Чингиз Айтматов - Буранны паўстанак (на белорусском языке)

"П а р ы т э т". Вы назiраеце? На станцыi нiкога няма. Мы нiкога не знаходзiм.

"К а н в е н ц ы я". Цi ёсць сляды якiх-небудзь разбiтых прадметаў, парушэнняў, паломак на станцыi?

"П а р ы т э т". Не. Усё выглядае як мае быць, усё ў парадку. Усё на сваiм месцы.

"К а н в е н ц ы я". Цi траплялi вам на вочы сляды крывi?

"П а р ы т э т". Абсалютна не.

"К а н в е н ц ы я". Дзе знаходзяцца i ў якiм стане рэчы парытэт-касманаўтаў?

"П а р ы т э т". Ды, здаецца, усё на сваiм месцы.

"К а н в е н ц ы я". А ўсё-ткi?

"П а р ы т э т". Уражанне такое, што яны былi тут зусiм нядаўна. Кнiгi, гадзiннiкi, прайгравальнiк i ўсялякiя iншыя рэчы - усё на месцы.

"К а н в е н ц ы я". Добра. Цi няма якiх занатовак дзе-небудзь на сцяне цi на паперы.

"П а р ы т э т". Нiчога такога на вочы не трапляла. Хаця чакайце! Вахценны сшытак раскрыты на нейкiм вялiкiм запiсу. Каб ён не плаваў у бязважкасцi, сшытак замацаваны прышчэпкамi i павернуты старонкамi на нас.

"К а н в е н ц ы я". Чытайце, што там напiсана!

"П а р ы т э т". Зараз паспрабуем. Гэта два тэксты, яны побач слупкамi на ангельскай i расейскай мовах...

"К а н в е н ц ы я". Чытайце, чаму марудзiце?

"П а р ы т э т". Назва - "Пасланне землякам". А ў дужках - тлумачальная запiска.

"К а н в е н ц ы я". Стоп. Не чытайце. Сеанс сувязi перапыняецца. Чакайце. Праз колькi часу мы зноў выклiчам вас. Будзьце гатовыя.

"П а р ы т э т". О'кэй!

У гэтым месцы дыялог памiж арбiтальнай станцыяй i Абцэнупрам быў перапынены. Параiўшыся памiж сабой, Генеральныя сукiраўнiкi праграмы "Дэмiвург" папрасiлi ўсiх, акрамя двух дзяжурных парытэт-аператараў, пакiнуць блок касмiчнай сувязi. Толькi пасля гэтага зноў быў адноўлены сеанс двухбаковай сувязi. Вось тэкст, пакiнуты парытэт-касманаўтамi на арбiце "Трамплiн":

"Паважаныя калегi, паколькi мы пакiдаем арбiтальную станцыю "Парытэт" пры вельмi незвычайных абставiнах, на няпэўны час, магчыма, на бясконца доўгi, усё будзе залежаць ад цэлага шэрагу фактараў, звязаных з нашым беспрэцэдэнтным мерапрыемствам, мы лiчым сваiм абавязкам растлумачыць матывы нашага ўчынку...

Мы добра ўсведамляем, што наш учынак здасца, несумненна, не толькi нечаканым, але, вядома, i недапушчальным з пункту гледжання элементарнай дысцыплiны. Аднак выключны факт, з якiм мы сутыкнулiся, знаходзячыся на арбiтальнай станцыi ў космасе, факт, роўны якому цяжка знайсцi ва ўсёй гiсторыi чалавечай культуры, дазваляе нам разлiчваць хаця б на разуменне...

Колькi часу таму мы пачалi ўлоўлiваць сярод незлiчонага мноства радыёiмпульсаў, што iшлi ад касмiчнага акружэння i ў значнай ступенi ад самой зямной iонасферы, насычанай бясконцымi шумавымi i iншымi перашкодамi, адзiн мэтанакiраваны сiгнал у вузкачастотнай паласе, якi, будучы самым вузкiм, а таму i лёгка апазнавальным, заяўляў пра сябе рэгулярна, заўсёды ў адзiн i той жа час i заўсёды з аднолькавымi iнтэрваламi. Спачатку мы не звярталi на яго асаблiвай увагi. Ён працягваў настойлiва нагадваць аб сабе, сiстэматычна зыходзячы са строга пэўнага пункта Сусвету, строга арыентуючыся, мяркуючы па ўсiм, на нашу арбiтальную станцыю. Цяпер мы пэўна ведаем: гэтыя штучна накiраваныя радыёхвалi паступалi ў эфiр i раней, задоўга да нашай вахты, трэцяй па лiку, бо "Парытэт" знаходзiцца на арбiце "Трамплiн" у дальнiм космасе вось ужо амаль два гады. Цяжка растлумачыць, чаму, мусiць, зусiм выпадкова, мы першыя зацiкавiлiся падачай гэтага сiгналу з Сусвету. Як бы там нi было, мы сталi назiраць, адзначаць, вывучаць прыроду гэтай з'явы i паступова, усё больш пераконваючыся пра штучнае яе паходжанне.

Не так хутка звыклiся мы с гэтай думкай, сумненнi не пакiдалi нас праз увесь гэты час. Як маглi мы сцвярджаць iснаванне пазаземнай цывiлiзацыi, апiраючыся хiба на адзiн факт штучнага, як мы думалi, радыёсiгналу, што зыходзiў з невядомых глыбiнь сусветнай далечы? Нас стрымлiвала тая акалiчнасць, што ўсе папярэднiя навуковыя спробы, што неаднаразова распачыналiся з самай мiнiмальнай задачай - выяўлення хоць якiх прыкмет жыцця, у самай простай форме, хаця б на сумежных планетах, - як вядома, вынiкаў не далi. Пошукi пазаземнага розуму лiчылiся малаверагоднымi, а пазней i зусiм нерэальнымi, утапiчнымi заняткамi, бо з кожным новым крокам у даследаваннi касмiчнай прасторы гэтых шанцаў нават i ў тэарэтычным плане рабiлася ўсё менш, калi не сказаць, што яны звялiся практычна да нуля. Мы не адважвалiся заявiць пра свае здагадкi. Мы не збiралiся аспрэчваць паўсюдна ўсталяваную думку пра ўнiкальнасць, беспрэцэдэнтнасць, адзiнкавасць як бiялагiчнага феномена жывога жыцця толькi на планеце Зямля. Дзялiцца сваiмi сумненнямi на гэты конт мы не лiчылi сябе абавязанымi, таму што ў праграму нашых рабочых абавязкаў па арбiтальнай станцыi такога роду назiраннi не ўваходзiлi.

Але калi яшчэ адзiн выпадак з'явiўся апошнiм доказам iснавання ў Сусвеце разумнага жыцця акрамя зямнога, для нас было ўжо запозна. Мы перажылi скачок свядомасцi, пераварот, перабудову ў сваiх уяўленнях аб светапарадку i ўбачылi раптам, што сталi мыслiць зусiм iншымi катэгорыямi, чым да таго. Якасна новае асэнсаванне структуры светапабудовы, адкрыццё новай абжытай пространi, iснаванне яшчэ аднаго асяродка разумовай энергii падвялi нас да высновы, што да пэўнага часу нам трэба ўстрымацца апавяшчаць зямлян пра наша адкрыццё, зыходзячы з новых паняццяў клопату пра Зямлю. Мы прыйшлi да гэтага рашэння дзеля дабра самога сучаснага грамадства.

Цяпер пра сутнасць справы. Як гэта адбылося.

Дзеля цiкавасцi мы рашылi аднойчы паслаць мэтанакiраваны радыёсiгнал у адказ у тым жа спектры частаты, накiраваўшы яго ў тую кропку Сусвету, адкуль пастаянна зыходзiлi загадкавыя радыёiмпульсы. Адбыўся цуд! Наш сiгнал быў неадкладна прыняты! Ён быў злоўлены i зразуметы! У адказ на нашай прыёмнай паласе пачаў працаваць яшчэ адзiн дубль побач з ранейшым, а затым яшчэ адзiн гэта было прывiтальнае трыа, тры сiнхронных радыёсiгналы з Сусвету некалькi гадзiн запар, як урачысты марш, неслi з сабой радасную вестку пра разумных iстот па-за нашай Галактыкай, якiя мелi найвышэйшую здольнасць кантакту з да сябе падобнымi iстотамi на звышдальнiх адлегласцях. То была рэвалюцыя ў нашых уяўленнях пра касмiчную бiялогiю, у нашых ведах пра iснасць часу, прасторы, адлегласцей... Няўжо мы цяпер не адны на свеце, не адзiнкавыя ў сваiм быццi ў амаль недаступнай разуменню пустэльнай бясконцасцi свету, няўжо чалавечы вопыт на Зямлi не адзiнае прыстанiшча духу ў Сусвеце?

Каб праверыць рэальнасць адкрыцця пазаземнай цывiлiзацыi, мы паслалi накiраваны радыёсiгнал формулай масы зямнога шара, таго, дзе першапачаткова ўзнiкла i доўжыцца наша жыццё. У адказ мы атрымалi расшыфроўку - у сваю чаргу, прыкладна такую ж формулу масы iх планеты. З гэтага мы зрабiлi выснову, што тая абжытая планета дастаткова вялiкiх памераў, з суразмернай зямной сiле прыцягненнем.

Так мы абмянялiся першымi ведамi фiзiчных законаў, так мы ўпершыню ўступiлi ў кантакт з пазаземнымi носьбiтамi розуму. Iншапланецяне сталiся актыўнымi партнёрамi пры паглыбленнi i пашырэннi нашых сувязяў. Iх клопатам нашы кантакты рабiлiся ўсё больш змястоўнымi. Неўзабаве мы ўведалi, што ў iх ёсць лятальныя апараты, скорасць руху якiх роўная хуткасцi святла. Усё гэта, як i iншае, мы ўведалi дзякуючы таму, што змаглi абменьвацца думкамi спачатку з дапамогай матэматычных i хiмiчных формул, а потым яны далi нам зразумець, што ўмеюць i размаўляць. Выявiлася, што шмат год, з той пары, як зямляне, пераадолеўшы зямное прыцягненне, выйшлi ў космас i пачалi ў iм стала жыць, яны вывучаюць нашыя мовы з дапамогай магутнай аўтаастранамiчнай апаратуры, якая глыбока праслухоўвае Галактыку. Улоўлiваючы сiстэматычную радыёсувязь памiж космасам i Зямлёй, яны змаглi пры дапамозе супастаўленняў i аналiзу расшыфраваць для сябе значэнне нашых слоў i фраз. У гэтым мы пераканалiся самi, калi яны паспрабавалi паразумецца з намi на ангельскай i расейскай мовах. Для нас гэта было яшчэ адным неверагодным, ашаламляльным адкрыццём...