Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

Яна паволi склала сукенку i не павесiла яе ў шафу. Яна паклала яе ў чамадан. На яе твары раптам адбiлася стома.

- Зiрнi, што ў мяне ёсць, -хутка сказаў я i з кiшэнi палiто выцягнуў бутэльку шампанскага.

- Цяпер мы крыху пасвяткуем адны.

Я прынёс фужэры i налiў. Яна ўсмiхнулася i выпiла.

- За нас, Пат.

- Так, мой каханы, за наша цудоўнае жыццё.

Як нязвыкла было ўсё гэта: пакой, цiшыня i наша журбота. Цi не жыццё панавала за дзвярыма, бясконцае, з лясамi, рэкамi i моцным дыханнем, цвiтучае i неспакойнае? Цi не сакавiк абуджае ўжо зямлю?

- Ты застанешся са мной, Робi?

- Так, пойдзем у пасцель. Мы будзем так блiзка, як толькi могуць быць людзi. А фужэры паставiм на коўдру i будзем пiць.

Вiно. Залацiста-смуглявае цела. Чаканне. Бяссонне. Цiшыня i цiхiя хрыпы ў грудзях каханай.

XXVIII

Зноў стала вiльготна i ветрана. Парывiсты iмжысты цёплы вецер шалеў у далiне. Снег размяк. Са стрэх пацякло. Крывая тэмпературы пайшла ўверх. Пат мусiла ляжаць. Лекар прыходзiў праз кожныя дзве гадзiны. Яго твар рабiўся ўсё больш заклапочаны.

Аднойчы я палуднаваў, калi з'явiўся Антонiа i сеў каля мяне.

- Рыта памерла, - сказаў ён.

- Рыта? Вы пра расейца?

- Не, Рыта, гiшпанка.

- Гэта неверагодна, - сказаў я i адчуў, як кроў застыла ў жылах. Становiшча Рыты было менш пагрозлiвае, чым у Пат.

- Тут не такое магчыма, - адказаў меланхалiчна Антонiа. - Яна памерла сёння ранiцай. Да ўсяго яшчэ дадалося запаленне лёгкiх.

- Запаленне лёгкiх... гэта iншая справа, - сказаў я з палёгкай.

- Васемнаццаць гадоў. I такая цяжкая смерць.

- А расеец?

- А, не пытайцеся. Не можа паверыць, што яна мёртвая. Сцвярджае, што гэта летаргiчны сон. Сядзiць каля яе ложка, i нiхто не можа вывесцi яго з пакоя.

Антонiа пайшоў. Я глядзеў у акно. Рыта памерла. А я сядзеў i думаў: "Не Пат, не Пат..."

Праз шкляную перагародку я ў калiдоры ўбачыў скрыпача. Не паспеў я ўстаць, як ён быў каля мяне. Выгляд у яго быў жудасны.

- Вы палiце? - сказаў я, каб толькi нешта сказаць.

- Вядома! А чаму не? Цяпер? Зараз усё роўна!

Я пацiснуў плячыма.

- Вам, мусiць, смешна, дабрадзею? - пакпiў ён.

- Вы звар'яцелi, - сказаў я.

- Звар'яцеў? Ды не, я хiбiў. - Ён налёгся на стол i дыхнуў мне ў твар каньяком. - Я хiбiў. Яны мяне ўхандохалi. Усе свiннi. I вы таксама, вы дабрачынная свiння.

- Калi б вы не былi хворы, я выкiнуў бы вас у акно, - сказаў я.

- Хворы? Хворы? - як папугай, запаўтараў ён. - Я здаровы, амаль здаровы! Вось чаму я i прыйшоў! Цудоўны выпадак нечаканага зажыўлення. Цi не анекдот?

- Радуйцеся, - сказаў я. - Варта вам толькi выбрацца адсюль, як вы таксама забудзецеся пра ўсе вашы нягоды.

- Вось як, - адказаў ён. - Вы так думаеце? Якая ж у вас разумная галоўка, вы - прагматык. Няхай бог беражэ вашу сыценькую душу!

Ён пайшоў, хiстаючыся, але вярнуўся.

- Хадзем, пабудзем разам, вып'ем. Я заплачу. Не магу быць адзiн.

- Няма часу, - сказаў я. - Пашукайце сабе iншага.

Я падняўся да Пат. Яна ляжала, цяжка дыхаючы, падклаўшы пад плечы падушкi.

- Ты не хочаш пакатацца на лыжах? - спытала яна.

- Снег дрэнны. Паўсюды тае.

- Дык, можа, пагуляеш з Антонiа ў шахматы?

- Не, - сказаў я. - Хачу пабыць тут, з табой.

- Бедны Робi! - Яна паспрабавала варухнуць рукой. - Прынясi хоць выпiць сабе.

- Гэта я магу.

Я пайшоў у свой пакой i прынёс каньяку i чарку.

- Крыху вып'еш? Табе можна, ты ж ведаеш.

Яна зрабiла маленькi глыток, неўзабаве - яшчэ адзiн. Потым яна аддала чарку мне. Я далiў яе i выпiў.

- Табе нельга пiць з адной чаркi са мной, - сказала Пат.

- Вось яшчэ! - Я налiў яшчэ адну i кульнуў яе.

- Не рабi так, Робi. I табе нельга больш цалаваць мяне. Табе нельга быць са мной. Ты не павiнен захварэць.

- Я буду цалаваць цябе, i мне ўсё - абы-што, - адказаў я.

- Не, табе нельга. Табе нельга таксама больш спаць у маёй пасцелi.

- Добра, тады ты спi ў маёй.

- Кiнь гэта, Робi. Табе трэба доўга жыць яшчэ. Я хачу, каб ты быў здаровы, каб у цябе была жонка i дзецi.

Нейкi час яна ляжала цiха.

- Мне хацелася б мець ад цябе дзiця, Робi, - сказала яна i прыхiлiлася тварам да майго пляча. - Раней мне гэтага нiколi не хацелася. Не магла сабе нават уявiць. А цяпер я часта думаю пра гэта. Добра было б, каб ад мяне штосьцi засталося. Тады дзiця часам пазiрала б на цябе i ты прыпамiнаў бы мяне. Тады я зноў была б з табой.

- У нас яшчэ будзе дзiця, - сказаў я. - Калi ты паправiшся. Мне хочацца мець з табой дзiця, Пат. Але няхай гэта будзе дзяўчынка, мы назавём яе Пат.

Яна ўзяла ў мяне з рукi чарку i зрабiла глыток.

- Магчыма, так лепей, што ў нас няма дзяцей, каханы. Не трэба цябе абцяжарваць. Ты павiнен забыць мяне. А калi ты будзеш думаць пра мяне, няхай табе думаецца, як нам было добра, - i больш нiчога. Мы ўжо нiколi не зразумеем, што ўсё мiнулася. I не журыся.

- Мне робiцца журботна, калi ты так гаворыш.

Яна нейкi час глядзела на мяне.

- Калi вось так ляжыш, то прыходзяць розныя думкi. I шмат што здаецца дзiўным, на што раней не звяртаў увагi. Ведаеш, што я цяпер не магу зразумець? Што з дваiх закаханых, такiх, як мы, адзiн можа памерцi.

- Супакойся, - сказаў я. - Адзiн заўсёды памiрае першы, заўсёды ў жыццi. Але да гэтага мы яшчэ не дажылi.

- Няхай бы людзi памiралi толькi ў адзiноце. Цi тады, калi адзiн аднаго ненавiдзiць. Але не тады, калi любяць...

Я прымусiў сябе ўсмiхнуцца.

- Сапраўды, Пат, - сказаў я i ўзяў яе гарачыя рукi ў свае. - Калi б мы з табой стваралi свет, ён выглядаў бы куды лепш.

- Так, каханы. Мы такога не дапусцiлi б. Калi б толькi ведалi, што за ўсiм гэтым. Ты верыш, што i там нешта ёсць, потым?

- Веру, - адказаў я. - Жыццё наладжана так дрэнна, што не можа канчацца проста так.

- Што ж, пераканаўча. Але няўжо ты лiчыш, што гэта таксама кепска? - Яна паказала на букет жоўтых ружаў каля свайго ложка.

- У тым i справа, - адказаў я. - Дэталi - цудоўныя, а ўсё цэлае не мае сэнсу. Як быццам усё стваралася некiм, каму, гледзячы на цудоўную разнастайнасць жыцця, нiчога iншага не прыйшло ў галаву, як знiшчыць зноў.

- I зноў стварыць, - сказала Пат.

- I тут я не бачу сэнсу, - адказаў я. - Ад гэтага i па сённяшнi дзень жыццё не палепшылася.

- Не скажы, каханы, - сказала Пат. - Што датычыць нас, то зроблена вельмi добра. Лепш не бывае. Толькi нядоўга, занадта нядоўга.

Праз некалькi дзён у мяне закалола ў грудзях, i я пачаў кашляць. Галоўны лекар пачуў кашаль, iдучы па калiдоры, i зазiрнуў у мой пакой.

- Зайдзiце да мяне ў кабiнет.

- Нiчога страшнага, - сказаў я.

- Усё роўна, - адказаў ён. - Кашляючы, вам нельга сядзець у фройляйн Хольман. Хадзем зараз са мной.

У яго кабiнеце я з нейкiм асаблiвым задавальненнем здымаў з сябе сарочку. Тут, наверсе, здароўе здавалася нейкай незаконнай прывiлеяй. Сам сябе чалавек адчуваў жулiкам цi дэзерцiрам.

Галоўны лекар глянуў на мяне.

- Здаецца, вы яшчэ i рады, - сказаў ён, моршчачы лоб. Потым ён мяне старанна абследаваў. Я разглядаў блiскучыя прадметы на сценах, дыхаў глыбока i паволi, хутка i коратка - так, як ён патрабаваў. Пры гэтым я зноў адчуў паколванне i быў задаволены, што нечым наблiжаўся да Пат.