Вінцэсь Мудроў - Марсіяне над вёскай

Вінцэсь Мудроў

Марсіяне над вёскай

Апавяданне

А восьмай вечара тупкі пляц каля клуба ажывае. Сюды і мальцы на матацыклах пад’язджаюць, і малеча на роварах, і старыя цёткі да клуба клыгаюць, сюд-туд прыкладаючы далоні да броваў і паглядаючы ў канец бальшака. Гэтым часам з Азярышча прыязджае рэйсавы аўтобус. Людзі вяртаюцца з горада наладкаваныя, таму сямейнікі іх тут і пераймаюць, каб паднесці хатулі.

Я таксама таўкуся каля клуба, бо сёння прыязджае мой сябар Мішка Канапелька. Мішка яшчэ ў ліпні паехаў да дзядзькі ў Невель, і вось толькі цяпер вяртаецца. Сустракаю Мішку не толькі я, але і ягоная малодшая сястра Нюрка. Тая ўся змучылася, аўтобус выглядаючы. Відаць, гасцінцаў чакае.

- Дакладна сёння прыедзе? - пытаюся Нюрку, якая ўжо добрых пяць хвілінаў стаіць на дыбачках, неадрыўна ўзіраючыся ў заліты залатою імгой далягляд.

- Дзядзька ліста надаслаў. Напісаў, што сёння.

Усе стаяць моўчкі, і толькі загадчыца клуба Мандрычыха няўцямнай хуткагаворкай распавядае нешта дзвюм вясковым цёткам. Я міжволі прыслухоўваюся.

- Таварышы, там такі быльнік, такі быльнік!

Тры гады таму - якраз было дажджлівае лета - калгас папрасіў усіх, хто можа стаяць на нагах, дапамагчы выбраць палеглы лён. Ну і Мандрычысе далі пару сотак. 3 тае пары яна і распавядае кожнаму стрэчнаму, ужо можа сотым разам, якія яна пры тым зведала пакуты.

- Быльнік, таварышы, галавы не відаць. І як жа пачало мне потым рукі круціць. Думала, кончуся.

Цёткі, якія на сваім веку выбралі не адзін гектар ільну і ўжо шматкроць чулі гэтую гісторыю, слухалі балаболку з непадробнай увагай і спачувальна ківалі галовамі.

- Ну куды, куды? - гукае Мандрычыха, перарваўшы аповед пра быльнік. Двое малалетак вырашылі ўзлезці на бляшаны шчыт з надпісам «Харчовую праграму выканаем!»

Мандрычысе, як загадчыцы клуба, даводзіцца даглядаць тыя каляровыя шчыты з выявамі трактарыстаў ды маладых даярак, але ўсё адно яны пакарабачаныя, з размытай фарбай на доле, а адзін шчыт, з дынамікай надояў, наогул нахіліўся пасля таго, як у яго ўрэзаўся на матацыкле кінамеханік Лябёдка.

- Едуць! - крыкнуў адзін з гарэзаў, што ўзбіўся на шчыт, і людскі збой заварушыўся, паглядаючы на пыльную, падсвечаную нізкім сонцам аблачыну, што ўзнялася на дарозе.

Аўтобус-пазік спыняецца пасярод пляца, дзверцы з глухімі рыпам адчыняюцца і з пыльнай аблачыны выплываюць: спачатку цётка Авадзіха з гусаком у кашы - вазіла на базар прадаваць ды не прадала; наш сусед па вуліцы Васька Бохан - з мяхом камбікорму на карку; мая аднакласніца Люська Халімонава; потым нейкія незнаёмыя дзядзькі ў капелюшах... Я зацкавана гляджу на Люську, але тут жа задаволена аддзімаюся: дзяўчына з вясёлым падскокам бяжыць да аўтобуса.

- Дома аддам, - адмахваецца Мішка ад сястры, скочыўшы на аўтобусную прыступку.

- Ой, ну Мі-іш, - скуголіць сястра.

Брат уздыхае, пстрыкае зашчапкамі валізы.

- Трымай, - Мішка перадае сястры перавязаныя вяроўчынай кнігі - падручнікі для школы. - А гэта табе дзядзька перадаў, - у Мішкавых руках прыемна шамаціць спавіты ў цэлафан пакунак - відаць, нейкая дзявочая абнова.

Прыціснуўшы кніжкі з пакункам да грудзей, Люська бяжыць да хаты, але брат рашуча яе спыняе:

- Стая-аць...

Папоркаўшыся ў валізе, Мішка дастае даўжэзную жычку, якія дзеўкі заплятаюць у косы, і грымлівую бляшанку манпасье.

- Ну, што новага? - выдыхае Мішка, калі мы парукаліся.

Я крыўлю твар, маўляў, якія тут, у вёсцы, могуць быць навіны, і ў сваю чаргу пытаюся:

- А сабе што-небудзь прывёз?

Ні слова не кажучы, з прытоенай усмешкай на твары Мішка, запускае руку ў кішэнь палатняных портак і выцягвае адтуль колькі вялізных таблецін.

- Што гэта? - пытаюся, узяўшы з падстаўленай далоні адну з іх.

- Сухі спірт, - кажа Мішка прытоеным голасам, а калі я меруся лізнуць таблеціну, хапае мяне за руку.

- Э-ээ... атруцішся.

3а спінамі нашымі аглушальна гарлае гусак Авадзіхі. Цётка выпусціла яго з каша, і гусак, распасцёршы крылы, валюхаста ідзе па вуліцы. Узрадаваўся, відаць, што вярнуўся дахаты.

- А каб цябе, гергуна, парвала, - бубніць Авадзіха, паспяваючы за гадунцом. Цётка, відавочна, незадаволена, што не ўдалося прадаць гусака.

Мы сыходзім убок, даўшы дарогу Авадзісе і яе гергуну.

- Дзе ўзяў? - я падкідваю таблеціну на далоні.

- Стрыечны брат з хімкабінета скраў.

- 3 якога кабінета?

- Ну са школьнага. Ён у Неўлі вучыцца. У дзявяты клас перайшоў.

- А што яшчэ прывёз?

Мішка, адставіўшы калена, зноў лезе ў валізу і выцягвае скрутак папяроснай паперы.

- А гэта ты бачыў?

Я паныла гляджу на скрутак.

- Вось дзіва! Думаў, ты мадэль самалёта прывязеш, ці яшчэ чаго цікавага...

- Больш, цікавага, чым гэтыя рэчы, і прыдумаць цяжка, - перабівае мяне сябар. - Вось пабачыш, хутка пра нашу вёску ў газетах напішуць. Магчыма, нават карэспандэнты з навукоўцамі прыедуць. Паселяцца ў хатах - будзем ім... гэтыя... як іх... інтэрв’ю даваць, і па тры рублі з носа за пастой дзерці.

Я з недаверам гляджу на Мішку і пасміхаюся. Сябар вялікі прыдумшчык. Дня не праходзіць каб ім не авалодала нейкая ідэя. Летась надумаўся выразаць з кансервавай бляшанкі круцёлку з лопасцямі і пускаць з дапамогаю шпулі. У выніку рассек брыво, ды так, што зашываць у Азярышча вазілі. І дагэтуль ліловы пісяг бачны. Пад Новы год з сіласнай вежы скакаў, у Лёшкі Гнядых з ваеннага гарадка плашч-палатку пазычыўшы. Казаў, што гэта плашч-парашут. Добра яшчэ, што зіма была, у сумёт прызямліўся. А так бы і нагу мог зламаць. А надоечы, іржавых патронаў назбіраўшы, стаў з іх порах ссыпаць ды выбух-пакет рабіць. Ну, той пакет і выбухнуў. Увесь твар небараку пасекла. І веі з брывамі згарэлі. І вось цяпер штосьці новае прыдумаў. Ды такое, што з усёй краіны павінны карэспандэнты з навукоўцамі зляцецца.

- Ну, распавядай, што ты там надумаў, - кажу Мішку, не зганяючы з твару іранічнай усмешкі.

- А вось і не скажу. Пасмейваешся. За дурня мяне прымаеш.

- Ну Мі-іш, - гамзаю з Нюрчынай інтанацыя, і сябар прымірэнча выдыхае:

- Заўтра распавяду. Бачыш, маці ўжо чакае.

Наперадзе, ля весніц, сапраўды стаяла Мішкава маці і махала рукой.

Паўночы круціўся на калючай пасцелі - сплю на гарышчы, забітым сяголетнім сенам, - разважаючы: што гэта такое Мішка. надумаў, і як можна з дапамогай сухога спірту і папяроснай паперы ўчыніць вэрхал з прыездам навукоўцаў і карэспандэнтаў? Можа, хоча зрабіць з паперы летавец ды запусціць над вёскай? Але што тут дзіўнага? Вунь, у ваенным гарадку, які месціцца непадалёку, увесь час летаўцы пускаюць - з намаляванымі пысамі, з даўгімі хвастамі, і нікога гэта асабліва не цікавіць. Змучаны такімі развагамі, я заснуў пад самую раніцу, а прадзёршы вочы, нават не паснедаўшы, пабег да сябра.