Алексей Толстой - Залаты ключык, або Прыгоды Бурацiны (на белорусском языке)

Мальвiна, каб не заплакаць ад страху, шчыпала сябе за вушы.

П'еро - як заўсёды, нi к сялу нi к гораду - мармытаў вершыкi:

Скачуць ценi на сцяне,

Больш нiшто не страшна мне.

Хоць крутыя сходцы тут,

Хоць i цёмны кожны кут,

Толькi ж, пэўна, не к бядзе

Шлях падземны прывядзе.

Бурацiна апярэдзiў таварышаў, - яго белы каўпачок ледзь бачны быў глыбока ўнiзе.

Раптам там штосьцi зашыпела, упала, пакацiлася, i пачуўся яго жаласны голас:

- Сюды, на дапамогу!

У момант Артамон, забыўшыся на раны i голад, павалiўшы Мальвiну i П'еро, чорным вiхрам рынуўся ўнiз па лесвiцы.

Заляскалi яго зубы. Агiдна завiшчала нейкая iстота.

Усё сцiхла. Толькi ў Мальвiны гучна, як у будзiльнiку, стукала сэрца.

Шырокi прамень святла знiзу асвятлiў лесвiцу. Агеньчык свечкi, якую трымаў тата Карла, зрабiўся жоўты.

- Глядзiце, глядзiце хутчэй! - гучна паклiкаў Бурацiна.

Мальвiна - задам наперад - паспешлiва пачала спускацца з прыступкi на прыступку, за ёю заскакаў П'еро. Апошнiм, нагнуўшыся, сыходзiў Карла, раз-пораз губляючы драўляныя чаравiкi.

Унiзе, там, дзе заканчвалася крутая лесвiца, на каменнай пляцоўцы сядзеў Артамон. Ён аблiзваўся. Каля яго ног валяўся задушаны пацук Шушар.

Бурацiна абедзвюма рукамi прыўзнiмаў спарахнелы лямец, - iм была завешана адтулiна ў каменнай сцяне. Адтуль лiлося блакiтнае святло.

Першае, што яны ўбачылi, калi пралезлi ў дзiрку, - гэта яркiя праменнi сонца. Яны падалi са скляпенчатай столi праз круглае акно.

Шырокiя праменнi, у якiх танцавалi пылiнкi, асвятлялi круглы пакой з жаўтаватага мармуру. Пасярод яго стаяў цудоўны тэатр лялек. На заслоне блiшчаў залаты зiгзаг маланкi.

Па баках заслоны ўзнiмалiся дзве квадратныя вежы, размаляваныя так, нiбы яны былi складзены з маленькiх цаглiнак. Высокiя дахi з зялёнай бляхi ярка блiшчалi.

На левай вежы быў гадзiннiк з бронзавымi стрэлкамi. На цыферблаце супроць кожнай лiчбы намаляваны вясёлыя тварыкi хлопчыка i дзяўчынкi.

На правай вежы - круглае акенца з рознакаляровых шкельцаў.

Над гэтым акенцам, на даху з зялёнай бляхi, сядзеў цвыркун, якi ўмее гаварыць. Калi ўсе, разявiўшы раты, спынiлiся перад цудоўным тэатрам, цвыркун прагаварыў павольна i выразна:

- Я папярэджваў, што цябе чакаюць жахлiвыя небяспекi i страшныя прыгоды, Бурацiна. Добра, што ўсё скончылася шчаслiва, а магло скончыцца i нешчаслiва... Вось як...

Голас у цвыркуна быў стары i крыху пакрыўджаны, таму што цвыркуну, якi ўмее гаварыць, у свой час усё ж папала па галаве малатком i, нягледзячы на стогадовы ўзрост i прыродную дабрату, ён не мог забыць незаслужанай крыўды. Таму ён больш нiчога не дадаў, - таргануў вусiкамi, нiбы страсаючы з iх пыл, i павольна папоўз кудысьцi ў адзiнокую шчылiну - далей ад мiтуснi.

Тады тата Карла прамовiў:

- А я дык думаў, мы тут, прынамсi, знойдзем кучу золата i серабра, а знайшлi ўсяго толькi старую цацку.

Ён падышоў да гадзiннiка, устаўленага ў вежу, пастукаў пазногцем па цыферблату, i паколькi збоку гадзiннiка на медным цвiчку вiсеў ключык, ён узяў яго i завёў гадзiннiк...

Пачулася гучнае цiканне. Стрэлкi рушылi ў дарогу. Вялiкая стрэлка падышла да дванаццацi, маленькая - да шасцi. Унутры вежы загуло i зашыпела. Гадзiннiк звонка прабiў шэсць...

Адразу ж на правай вежы расчынiлася акенца з рознакаляровых шкельцаў, выскачыла завадная стракатая птушка i, затрапятаўшы крыламi, праспявала шэсць разоў:

- Да нас-да нас, да нас-да нас, да нас-да нас...

Птушка схавалася, акенца зачынiлася, зайграла катрыначная музыка. I заслона ўзнялася...

Нiхто, нават тата Карла, нiколi не бачыў такой прыгожай дэкарацыi.

На сцэне быў сад. На маленькiх дрэвах з залатымi i сярэбранымi лiсцiкамi спявалi завадныя шпакi велiчынёй з пазногаць. На адным дрэве вiселi яблыкi, кожнае з iх не большае за зерне грэчкi. Пад дрэвамi пахаджвалi паўлiны i, прыўзнiмаючыся на дыбачках, дзяўблi яблыкi. На палянцы скакалi i бралiся ў рожкi двое казлянят, а ў паветры ляталi матылькi, ледзь прыкметныя воку.

Так прайшла хвiлiна. Шпакi змоўклi, паўлiны i казляняты падалiся назад, за бакавыя кулiсы. Дрэвы правалiлiся ў патайныя люкi пад падлогу сцэны.

На задняй дэкарацыi пачалi разыходзiцца цюлевыя воблакi. Паказалася чырвонае сонца над пясчанай пустыняй. Справа i злева, з бакавых кулiсаў, выкiнулiся галiнкi лiян, падобныя да змей, - на адной сапраўды вiсела змяя ўдаў, на другой разгойдвалася, ухапiўшыся хвастамi, сям'я малпаў.

Гэта была Афрыка.

Па пяску пустынi пад чырвоным сонцам праходзiлi звяры.

Трыма скачкамi прамчаўся грывасты леў, - хоць быў ён не большы за кацяня, але страшны.

Перавальваючыся, праклыпаў на заднiх лапах плюшавы мядзведзь з парасонам.

Прапоўз агiдны кракадзiл, - яго маленькiя брыдкiя вочкi прыкiдвалiся добранькiмi. Але ўсё ж Артамон не паверыў i загыркаў на яго.

Прамчаўся насарог, - для бяспекi на яго востры рог быў надзеты гумавы мячык.

Прабегла жырафа, падобная на паласатага, рагатага вярблюда, якi з усёй сiлы выцягнуў шыю.

Потым iшоў слон, сябар дзяцей, - разумны, лагодны, - памахваў хобатам, у якiм трымаў соевую цукерку.

Апошнiм пратупаў бачком страшэнна брудны дзiкi сабака - шакал. Артамон з брэхам кiнуўся на яго, - тату Карла ледзь удалося адцягнуць яго за хвост ад сцэны.

Звяры прайшлi. Сонца раптам пагасла. У цемры нейкiя рэчы апусцiлiся зверху, нейкiя рэчы высунулiся з бакоў. Пачуўся гук, нiбы правялi смычком па струнах.

Загарэлiся матавыя вулiчныя лiхтарыкi. На сцэне была гарадская плошча. Дзверы ў дамах расчынiлiся, выбеглi маленькiя чалавечкi, палезлi ў лялечны трамвай. Кандуктар зазванiў, вагонаважаты крутнуў ручку, хлапчук жвава прычапiўся да каўбасы, мiлiцыянер засвiстаў, - трамвай рушыў у бакавую вулiцу памiж высокiх дамоў.

Праехаў веласiпедыст на колах - не большых за сподачак для варэння. Прабег газетчык, - у чатыры разы складзеныя лiсткi адрыўнога календара - вось якой велiчынi былi ў яго газеты.

Марожаншчык пракацiў цераз пляцоўку каляску з марожаным. На балкончыкi дамоў выбеглi дзяўчынкi i замахалi яму, а марожаншчык развёў рукамi i сказаў:

- Усё з'елi, прыходзьце другiм разам.

Тут заслона апусцiлася, i на ёй зноў заблiшчаў залаты зiгзаг маланкi.

Тата Карла, Мальвiна, П'еро не маглi апамятацца ад захаплення. Бурацiна, засунуўшы рукi ў кiшэнi, задраўшы нос, сказаў, выхваляючыся:

- Што - бачылi? Значыцца, недарэмна я мок у балоце ў цёткi Тарцiлы... У гэтым тэатры мы паставiм камедыю - ведаеце якую? - "Залаты Ключык, або незвычайныя прыгоды Бурацiна i яго сяброў". Карабас Барабас лопне ад зайздрасцi.

П'еро пацёр кулакамi наморшчаны лоб:

- Я напiшу гэтую камедыю цудоўнымi вершамi.

- Я буду прадаваць марожанае i бiлеты, - сказала Мальвiна. - Калi вы знойдзеце ў мяне талент, паспрабую iграць ролi прыгожанькiх дзяўчынак...

- Пачакайце, дзеткi, а вучыцца калi ж? - спытаў тата Карла.