Зоя Падліпская - Маналог у паўстагоддзя...

Колькі цікавых рэчаў адкрылася мне! З ведамасці Лучнікоўскага сельскага таварыства казённага маёнтка Выбранцы ад 26 ліпеня 1858 г. аб колькасці заможных дамаўласнікаў, якія могуць быць пераведзены ў вышэйшыя разрады, даведалася, што ў жыхара вёскі Бранавічы, Вашага мама, прапрадзеда Фёдара Іванавіча Пятровіча (цяглых) на той час было: рабочых душ — 3 мужчынскія, 1 жаночая; жывёлы: рабочай — 4, буйной — 3, дробнай — 6. Сям’ю прапаноўвалася «перасяліць у Варкавічы на надзелы, што засталіся ад «несостоятельных», дзе каждаю надзяліць па 2 палавіны надзела» (НГАБ, ф. 27, воп. 5, спр. 1234, арк. 11).

Прасочваючы лёс свайго прапрапрадзеда Фёдара Іванавіча Пятровіча, з рэвізскай сказкі вольных хлебапашцаў, «названых выбранцамі» Лучнікоўскага сельскага таварыства Слуцкага павета, падпарадкаваных ведамству Міністэрства дзяржаўных маёмасцей ад 10 мая 1858 г., даведалася, што ў сям’і Фёдара Іванавіча і Ганны Цімафееўны нарадзіліся сыны: Дзмітрый, Сямён (наш прапрадзед), Мікалай (памёр у 1853 г.) і дочкі: Аўдоцця і Марыя. Выхоўваўся ў сям’і Фёдара таксама і дваюрадны брат Нікіфар Гарасімаў Пятровіч (1842 г. н.), сын Гарасіма Астапава Пятровіча. Гарасім (Герасім) — родны брат Фёдаравага бацькі Івана (НГАБ, ф. 333, воп. 9, спр. 1055, арк. 741 адв. — 742).

Адшукаліся звесткі і пра некаторых іншых родзічаў. З выпісу з метрычных кніг Слуцкай саборнай Мікалаеўскай царквы аб тых, хто нарадзіўся, браў шлюб і памёр за 1799 — 1840 гг. сталі вядомыя даты знакавых падзей у жыцці маіх продкаў, прозвішчы святароў, якія засведчылі тыя падзеі, і многае іншае.

Шмат цікавых гісторый даведалася пра прадстаўнікоў нашага роду. Напрыклад, Ваш, мама, дзядзя Іван Адамавіч Пятровіч, ваенны ўрач, палкоўнік медыцынскай службы, атрымаў медыцынскую адукацыю пасля заканчэння духоўнай семінарыі.

Ваш бацька, а мой дзед, Канстанцін Адамавіч Пятровіч, цудам пазбег высылкі пасля раскулачвання, аддаўшы сваю новую хату пад сельскі савет, а яшчэ раней у яго забралі сеялку і веялку. І віна яго была ў тым, што мае вялікую гаспадарку, а на тое, што вялікая сям’я вымушала яе мець, ніхто не звяртаў увагі. [У маіх дзядулі Канстанціна і бабулі Мар’і (іх не стала ў 1948 г.) было дзевяць дзяцей: Насця (1919 г. н.), Ганна, наша мама, (1921 г. н.), Іван (1923 г. н.), якога доўга лічылі прапаўшым без вестак; Аляксандр (1926 г. н.), Алена (1930 г. н.), Мікалай (1935 г. н.), Леанід (1937 г. н.), Анатоль (1938 г. н., памёр маленькім), Уладзімір (1940 г. н.).]

Акрамя родных дзяцей, у сям’і гадаваўся пляменнік Ахрэм, сын памерлай Параскі, сястры бабулі Мар’і. Дарэчы, гэтая добрая справа амаль не загубіла дзедаву сям’ю: Ахрэмаў бацька Паўлюк, як яго звалі ў Падліпцах, адчуваючы няёмкасць перад сваякамі, што гадуюць яго сына, які ў яго новай сям’і раптам стаў лішнім, напісаў данос на нашага дзеда Канстанціна Пятровіча, што ён трымае парабка. Пра тое, што хлопчык — пляменнік бабулі Мар’і, сірата, улады не сталі нават і слухаць. Сям’ю даўно «прыберагалі» для наступнай хвалі раскулачвання, калі патрэбны будуць паказчыкі. Крыху раней нечакана выключылі з калгаса, але дзед паехаў з заявай у Слуцк, у раён, і там яго зноў прынялі. А пасля, у гэтай і так няпростай сітуацыі, паступіў Паўлюкоў данос. Сям’я трапіла пад раскулачванне. Цудам пазбеглі высылкі, магчыма, спрацавала тое, што новую прасторную хату дзед аддаў пад кантору, а самі перасяліліся ў невялічкія сенцы.

Цікавая гісторыя жыцця і маёй прабабулі Ганны Пунчык (у дзявоцтве Караневіч), маці бабулі Мар’і. Родам прабабуля была з Падліпцаў. Як мне расказвалі, статная, прыгожая з твару, з доўгімі цёмнымі косамі. Васямнаццаць разоў да яе засылалі сватоў, а яна ўсё адмаўляла. Апошнія сваты раззлаваліся і, ад’язджаючы, завязалі вяроўкай брамку, зрабілі шмат вузлоў, каб дзяўчына ніколі не выйшла замуж. Праўда, мая прабабуля Ганна 19-м сватам не адмовіла. Выйшла замуж за не зусім прыгожага, з васпаватым тварам, але добрага хлопца-аднавяскоўца Есіпа Пунчыка. Муж вельмі шанаваў Ганну. У іх нарадзіліся тры дачкі — Таццяна, Марыя і Параска. Сярэдняя з іх, Марыя Есіпаўна, Мар’я, як яе звалі ў Падліпцах, выйшла замуж за Канстанціна Пятровіча, хлопца з выбранецкай сям’і. Гэта была мая бабуля.

Увесь назапашаны матэрыял цяпер я старанна апрацоўваю. І ганаруся, што паходжу з «выбранцаў». Зразумела, што мне вельмі хацелася больш даведацца, хто ж такія выбранцы. Яшчэ ў юнацтве я прачытала кнігу «Древний город на Случи» вядомага краязнаўцы, доктара гістарычных навук, прафесара Анатоля Пятровіча Грыцкевіча, які таксама паходзіць з «выбранцаў». Прайшоў час, і аднойчы я натрапіла на сайт «Наследие Слуцкого края», дзе даволі падрабязна распавядаецца гісторыя слуцкіх выбранцаў. Дзякуючы гэтым крыніцам, а таксама архіўным матэрыялам, цяпер я больш ведаю пра сваіх продкаў, ваенна-служылых людзей — выбранцаў, правы якіх былі запісаны ў княжацкіх і каралеўскіх граматах.

За сваю службу выбранцы атрымлівалі на вечнае карыстанне зямлю, іх сем’і вызваляліся ад усіх падаткаў і павіннасцей. Служба пераходзіла ў спадчыну ад бацькі да сына. Тыдзень служылі, а тыдзень працавалі на зямлі, якая іх карміла. Самі куплялі зброю і абмундзіраванне. Падпарадкоўваліся камандзіру сваёй «выбранецкай» роты — капітану. У выбранецкіх вёсках гаспадарчымі і адміністрацыйнымі справамі кіравалі капралы, якіх прызначаў камендант крэпасці, ваенны губернатар Слуцкага княства. Як аказалася, капралам выбранецкай вёскі Сярагі быў наш продак па лініі бабулі Арыны Адамаўны з роду Шахновічаў.

Даўно няма на свеце нашых прадзедаў — вольналюбівых выбранцаў, нашых дзядуляў і бабуль. Яны памерлі яшчэ да майго нараджэння, таму я ніколі іх не бачыла, акрамя бабулі Арыны, бацькавай маці, якая нас гадавала. Але тады, у дзяцінстве, у бабулі мы рэдка пыталіся пра мінулае, ды і ўспрымаліся тыя расповеды не так, як успрымаліся б сёння. Цяпер, на жаль, ужо і спытаць няма ў каго. Але мне пашчасціла.

Аднойчы ў рэдакцыю часопіса «Роднае слова» пазваніў наш сваяк Іван Васільевіч Барцэвіч, урач-пенсіянер, ураджэнец Падліпцаў. Ён падрыхтаваў вельмі важныя для мяне ўспаміны пра Вашу родную вёску, шмат апавядаў пра пачатак Вялікай Айчыннай вайны і жыццё на акупаванай тэрыторыі (яму тады было адзінаццаць гадоў). Іван Васільевіч расказваў мне і пра Вас, мама, ён памятае Вас. Я ўслухоўвалася ў кожнае яго слова, для мяне была важная любая, нават самая нязначная, дэталь з мінулага. Тыя ўспаміны таксама ляглі ў аснову майго аповеду.

З гісторыі вёскі Падліпцы Слуцкага раёна

(на аснове ўспамінаў Івана Васільевіча Барцэвіча)

Вёска Падліпцы знаходзіцца на адлегласці 10 км на захад ад Слуцка.

У пачатку ХХ ст. да вёскі Падліпцы адносілася адна вуліца ў Манькове і хутар Шклярэўскага ў лесе Звярынец. Да Вялікай Айчыннай вайны ў вёсцы было каля 100 хат. У канцы 1930-х гадоў пачалі будаваць новую вуліцу. Пер­шую хату паставіў Сяргей Гусак, якраз на месцы, дзе раней праходзіла дарога наўпрост ад Падліпцаў да пасёлка Манькова і якую потым аднеслі далей ад вёскі. І гэтая дарога праходзіла па новай вуліцы, якую празвалі чамусьці Чапячкі. Цяпер ужо і дарога не мае таго значэння, як да рэвалюцыі, калі па ёй вазілі збожжа ў панскі вятрак, якім, дарэчы, карысталіся і ў гады вайны, і ў пасляваенны час.