафа з люстрам займала амаль увесь пакой. Гэтай масiўнай мэблi з арэхавага дрэва было, напэўна, гадоў пяцьдзесят сама меней. Яе куплялi няйначай як на аўкцыёне.

На стале, накрытым цыратаю, стаяла клетка з канарэйкаю. Можа, падумаў камiсар, Турэ купiў яе на набярэжнай Межысэры, калi наведваў старога бухгалтара?..

- Гэта ягоная канарэйка?

- Ягоная. Ён прынёс яе з год назад. Але яго падманулi: падсунулi замест самца самку, яна не спявае.

- А хто тут прыбiраў?

- Я здаю пакоi з мэбляю i бялiзнаю, але прыбiральшчыцы няма. Некалi былi пакаёўкi, але з iмi шмат клопату. Дый жывуць у мяне пераважна жанчыны...

- Пан Луi сам прыбiраў?

- Ён запраўляў ложак, выцiраў пыл. Раз на тыдзень, дзеля яго, я мыла тут падлогу.

Камiсар адчуваў, што для Турэ гэты пакой быў прытулкам душы. Усё, што ён прыносiў сюды, мела не простае пабытовае прызначэнне - яно падбiралася з асабiстым, нават патаемным густам.

У шафе не было гарнiтура, але затое ў iм стаялi тры пары жоўтых чаравiкаў. На столiку ляжаў трохi экстравагантны, як для Турэ, капялюш, амаль новы, вiдаць, набыты iм з пратэсту. I, мабыць, з таго ж пратэсту куплены былi стракаты халат i чырвоныя пантофлi.

- А пан Турэ не хадзiў на скачкi?

- Не думаю. Пра гэта ён мне нiчога не казаў.

- А ён часта з вамi гаварыў?

- Часцей на хаду. Але iншы раз заходзiў у гасцёўню i мы гаманiлi.

- Ён быў вясёлы чалавек?

- Жыццю ён радаваўся.

Усё ў пакоi было на сваiм месцы, нiдзе нi пылiнкi. У адной шафе Мэгрэ знайшоў пачатую бутэльку партвейну i два келiхi. На вешалцы вiсеў плашч: натуральна, не мог жа Турэ вяртацца ў Жувiзi мокры, калi ўдзень iшоў дождж?

Было нямала кнiг. Яны стаялi ў рад на куфры: танныя выданнi, раманы плашча i шпагi, два-тры дэтэктывы. Вiдаць, дэтэктывы яму не спадабалiся i ён перастаў iх чытаць.

Крэсла стаяла ля акна. Побач маленькi столiк. На iм - фатаграфiя жанчыны гадоў сарака з цёмнымi валасамi ў чорным. Напэўна, гэта быў здымак тае жанчыны, пра якую казаў прадавец з ювелiрнай крамы. На iм яна - такая ж мажная. Такiх кабет у пэўным асяроддзi лiчаць прыгожымi.

- Гэта яна прыходзiла?

- Яна.

У шуфлядзе стала камiсар знайшоў яшчэ некалькi здымкаў. На адным з iх Турэ быў у сваiм "экстравагантным" капелюшы.

Нiякiх iншых асабiстых рэчаў, апрача дзвюх пар шкарпэтак i некалькiх гальштукаў, у пакоi не было - нi кашуль, нi трусоў, нi папер, нi лiстоў нiчога.

Мэгрэ прыставiў крэсла да шафы i, зусiм як у дзяцiнстве, калi шукаў схаваныя ад яго бацькамi рэчы, стаў на яго, каб зазiрнуць на самы верх шафы. Там быў густы слой пылу, якi, аднак, не паспеў яшчэ асесцi на квадраце памерам прыблiзна з канверт. Вiдаць, на гэтым месцы зусiм нядаўна нешта ляжала. Але камiсар нiчога не сказаў гаспадынi, якая ўважлiва назiрала за iм.