Владимир Орлов - Рыба i iншыя (на белорусском языке)

- Ну i што тут такога? - чуецца ў вусцiшы здзiўлены галасок прымадонны школьнага драматычнага гуртка Нiнкi Мароз.

Колькi наступных хвiлiнаў заля калоцiцца ад дзiкага рогату. Настаўнiк фiзкультуры Мiхаiл Карпавiч Эпштэйн за вуха цягне да выхаду Валодзю Паповiча. У дзвярах вырастае школьны вартаўнiк Харытонавiч, што за сталiнскiм часам працаваў кiроўцам на "варанку" i, кажуць, аднойчы назаўсёды завёз у НКВД уласнага бацьку.

На сцэне ўзвышаецца дырэктар. Цяпер ён нечым нагадвае бачаных па тэлевiзары мурынаў-пiкетчыкаў, якiя за нешта змагаюцца каля Белага дома. У руках у Абрама Iзрайлевiча аб'ява:

ЧЕМПИОНАТ СССР ПО АКАДЕМИЧЕСКОЙ ГРЕБЛЕ

На месцы лiтар "Г" i "Р" у апошнiм слове - вакенца, адкуль выглядае дырэктараў iнстытуцкi ромбiк.

Прымадонну Нiнку, што выконвала на школьнай сцэне ролю Улi Громавай, доўга даводзiлi пытаннем, цi ўдзельнiчала яна ў чэмпiянаце СССР па гэтым самым акадэмiчным вiдзе спорту. Можна толькi здагадвацца, наколькi пакутлiва было чуць такое мацiцова-ружовым вушкам са смарагдавымi кропелькамi завушнiцаў.

Гэта яна, Нiнка, была аўтаркаю славутага выслоўя: "Я буду належаць толькi свайму мужу".

Магчыма, на Нiнчына маральнае аблiчча наклала адбiтак тое, што яна даводзiлася дачкою начальнiку гарадскога аддзела мiлiцыi. Таму самаму, што вынайшаў задзвiнскiя расстрэлы п'янiцаў.

Вынаходка была да генiяльнага простая. Падабраных на вулiцах i ў парку жлуктаў адразу сартавалi. Ляжачых везлi ў выцвярэзнiк, а хадзячых збiралi на ўнутраным мiлiцэйскiм падворку побач з клеткамi службовых сабак. Да п'янiцаў выходзiў Нiнчын бацька.

- Што будзем рабiць, таварыш палкоўнiк? - кiваючы на п'яны кантынгент, сурова пытаўся дзяжурны па аддзеле. - Можа, сабак спусцiм?

Службовыя сабакi заходзiлiся пры гэтых словах жудасным брэхам, а п'янюгi прыкметна цверазелi.

- Адставiць сабак!

На двары западала маўчанне, i ў iм цiхiя стамлёныя словы начальнiка мiлiцыi гучалi, быццам пiсталетныя стрэлы.

- Расстраляць усiх на х..., каб не псавалi наш сацыялiстычны горад.

Пасля гэтага небаракаў запiхвалi ў машыны, адвозiлi на дзесятак кiламетраў ад горада i "расстрэльвалi" на лясной галявiне з пiсталетаў халастымi патронамi. Мiлiцыя ад'язджала, а "расстраляныя", некаторыя з мокрымi штанамi, усю ноч валаклiся па шашы дамоў. Скардзiцца на Мароза баялiся, але гiсторыя неяк выплыла на свет, i Нiнчынага бацьку адправiлi вучыцца ў Маскву ў мiлiцэйскую акадэмiю.

"Я буду належаць толькi свайму мужу", - чуў ад Нiнкi кожны, хто асмельваўся нават на самыя бяскрыўдныя прапановы. Аднойчы ў дзесятым класе я, натхнiўшыся яе даўгiмi смуглявымi ножкамi, што раслi, здаецца, ад самых вушэй, i дзiвоснай аксамiтава-брунатнай радзiмкаю памерам з капеечную манету на левай шчацэ, адолеў сваю прыродную сарамяжлiвасць, падышоў да Нiнкi на перапынку i з усмешкаю закаханага блазна выцiснуў з сябе некалькi пакутлiвых слоў, каб таксама пачуць пазбаўленае нават намёку на ўзаемнасць "Я буду належаць...". Можна падумаць, быццам я прапаноўваў ёй аддацца мне проста на школьнай парце цi ў гардэробе пасля заняткаў, а не схадзiць на вечаровы сеанс у кiнатэатр "Космас", дзе я, паводле свайго адчайнага плана, меўся ўсяго толькi пакласцi руку на яе нясцерпна круглае калена.

Памятаю, маё юначае пачуццё настолькi пахiснулася, што я паабяцаў гаспадынi цудоўных ножак напiсаць на сцяне ейнага дома "Тут жыве Нiнка, якая будзе належаць толькi свайму будучаму мужу", а ўнiзе дадаць: "Але гэта мы яшчэ паглядзiм".

Такi самы мемарыяльны надпiс можна было зрабiць i на нашым менскiм студэнцкiм iнтэрнаце, бо там жыла Вера Кропелька. Апрача акуратных канспектаў, раскошнай касы, што спускалася да таго месца, дзе Верына спiна губляла сваё гордае найменне, i процьмы iншых станоўчых якасцяў у Веры таксама быў пункцiк наконт таго, каму яна будзе належаць, прычым фармулёўка слова ў слова паўтарала Нiнчыну, што давала падставы падазраваць абедзвюх у плагiяце.

Што сталася з жаночым credo Нiны Мароз, я скажу трохi пазней. А Вера Кропелька, дзякуючы яшчэ аднаму насельнiку нашага iнтэрната, трапiла ў неафiцыйную гiсторыю роднага факультэта.

Гэтага насельнiка звалi Юлiк Канапацкi, i да чацвёртага курса ён пад дабратворным уплывам суседзяў па пакоi са стараннага студэнта, што глядзеў на выкладчыкаў, ловячы ротам мух, ператварыўся ў сваю процiлегласць i почасту, уладкаваўшыся на самым версе аўдыторнага амфiтэатра, проста на лекцыi высмоктваў праз саломiнку пляшку, а то i дзве некалекцыйнага вiна.

У тым слынным пакоi, дзе я прайграў у карты левы чаравiк, якi потым выкупляў за палову стыпендыi, вёў рэй Вiця Кiшко. Вельмi нават магчыма, што ён быў нашчадкам магутнага роду беларускiх магнатаў Кiшкаў, якiя выславiлiся як каралеўскiя кухмiстры, гетманы, дыпламаты i мецэнаты.

Вiця быў шчодра надзелены iншымi здольнасцямi. Прапанаваная кiмсьцi мянушка - Магнат - ад яго адразу ж адляпiлася. I прычына, мабыць, хавалася не толькi ў тым, што Вiця перакруцiў фамiльнае прозвiшча на французскi капыл.

У той час у нас на гiстарычным факультэце пачаў выходзiць самвыдавецкi лiтаратурны альманах "Мiлавiца". Адзiн з будучых светачаў айчыннай археалогii змясцiў у першым нумары верш:

З сiвых часiн мiнуўшчыны былой,

З мясцiн эгiпецкiх, з далiны Нiла,

Дайшлi да нас паданнi пра чарнiла,

Што пiлi яшчэ чаркаю малой.

Гэта было сказана не пра Кiшко.

Да капейкi прагайдамачыўшы за пару дзён тагачасную трыццацiрублёвую стыпендыю, Вiця яшчэ з дзень ляжаў на ложку, глядзеў у пыльную столь з павутою па кутах i стоена прыслухоўваўся да сваёй 90-кiлаграмовай iстоты. Тая ўсё больш прагна патрабавала есцi. Вiця спускаў з ложка ногi, надзяваў белую нейлонавую кашулю, абуваў чорныя лакiркi, завязваў выйграны ў карты гальштук i з галодным бляскам у вачах блукаў па iнтэрнаце, просячы сала. "Пойдзе i жоўтае", - сцiпла казаў атожылак магнацкага роду.

У нашым пакоi Вiцю неяк пачаставалi пластачкаю сала са зробленым з газетнага фотаздымка выразным адбiткам Брэжнева. Нашчадак каралеўскiх кухмiстраў паклаў сала з партрэтам на хлебную лусту i, не сашкрабаючы генсека, з годнасцю зжаваў, але замест дзякуя паабяцаў, што наступнага разу ўсiх закладзе i нам прышыюць палiтыку.

Узяўшы шэфства над Канапацкiм, Вiця Кiшко выхаваў вучня, што перасягнуў настаўнiка - калi не ў чарнiльных подзвiгах, дзе iснаваў парытэт, дык, прынамсi, у картах, бо Юлiку ўдалося выйграць у Кiшко абое ягоных штаноў. Адыграўшы адны штаны, Вiця затаiўся i чакаў дня помсты.

Гэты дзень надышоў разам з днём стыпендыi, калi Юлiк вярнуўся каля паўночы ў iнтэрнат, вiдавочна не дабраўшы нормы.

- Ёсць гара? - запытаўся ён у Вiцi Кiшко.

- Трымаем, - наструнiўшыся, адказаў той.

Юлiк выцягнуў з кiшэнi скамечаныя грошы.

- Схавай смецце, - з годнасцю, вартай сярэднявечных продкаў, прамовiў Вiця i выставiў свае ўмовы: - Прабяжыш галяком да жаночага душа i назад - стаўлю тры фугасы.