Алексей Толстой - Залаты ключык, або Прыгоды Бурацiны (на белорусском языке)

- Гэй, дураслiвец, вярнiся!..

Дзе там! Бурацiна бег па вулiцы, як заяц, толькi драўляныя падэшвы яго тукi-тук, тукi-тук - пастуквалi па бруку...

- Трымайце яго! - закрычаў Карла.

Прахожыя смяялiся, паказваючы пальцамi на шустрага Бурацiна. На скрыжаваннi стаяў высозны палiцэйскi з закручанымi вусамi i ў трохкутным капелюшы.

Убачыўшы драўлянага чалавечка, якi бег па бруку, ён шырока расставiў ногi, загарадзiўшы iмi ўсю вулiцу. Бурацiна хацеў праскочыць у яго памiж ног, але палiцэйскi схапiў яго за нос i так трымаў, пакуль не падаспеў тата Карла...

- Ну, пачакай жа ты, я з табой ужо распраўлюся, - аддыхваючыся, прагаварыў Карла i хацеў засунуць Бурацiна ў кiшэню курткi...

Бурацiна зусiм не хацелася ў такi вясёлы дзень пры ўсiм народзе тырчаць нагамi дагары з кiшэнi курткi, - ён спрытна выкруцiўся, бразнуўся на брук i прыкiнуўся мёртвым.

- Ай, ай, - сказаў палiцэйскi, - справа, здаецца, кепская.

Пачалi збiрацца прахожыя. Гледзячы на распластанага Бурацiна, кiвалi галовамi.

- Небарака, - гаварылi адны, - мабыць, з голаду...

- Карла яго да смерцi прыбiў, - гаварылi другiя, - гэты стары катрыншчык толькi прыкiдваецца добрым чалавекам, ён лiхi, ён злы чалавек...

Чуючы ўсё гэта, вусаты палiцэйскi схапiў няшчаснага Карла за каўнер i пацягнуў у палiцэйскае аддзяленне.

Карла пылiў чаравiкамi i моцна стагнаў:

- Ох, ох, на бяду сабе я зрабiў драўлянага хлапчука!

Калi вулiца апусцела, Бурацiна падняў нос, агледзеўся i, падскакваючы, пабег дадому...

Цвыркун, якi ўмее гаварыць, дае Бурацiна мудрую параду

Прыбегшы ў каморку пад лесвiцай, Бурацiна пляснуўся на падлогу каля ножкi крэсла.

- Што б такое яшчэ прыдумаць?

Не трэба забывацца, што Бурацiна iшоў усяго першы дзень ад нараджэння. Думкi ў яго былi маленькiя-маленькiя, кароценькiя-кароценькiя, дробязныя-дробязныя.

У гэты час пачулася:

- Крры-кры, крры-кры, крры-кры.

Бурацiна пакруцiў галавой, аглядваючы каморку.

- Гэй, хто тут?

- Тут я, - крры-кры...

Бурацiна ўбачыў стварэнне, крыху падобнае на таракана, але з галавой, як у конiка. Яно сядзела на сцяне над камiнкам i цiха патрэсквала, - крры-кры, глядзела пукатымi, як са шкла, вясёлкавымi вачыма, варушыла вусiкамi.

- Гэй, ты хто такi?

- Я - цвыркун, якi ўмее гаварыць, - адказала стварэнне, - жыву ў гэтым пакоi больш за сто гадоў.

- Тут я гаспадар, прэч адгэтуль.

- Добра, я пайду, хоць мне вельмi шкада пакiдаць пакой, дзе я пражыў сто гадоў, - адказаў цвыркун, - але раней чым я пакiну пакой, выслухай карысную параду.

- Надддта мне патрэбны парады старога цвыркуна...

- Ах, Бурацiна, Бурацiна, - прагаварыў цвыркун, - пакiнь сваволiць, слухайся Карла, без патрэбы не бегай з дому i заўтра пачнi хадзiць у школу. Вось мая парада. Iнакш цябе чакаюць жахлiвыя небяспекi i страшэнныя прыгоды. За тваё жыццё я не дам i здохлай сухой мухi.

- Ччччаму? - спытаў Бурацiна.

- А вось ты пабачыш - ччччаму, - адказаў цвыркун.

- Ах ты, стогадовая казяўка-маляўка! - крыкнуў Бурацiна. - Больш за ўсё на свеце я люблю страшэнныя прыгоды. Заўтра, як толькi развiднее, уцяку з дому лазiць па платах, разбураць птушыныя гнёзды, дражнiць хлапчукоў, цягаць за хвасты сабак i кошак... Я яшчэ не тое прыдумаю!..

- Шкада мне цябе, шкада, Бурацiна, пралiеш ты горкiя слёзы.

- Ччччаму? - зноў спытаў Бурацiна.

- Таму што ў цябе дурная драўляная галава.

Тады Бурацiна ўскочыў на крэсла, з крэсла на стол, схапiў малаток i шпурнуў яго ў галаву цвыркуна.

Стары разумны цвыркун цяжка ўздыхнуў, паварушыў вусамi i папоўз за камiнак, - назаўсёды з гэтага пакоя.

Бурацiна ледзь не гiне праз уласную легкадумнасць. Тата Карла склейвае яму адзенне з каляровай паперы i купляе азбуку

Пасля здарэння з цвыркуном, якi ўмее гаварыць, у каморцы пад лесвiцай стала зусiм сумна. Дзень цягнуўся i цягнуўся. У жываце ў Бурацiна таксама было сумнавата.

Ён заплюшчыў вочы i раптам убачыў смажаную курыцу на талерцы.

Жвава расплюшчыў вочы, - курыца на талерцы знiкла.

Ён зноў заплюшчыў вочы, - убачыў талерку маннай кашы папалам з малiнавым варэннем.

Расплюшчыў вочы, - няма талеркi маннай кашы папалам з малiнавым варэннем.

Тады Бурацiна здагадаўся, што яму страшэнна хочацца есцi.

Ён падбег да камiнка i сунуў нос у кацялок, што кiпеў на агнi. Але доўгi нос Бурацiна праткнуў наскрозь кацялок, таму што, як мы ведаем, i камiнак, i агонь, i дым, i кацялок былi намаляваны бедным Карла на кавалку старога палатна.

Бурацiна выцягнуў нос i паглядзеў у дзiрку, - за палатном у сцяне было нешта падобнае на невялiкiя дзверцы, але там было так заткана ўсё павуцiннем, што нiчога не разабраць.

Бурацiна пайшоў шукаць па ўсiх кутках, - цi не знойдзецца скарыначкi хлеба або курынай костачкi, абгрызенай кошкай.

Ах, нiчагусенькi, нiчагусенькi не было ў беднага Карла прызапашана на вячэру!

Раптам ён убачыў у кошыку са стружкамi курынае яйка. Схапiў яго, паставiў на падаконнiк i носам - цюк-цюк - разбiў шкарлупiну.

Унутры яйка пiскнуў галасок:

- Дзякуй, драўляны чалавечак.

З разбiтай шкарлупiны вылезла кураня з пухам замест хваста i з вясёлымi вачыма.

- Да пабачэння! Мама Кура даўно мяне чакае на двары.

I кураня выскачыла праз акно, - толькi яго i бачылi.

- Ой, ой, - закрычаў Бурацiна, - есцi хачу!..

Дзень, нарэшце, перастаў цягнуцца. У пакоi сцямнела.

Бурацiна сядзеў каля намаляванага агню i ад голаду пацiхеньку iкаў.

Ён убачыў: з-пад лесвiцы, з-пад падлогi паказалася тоўстая галава. Высунулася, панюхала i вылезла шэрая жывёлiна на нiзкiх лапах.

Не спяшаючыся, яна пайшла да кошыка са стружкамi, залезла туды, нюхаючы i шныпарачы, - сярдзiта зашамацела стружкамi. Мабыць, яна шукала яйка, якое разбiў Бурацiна.

Потым яна вылезла з кошыка i падышла да Бурацiна. Панюхала яго, круцячы чорным носам з чатырма доўгiмi валаскамi з кожнага боку. Ад Бурацiна ядою не пахла, - яна пайшла мiма, цягнучы за сабой доўгi тонкi хвост.

Ну, як яе было не схапiць за хвост! Бурацiна зараз жа i схапiў.

Гэта быў стары злосны пацук Шушар.

З перапуду ён, як цень, кiнуўся быў пад лесвiцу, цягнучы Бурацiна, але ўбачыў, што гэта ўсяго толькi драўляны хлапчук, - павярнуўся i з шалёнай злосцю накiнуўся, каб перагрызцi яму горла.

Цяпер ужо Бурацiна спалохаўся, выпусцiў халодны пацукоў хвост i ўскочыў на крэсла. Пацук - за iм.

Ён з крэсла пераскочыў на падаконнiк. Пацук - за iм. З падаконнiка ён цераз усю каморку пераляцеў на стол. Пацук - за iм... I тут на стале ён схапiў Бурацiна за горла, павалiў, трымаючы яго ў зубах, саскочыў на падлогу i павалок за лесвiцу, пад падлогу.

- Тата Карла! - паспеў толькi пiскнуць Бурацiна.

- Я тут! - адказаў гучны голас.

Дзверы расчынiлiся, увайшоў тата Карла. Сцягнуў з нагi драўляны чаравiк i шпурнуў iм у пацука.

Шушар, выпусцiўшы драўлянага хлапчука, скрыгатнуў зубамi i знiк.

- Вось да чаго даводзiць свавольства! - прабурчаў тата Карла, падымаючы з падлогi Бурацiна. Паглядзеў, цi ўсё ў яго цэлае. Пасадзiў яго на калена, выняў з кiшэнi цыбулiнку, ачысцiў.