Коллектив авторов - Поляки в Сибири в конце XIX – первой четверти XX века: историографические традиции, новые направления и перспективы исследований

Все эти проблемы, накопившиеся в начале XX века, после поражения в войне с Японией вызвали бурный взрыв недовольства. После национальных и социальных революций 1905 г. была предпринята попытка консервативного урегулирования выявленных социальных процессов. Речь шла об использовании их для стабилизации системы царской автократии без изменения её сущности, которой должно было остаться самодержавие. Таким образом, колонизация Азии могла стать способом реализации этих целей в рамках «консервативной модернизации» и разрешения опасного социального кризиса без необходимости проведения резких социальных и политических изменений. Принятие во внимание этих рассматриваемых в широком плане явлений позволило бы лучше понять механизмы и факторы, которые запустили и управляли процессом добровольного переселения населения, в частности поляков, в Сибирь в течение последних трех десятилетий существования Российской империи.

Перевод с польского: Н. В. Пуминова-Амброзяк (РГГУ)

ПРИМЕЧАНИЯ:

1Краковский историк Анджей Новак на конференции, посвященной организатору сибирских исследований в Институте истории Польской академии наук Виктории Сливовской, предложил использование этой «парадигмы» в исследованиях репрессивной политики и деятельности политических ссыльных в эпоху национальных восстаний в XIX в. [41].

2Концепция России как страны, которая «сама себя колонизирует», восходит к теориям С. М. Соловьева и В. О. Ключевского. Подобную трактовку развивал в последние годы в первую очередь А. М. Эткинд [42; 43].

ЛИТЕРАТУРА:

1. Caban W. Zsyłka Polaków na Syberię w XIX wieku. Przegląd publikacji polskich i rosyjskich / radzieckich // Przegląd Historyczny. – 2014. – T. 105. -Z. 4. – S. 99-123.

2. Głuszkowski P. Современные польские исследования по истории Сибири (Викторья Сливовская и Антони Кучиньский) // Польские исследователи Сибири. – СПб.: Алетейя, 2011. – С. 9–17.

3. Wiech S., Caban W. Badania nad stosunkami polsko-rosyjskimi XIX wieku w środowisku kieleckich historyków // Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. – 2015. – Nr 1. – S. 83-113.

4. Цабан В., Вех С. Изучение польско-российских отношений в XIX веке в среде историков города Кельце // Россия в польской историографии, Польша в российской историографии: к 50-летию Комиссии историков России и Польши. – Москва: Индрик, 2017. – С. 275–300.

5. Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.) / pod red. A. Pilcha. – Warszawa: PWN, 1984. – 537 s.

6. Болховитинов Н. Н. Континентальная колонизация Сибири и морская колонизация Аляски: сходство и различие // Acta Slavica Iaponica. -Vol. 20. – P. 109–125.

7. Masiarz W. Wierszyna: polska wieś na Syberii Wschodniej 1910–2010: z dziejów dobrowolnej migracji chłopów polskich na Syberię na przełomie XIX i XX wieku. – Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2016. – 432 s.

8. Leończyk S. Polskie osadnictwo wiejskie na Syberii w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. – Warszawa: Impresje.net Miłosz Trukawka, 2017. -322 s.

9. Kaczyńska E. Polacy w społecznościach syberyjskich (1815–1914). Zagadnienia demograficzno-socjologiczne // Syberia w historii i kulturze narodu polskiego / red. A. Kuczyński. – Wrocław: „Silesia” Dolnośląskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, 1998. – S. 253–264.

10. Качинская Э. Поляки в Сибири (1815–1914). Социально-демографический аспект // Сибирь в истории и культуре польского народа / ред. П. Романов. – Москва: Ладомир, 2002. – С. 265–277.

11. Sunderlan W. The „Colonization Question”: Visions of Colonization in Late Imperial Russia // Jahrbücher für Geschichte Osteuropas. Neue Folge. -Bd. 48. – H. 2 (2000). – P. 210–232.

12. Pipes R. Piotr Struwe: liberał na prawicy 1905–1944 / przełożył Sebastian Szymański. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2016. – 465 s.

13. Pipes R. Struve, liberal on the left, 1870–1905. – Cambridge (Mass.); London: Harvard univ. press., 1970. – 415 p.

14. Pipes R. Struve: Lit. on the right, 1905–1944. – Cambridge (Mass.); London: Harvard univ. press., 1980. – 526 s.

15. Nowak A. Geopolityka, wojna i metamorfozy imperium (1895–1921). Piotr Sawicki i narodziny eurazjanizmu // Nowak A. Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721–1921: geopolityka, ody i narody. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018. – S. 323–326.

16. Lieven D. Empire: the Russian Empire and its Rivals. – New Haven; London: Yale University Press, 2000. – 486 p.

17. Pipes R. The Formation of the Soviet Union, Communism and Nationalism, 1917–1923. – Cambridge (Mass.); London: Harvard univ. press, 1954. – 355 p.

18. Pipes R. Czerwone imperium: powstanie Związku Sowieckiego / przekł. Władysław Jeżewski. – Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2015. -362 s.

19. Каппелер А. Россия – многонациональная империя: Возникновение. История. Распад / пер. с нем.: Светлана Червонная. – М.: Прогресс-Традиция, 2000. – 342 с.

20. Zajączkowski W. Rosja i narody: ósmy kontynent: szkic dziejów Eurazji. – Warszawa: Wydawnictwo MG, 2009. – 253 s.

21 . Nowak A. W obliczu końca: imperialna pamięć i wyobraźnia Michaiła Mienszykowa // Nowak A. Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721–1921: geopolityka, ody i narody. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018. S. 293–313.

22. Głębocki H. Fatalna sprawa: kwestia polska w rosyjskiej myśli politycznej (1856–1866). – Kraków: Arcana, 2000. – 582 s.

23. Кабузан В. М. Эмиграция и реэмиграция в России в XVIII – начале XX века. – Москва: Наука, 1998. – 268 с.

24. Ливен Д. Российская империя и её враги с XVI века до наших дней. – Москва: Европа, 2007. – 678 с.

25. Głębocki H. „Co zrobić z Polską?” Imperium i kwestia polska w ideologii konserwatywnego nacjonalizmu Michaiła Katkowa // Kresy imperium. Szkice i materiały do dziejów polityki Rosji wobec jej peryferii (XVIII–XXI wiek). -Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2006. – S. 245–305.

26. Treadgold D. W. Great Siberian Migration. – Princeton: Princeton University Press, 1957. – 297 p.

27 . Скляров Л. Ф. Переселение и землеустройство в Сибири в годы столыпинской аграрной реформы. – Л.: Изд-во Ленингр. ун-та, 1962. – 588 с.

28. Брусникин Е. М. Переселенческая политика царизма в конце XIX века // Вопросы истории. – 1965. – № 1. – С. 28–38.

29. Eberhardt P. Koncepcja „Heartlandu” Halforda Mackindera // Przegląd Geograficzny. – 2011. – T. 83. – Z. 2 (2011). – S. 251–266.

30. Lieven D. W pożogę: imperium, wojna i koniec carskiej Rosji / przełożył Jakub Ozimek. – Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno, 2018. – 575 s.

31. Nowak A. Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721–1921: geopolityka, ody i narody. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2018. – 458 s.

32. Eberhardt P. Słowiańska geopolityka: twórcy rosyjskiej, ukraińskiej i czechosłowackiej geopolityki oraz ich koncepcje ideologiczno-terytorialne. -Kraków: Arcana, 2017. – 357 s.

33. Potulski J. Wieniamin Siemionow Tien-Szanski jako twórca rosyjskiej szkoły geopolityki // Przegląd Geopolityczny. – 2009. – T. 1. – S. 47–54.

34. Masiarz W. Migracja chłopów polskich na Syberię w końcu XIX i na początku XX wieku // Syberia w historii i kulturze narodu polskiego / red. A. Kuczyński. – Wrocław: „Silesia” Dolnośląskiego Towarzystwa. Społeczno-Kulturalnego, 1998. – S. 230–242.

35 . Masiarz W. Nietypowa migracja chłopów i robotników polskich na Syberię w końcu XIX i na początku XX wieku // Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku / red. nauk. A. M. Kargol i W. Masiarz. – Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, 2011. – S. 11–28.

36. Kresy imperium: szkice i materiały do dziejów polityki Rosji wobec jej peryferii (XVIII–XXI wiek). – Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2006. – 568 s.

37. Baberowski J. Stalin: terror absolutny. – Warszawa: Prószyński Media, 2014. – 599 s.

38. Hartley J. M. Siberia: a history of the people. – New Haven – London: Yale University Press, 2014. – 289 s.

39. Hartley J. M. Syberia: historia i ludzie. – Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015. – 347 s.

40 . Marks S. G. Road to Power: the Trans-Siberian railroad and the colonization of Asian Russia, 1850–1917. – London: Tauris, 1991. – 240 s.

41. Nowak A. Zsyłka w kontekście imperialnej polityki Rosji // Nowak A. Historie politycznych tradycji: Piłsudski, Putin i inni. – Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2012. – S. 101–133.

42. Эткинд А. М. Русская литература, XIX век: Роман внутренней колонизации // Новое литературное обозрение. – 2003. – № 59. – С. 103–124.

43. Bassin M. Turner, Solov'ev and the ‘Frontier Hypothesis': The Nationalist Signification of Open Spaces // Journal of Modern History. – Vol. 65 (1993). -No. 3. – P. 473–511.

Henryk Głębocki

SIBERIAN "PROMISED LAND" IN THE BACKGROUND OF THE MODERNIZATION PROCESSES OF THE RUSSIAN EMPIRE – RESEARCH POSTULATES