Владимир Орлов - Сiбiрская аповесць (на белорусском языке)

Да вясны яна жыла ў фiлосафа Юры, амаль не выходзячы з ягонае аднапакаёўкi, каб не нарвацца на знаёмых. Вечарамi, цыкаючы на жоўта-зялёнага чыюка, наструнена прыслухоўвалася да крокаў на лесвiцы, баючыся, што Юра не прыйдзе. Ды ён нязменна вяртаўся i прыносiў не толькi вiно, але раз-пораз i кветкi.

Вясна зрабiла фiлосафа задуменным i прыдзiрлiвым. Аднойчы Iрка выключыла ў ванным пакоi дожджык i пачула, як Юра прыцiшаным голасам са знаёмымi цёплымi iнтанацыямi запрашае нейкую жанчыну да сябе на дзень нараджэння. Якi сцэнар меўся быць гэтым разам, Iра не даведалася. Выслухаўшы яе слязлiвыя папрокi, Юра вытрас з чорнага канверта з-пад фотапаперы здымкi з мiнулага дня нараджэння, што святкаваўся тры месяцы таму. "Ты что, блядушка, из себя целку строишь? - крычаў ён. - Полюбуйся, полюбуйся на девочку Иришу. Вот она, между прочим, не с Юрочкой любимым, а с Сергеем... а у нее на личике невинном что нарисовано? Нет, господа присяжные заседатели, не ужас, не отвращение. Наша девочка глазки от сладости закатывает..."

Колькi дзён Iрка начавала на вакзале, дзе яе спрабавалi згвалцiць двое хлапцоў з багажнi. На трэцюю ноч яна даядала пакiнутыя на фольгавых талерачках кавалкi хлеба, i яе проста ў буфеце пачало ванiтаваць.

Галодная i хворая на грып, яна, як пабiты сабачка, прыцягнулася назад да Юры. Цяпер усялякiя сантыменты скончылiся i iхняе жыццё сапраўды пачало нагадваць стасункi памiж гаспадаром i сабакам. Ён кармiў яе, часам браў да сябе ў ложак, наводлiў бiў жалезным эспандэрам, калi яна адмаўлялася выконваць яго мужчынскiя каманды, i нават выгульваў - цягаў за сабою па фарцовачных клопатах, ужо не хаваючы, што ягонымi фiласофскiмi штудыямi быў гандаль джынсамi i кружэлкамi.

Юра ўпiваўся сваёй бязмежнай уладаю над ёй. Калi ў часе супольных выхадаў у горад яму хацелася жанчыны, "фiлосаф" не чакаў вяртання дадому: у каго-небудзь у кватэры ён, перамiргнуўшыся з гаспадаром, вёў Iрку ў другi пакой цi ў кухню, а на вулiцы - заводзiў у блiжэйшы пад'езд i, расшпiлiўшы на джынсах маланку, нагiнаў Iрчыну галаву.

Улетку, калi, паводле шчаслiва-бесклапотнага зiмовага плана, Iрына мела здаваць iспыты на фiлалагiчны факультэт, абмежаваная адно межамi ўласнае фантазii ўлада над дзяўчом конча набiла Юру аскомiну i ён прывёў да сябе нейкую Веру, а свайго "сабачку" выгнаў на вулiцу, уручыўшы "на обзаведение хозяйством" 10 рублёў 50 капеек i клетку з чыюкам. На адвiтанне Iрына яшчэ мусiла заняцца з фiлосафам любоўю, а прысутная пры гэтым Вера ўпэўнена дастала з шафы фотаапарат.

Я слухаў i намагаўся ўявiць, як папярэднiца гэтай сённяшняй пракуранай навылёт хiмiцы, ленiнградская дзяўчынка Iра, без пяцi хвiлiн медалiстка, чытала на пасяджэннях лiтаратурнай студыi свае верлiбры, абмяркоўвала опусы раўналеткаў i называла антыпаэтычным верш аднакласнiка "Девочки на танцах", дзе былi радкi: "Коленки всё, коленки всё, коленки, а между ними сердцу так тесно".

На вулiцы Iрку падабраў Жора на мянушку Кот, якi меў жывое i карае левае вока i шкляное i блакiтнае правае. Жора быў шчодры, але два падарожжы на зону ў Мардовiю (недзе там у халодным месяцавым святле сябры i прайгралi ў карты ягонае вока) дарэшты пазбавiлi Ката ў адносiнах з жанчынамi ўсякай абыходлiвасцi, i самым ласкавым, што чула Iрка перад хвiлiнамi блiзкасцi, былi адрывiстыя загады накшталт "Ложись!" або "В стойку!". Калi Жору забралi трэцi раз, яна праходзiла па справе сведкай, а потым скарбовым коштам прыехала на "хiмiю", дзе i занялася складаннем спеўнiка, што трапiў да маiх рук у дзень прыезду.

Калi Iрка замаўчала,на плыўнай рачной лукавiне паказалася лава сплаўнога лесу, аднак цяпер я не ўспамiнаў дзеда Максiма. Я глядзеў на тонкiя Iрчыны шчыкалаткi i прыцэўкi, думаў, наколькi яна прыгажэйшая за маленькую Вiку, i не верыў нi ў Жору-Ката, нi ў фiлосафа Юру, што мог завесцi яе на Лiцейным у першы-лепшы пад'езд i расшпiлiць на сваiх джынсах маланку. У закутку душы шкрэблася спадзяванне, што ўсё гэта з разраду туфты, якой кармiлi нас прыблатнёныя ягаднiнскiя падлеткi.

"Ты знаешь, я не верю", - неяк па-дзяцiнаму разгублена прамовiў я, каб штосьцi сказаць. Iрчын твар пабiла чырвонымi плямамi, i яна рванула на галаву маечку з алiмпiйскiмi кольцамi. "А вот это видал?"

Пасля таго я доўга баяўся зiрнуць у яркiм святле на аголеныя жаночыя грудзi, бо бачыў мала чаго страшнейшага за маладую грудку, спрэс пакрытую густой мёртва-сiняю татуiроўкай.

"А теперь все! Уё...й! - раз'юшана працадзiла Iрка. - Понял? Уе...й!" Цi то ад непатушанага недакурка, цi то ад самой Iрчынае лютасцi пад нагамi ў яе пачало тлець шыгавiнне. Яна ўскочыла, i з яе яшчэ свежых чарэшневых вуснаў пасыпалася такое, што маiм вушам закарцела скруцiцца ў трубачкi, а галаве ушрубавацца ў плечы i яшчэ далей, каб схавацца дзе-небудзь на дне страўнiка.

Сцежка вяла мяне прэч, а ў патылiцу павутамi ўпiвалiся набрынялыя нянавiсцю словы, сярод якiх "уё...й!" было цi не самым цнатлiвым i чыстым.

Прысмак якойсьцi зробленай на цёплым камянi над ракою памылкi не пакiдаў мяне ўвесь наступны тыдзень. Магчыма, гэтае няўтульнае пачуванне падтрымлiваў нарад на будаўнiцтва пяцi тыпавых драўляных прыбiральняў. Нам з Генiкам выпала капаць ямы ды збiваць седалы з "ачкамi". Пачаўшы з элементарнага класiчнага ромба, мы спакваля асвоiлi сэрца, а пад канец з дапамогаю нажоўкi i долата быў народжаны шэдэўр у выглядзе пяцiканцовай зоркi.

(Праз паўгода, калi нас пацягнуць за самвыдавецкiя альманахi - рукапiсны наваполацкi "Блакiтны лiхтар" i нашу машынапiсную родную гiстфакаўскую "Мiлавiцу", - маёр КДБ пад час прафiлактычнае размовы будзе казаць: "Не думайте вилять хвостом. О вас нам известно решительно все. Например, ваши стройотрядовские, так сказать, туалетные художества. В своем националистическом угаре вы дошли до изощренного надругательства над пятиконечной ленинской звездой". Я паспрабую рэабiлiтавацца, называючы сцiплыя дасягненнi ў выпiлоўваннi бяскрыўдным жартам, ды эфект атрымаецца адваротны. "Значит, кто-то спускает штаны, делает в дорогой каждому советскому человеку символ, и это, как вы выражаетесь, "жарт"?" "Гэта даўнi салярны сымболь, буду баранiцца я. - Яшчэ старажытныя iндыйцы..." "Можете рассказывать это своим "старажытным" индийцам". "Свастыка, мiж iншым, таксама сымболь сонца", неабачлiва вырвецца ў мяне, i я нарвуся на ледзяное пракурорскае пытанне: "Почему же вы в таком случае не вырезали свастику?") Наш расквечаны сякiмi-такiмi прыгодамi, але збольшага ўпарадкаваны побыт зрабiў рэзкi паварот, калi празаiк Джон Галяк скiнуў з сябе дрымоту i нечаканым манеўрам адбiў у начальнiка будупраўлення, якому мы падпарадкоўвалiся, цёмненькую амазонку Святланку.

Калi вы нiколi не рамантавалi вузкакалеек, забiваючы за дзень у спружынiстыя шпалы па пяцьсот кастылёў, вам цяжка будзе даўмецца, чаму мы з такой тугою прыгадвалi сытае вуркатанне бетонамяшалкi i глыбокiя ношкi з рошчынаю цi з пiрамiдаю цэглы. Заставалася суцяшацца тым, што ў любой сiтуацыi прысутнiчае i станоўчы момант.