Михаил Булгаков - Майстар i Маргарыта (на белорусском языке)

- Ну вось, усё i скончылася, - гаварыў арыштант, добразычлiва паглядаючы на Пiлата, - i я вельмi рады гэтаму. Я параiў бы табе, iгемон, пакiнуць на нейкi час палац i пагуляць пешшу дзе-небудзь у наваколлi, ну хаця б у садзе на Елiёнскай гары. Навальнiца пачнецца, - арыштант завярнуўся, прыплюшчыўся на сонца, - пад вечар. Прагулянка была б карысная табе, i я з задавальненнем суправаджаў бы цябе. У маёй галаве нарадзiлiся сякiя-такiя новыя думкi, якiя, думаю, былi б табе цiкавыя, i я ахвотна расказаў бы iх табе, бо ты ствараеш уражанне вельмi разумнага чалавека.

Сакратар смяротна пабялеў i ўпусцiў звiтак долу.

- Бяда ў тым, - прадаўжаў нiкiм не перапынены звязаны, - што ты занадта замкнуты i зусiм страцiў веру ў людзей. Нельга ж, пагадзiся, усю любоў аддаваць толькi сабаку. Беднае тваё жыццё, iгемон, - i пры гэтым арыштант яшчэ i ўсмiхнуўся.

Сакратар цяпер думаў толькi пра адно - верыць вушам сваiм альбо не. Даводзiлася верыць. Тады ён пастараўся ўявiць, якi будзе гнеў наравiстага пракуратара з-за гэтае нечуванае дзёрзкасцi арыштанта. I гэтага сакратар уявiць не мог, хоць i добра ведаў пракуратара.

Тады пачуўся асiплы, хрыплаваты голас пракуратара, якi сказаў па-лацiнску:

- Развяжыце яму рукi.

Адзiн з канваiраў стукнуў кап'ём, перадаў яго суседу, падышоў i зняў вяроўкi з арыштанта. Сакратар падняў звiтак, вырашыў пакуль што нiчога не запiсваць i нiчому больш не здзiўляцца.

- Прызнайся, - цiха па-грэцку спытаўся Пiлат, - ты вялiкi доктар?

- Не, пракуратар, я не доктар, - адказаў арыштант i з асалодаю пацёр змучаную i апухлую барвовую руку.

Крута з-пад iлба свiдраваў вачыма арыштанта Пiлат, i ў вачах гэтых не было болей каламуты, у iх з'явiлiся знаёмыя ўсiм iскаркi.

- Я не спытаўся ў цябе, - сказаў Пiлат, - магчыма, ты ведаеш i латынь?

- Ага, ведаю, - адказаў арыштант.

Чырвань выступiла на жаўтлявых Пiлатавых шчоках, i ён спытаўся па-лацiнску:

- Як ты даведаўся, што я хацеў паклiкаць сабаку?

- Ды гэта зусiм проста, - адказаў арыштант па-лацiнску, - ты вадзiў рукой у паветры, - арыштант паўтарыў Пiлатаў рух, - быццам хацеў пагладзiць, i губы...

- Ага, - сказаў Пiлат.

Памаўчалi, потым Пiлат спытаўся па-грэцку:

- Значыць, ты не доктар?

- Не, не, - жыва адказаў арыштант, - вер мне, я не доктар.

- Ну, добра. Калi хочаш, каб гэта было тайнай, няхай будзе. Да справы яно адносiн не мае. Дык ты працягваеш сцвярджаць, што не заклiкаў разбурыць... падпалiць цi iншым якiм-небудзь спосабам разбурыць храм?

- Я, iгемон, нiкога не заклiкаў рабiць хоць што-небудзь падобнае. Хiба ж я дурань?

- Не, ты зусiм не падобны на дурня, - цiха адказаў пракуратар i ўсмiхнуўся нейкаю страшнаю ўсмешкаю, - тады паклянiся, што гэтага не было.

- Чым ты хочаш, каб я пакляўся? - даволi жвава спытаў развязаны.

- Ну, хаця б сваiм жыццём, - адказаў пракуратар, - iм самы час паклясцiся, бо яно вiсiць на валаску, ведай пра гэта!

- Цi не думаеш, iгемон, што гэта ты яго павесiў? - спытаўся арыштант. Калi гэта так, то ты вельмi памыляешся.

Пiлат здрыгануўся i адказаў скрозь зубы:

- Я магу перарэзаць гэты валасок.

- I тут ты памыляешся, - арыштант светла ўсмiхнуўся, засланiўся рукой ад сонца i запярэчыў: - Згадзiся, што перарэзаць валасок можа толькi той, хто павесiў?

- Ага, ага, - з усмешкаю сказаў Пiлат, - цяпер я не сумняваюся, што нiчым не занятыя зявакi ў Ершалаiме хадзiлi ўслед за табою. Не ведаю, хто даў табе язык, але падвесiў яго добра. Дарэчы, скажы: цi праўда, што ты прыехаў у Ершалаiм праз Сузскiя вароты верхам на асле, а натоўп суправаджаў цябе i вiтаў, быццам нейкага прарока? - тут пракуратар паказаў на пергаментны звiтак.

Арыштант недаўменна паглядзеў на пракуратара.

- У мяне i асла няма нiякага, iгемон, - сказаў ён. - Прыйшоў я ў Ершалаiм сапраўды праз Сузскiя вароты, але пешшу, у суправаджэннi аднаго толькi Левiя Мацея, i нiхто мне нiчога не крычаў, бо мяне тады ў Ершалаiме нiхто не ведаў.

- Цi ведаеш ты такiх, - працягваў Пiлат i не зводзiў вачэй з арыштанта, нейкага Дзiсмаса, другога - Гестаса i трэцяга - Вар-равана?

- Гэтых добрых людзей я не ведаю, - адказаў арыштант.

- Праўда?

- Праўда.

- А цяпер скажы мне, чаму ты ўвесь час гаворыш "добрыя людзi"? Ты ўсiх гэтак называеш, цi што?

- Усiх, - адказаў арыштант, - дрэнных людзей проста няма на свеце.

- Упершыню чую пра гэта, - сказаў Пiлат i ўсмiхнуўся, - але, магчыма, я дрэнна ведаю жыццё! Далей можаце не запiсваць, - сказаў ён сакратару, хаця той i без гэтага нiчога не запiсваў, i працягваў гаварыць арыштанту: - У якой-небудзь грэцкай кнiзе ты вычытаў пра гэта?

- Не, сваiм розумам дайшоў.

- I ты прапаведуеш гэта?

- Ага.

- А вось, напрыклад, кентурыён Марк, яго мянушка Крысабой, ён - добры?

- Добры, - адказаў арыштант, - ён, праўда, няшчасны чалавек. З тае пары, як добрыя людзi скалечылi яго, ён зрабiўся жорсткi i чэрствы. Цiкава было б ведаць, хто яго гэтак скалечыў?

- Ахвотна магу сказаць, - адазваўся Пiлат, - бо быў сведка ўсяму. Добрыя людзi кiдалiся на яго, як сабакi на мядзведзя. Германцы ўпiлiся яму ў шыю, у рукi, у ногi. Пяхотны манiпул трапiў у мяшок, i калi б не ўрэзалася з фланга кавалерыйская турма, а камандаваў ёю я, - табе, фiлосаф, не давялося б размаўляць з Крысабоем. Гэта здарылася ў баi пад Iдзiставiза, у Далiне Дзеў.

- Калi б з iм пагаварыць, то я ўпэўнены, што ён моцна змянiўся б, я ўпэўнены, - раптам летуценна сказаў арыштант.

- Я думаю, - адказаў Пiлат, - што мала радасцi было б ад цябе легату легiёна, калi б ты ўздумаў гаварыць з кiм-небудзь з яго афiцэраў альбо салдат. Дарэчы, гэта i не здарыцца, на шчасце ўсiх, i першы, хто пра гэта паклапоцiцца, буду я.

У гэты час у каланаду iмклiва заляцела ластаўка, зрабiла пад залатой столлю круг, знiзiлася, ледзь не зачапiла вострым крылом за твар меднае статуi ў нiшы, i знiкла за капiтэллю калоны. Магчыма, ёй задумалася звiць там гняздо.

Пакуль яна ляцела, у светлай i лёгкай галаве пракуратара склалася формула. Яна была такая: iгемон разгледзеў справу валацужнага фiлосафа Iешуа па прозвiшчы Га-Ноцры, i злачынства ў яго дзеяннях не знайшоў. У прыватнасцi, няма нiякай сувязi мiж тым, што рабiў Iешуа i хваляваннямi, якiя адбылiся ў Ершалаiме нядаўна. Валацужны фiлосаф аказаўся псiхiчна хворым. У вынiку чаго смяротны прысуд, вынесены Га-Ноцры Малым Сiнедрыёнам, пракуратар не зацвярджае. Але, маючы на ўвазе тое, што ненармальныя, утапiчныя прамовы Га-Ноцры могуць стаць прычынаю хвалявання ў Ершалаiме, пракуратар забiрае Iешуа з Ершалаiма i арыштоўвае яго ў Кесарыi Стратонавай на Мiжземным моры, якраз там, дзе рэзiдэнцыя пракуратара.

Заставалася толькi прадыктаваць гэта сакратару. Ластаўчыныя крылы фыркнулi над самай галавой iгемона, птушка кiнулася да фантана i вылецела на волю. Пракуратар падняў вочы на арыштанта i ўбачыў, што побач з iм слупам загарэўся пыл.

- Усё пра яго? - спытаўся Пiлат у сакратара.

- На жаль, не, - нечакана адказаў сакратар i падаў Пiлату другi кавалак пергаменту.