Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

- Але памятай! - спынiў Кройцэнбэрг, гэты слоўны паток. - Калi Вялiкi Князь даведаецца, адкуль у цябе гэтыя весткi, то не пазьбегнуць тады табе шыбенiцы...

Захар Кузьмiч пакiдаў дом купца Мюльлера той самай дарогай, па якой прыйшоў, але ўжо ня так пасьпешна. За пазухай прыемна муляў туга набiты грыўнамi капшук. Вартаўнiк зь ветлiвай мiнай выпусьцiў яго за фортку, буркнуўшы ўсьлед: "Доннэр вэтэр..."[11] Але Захар Кузьмiч прыняў гэта за "добры вечар" i пацяшаўся ў душы з "дурнога" немца, так як зараз быў якраз поўдзень.

Гутарка, падобная гэтай, адбылася й з другiм выклiканым - панам Келябовiчам. На тым-жа яна й закончылася.

Вялiкалукскi-ж Войт Платон Скабель, хаця й не адзначаўся вялiкiм розумам, але ня быў на столькi дурным, каб паверыць завярэньням Кройцэнбэрга аб ягоным сяброўстве й шчырасьцi. Таму ён паставiў пытаньне проста:

- Для чаго вам, шаноўны Камандорэ, патрэбная гэтая звадка? I да чаго яна павiнна прывесьцi?

Кройцэнбэрг пабачыў, што гэта не карчмар i не пусты шляхцiц, i таму рашыў часткова адкрыцца, тым болей што Скабель быў ужо завербаваны:

- Да вайны...

- А якой узнагароды я маю спадзявацца?

- Ад каго ўзнагароды? - удаў, што не разумее, Кройцэнбэрг. - Ад Вiтаўта?

- Ад Тэўтонскага Ордэну... Найсьвяцейшага Папы... цi хто там яшчэ ў гэтай вайне зацiкаўлены? - вытлумачыў Скабель. - Ад Вiтаўта за такiя справы можа быць толькi адна ўзнагарода - вяроўка!

- Узнагарода будзе вялiкая й багатая, але вялiчыня яе будзе залежаць ад стараньняў Войта Вялiкалукскага...

Па выхадзе Платона Скабеля, Кройцэнбэрг прысеў да стала й, хутка напiсаўшы лiст, зь мейсца адправiў яго з ганцом у Мальборк. Цяпер толькi заставалася чакаць на вынiкi разпачатае гульнi, што Камандор i зрабiў.

9. НАРАДА

Першае, на што зьвярнуў увагу Ваявода Фёдар, прыехаўшы ў Полацак, былi чуткi аб хуткай вайне з Польшчай.

Пры першым-жа спатканьнi зь Вiтаўтам ён пацiкавiўся, цi ёсьць падставы да гэтых чутак.

- Гэтага мы яшчэ й самi ня ведаем, - адказаў спакойна Гаспадар. - Ведаем толькi, што дыму без агню не бывае. А калi так, то, значыць, нешта ёсьць! - I ён шматзначна пацёр рукi, як бы паказваючы, што яны яму сьвярбяць.

- Няўжо вы, Ваша Высокасьць, дапусьцiце да вайны?

- Я прагну яе! Яна мне патрэбна як паветра!

- Але-ж не з Каралём Ягайлам?

- А чаму-б i не?! - з запалам ускрыкнуў Вiтаўт.

- Я ня радзiў-бы...

- Я бачу, ты нiяк баiсься, Фёдар?

- Не, не баюся, Ваша Высокасьць! Але-ж ён сын Вялiкага Князя Альгерда й Вашы Кузын. Вы сваякi!

- То што з таго, што сваякi? Чаму гэта я павiнен уважаць на сваяцтва, а ён не? Чаму ён, гэты ханжа й сьвятоша, не глядзеў на сваяцтва, калi задушыў майго бацьку?

Падаграючы сябе такiмi словамi, Вiтаўт разпаляўся ўсё болей i болей. Гнеў i прага помсты так i пырскалi зь ягоных блiскучых вачэй. Яго прыгожы твар зьмянiўся да непазнаньня.

- Чаму ён не глядзеў на сваяцтва, калi засадзiў мяне самаго ў Крэўскiя падзямельлi, ды загадаў таксама задушыць? Не глядзеў, нарэшце, на сваяцтва й тады, калi зь яго ведама Крыжакi задушылi маiх малалетнiх дзетак?... Чаму?...

- Ня ведаю, Ваша Высокасьць, - разгубiўся Фёдар.

- Ня ведаеш? Дык я ведаю! I пагэтаму таксама ня буду ўважаць на сваяцтва! Яму мала Кароны, яму й мой Пасад патрэбен!... Дык хай-бы ён быў мне родным братам усёроўна! Я мушу перад Богам i людзьмi аддаць яму тое, што ён заслужыў! Пакараю й пайду! Не патрэбна мне ягонае Каралеўства! Хай яго чарты з панамi дзеляць... Бог мне сьведка!

- Ваша Высокасьць, не ўпамiнайце Бога, бо гаворыця ня так, як належыць Хрысьцiянiну!... - цьвёрда запярэчыў Ваявода.

- Фёдар! Кубак цярпеньня перапоўнiўся! Я яму больш не прабачу! А ты, бачу, хiстаесься... Цi не прыслаў ён табе чаго-небудзь звонкага? Га? Калi так, то едзь лепей у сваё Грозава й больш мне на вочы не пападайся!

- Я нiколi не хiстаўся, iдучы за Вашаю Высокасьцю, i ад нiкога нiчога не атрымлiваў! Уся мая маёмасьць здабытая маiмi продкамi й мною зусiм сумленна й ганарова! Мячом i дзiдаю! I вы, Ваша Высокасьць, аб гэтым ведаеце ня горш за мяне! - прамовiў абражаны да глыбiнi душы Фёдар. - Але калi Вашай Высокасьцi пажадана адправiць мяне ў Грозаў, воля ваша! - Ён хутка адшпiлiў свой Рыцарскi пас i разам зь мячом працягнуў Вiтаўту.

Адразу разгубiўшыся ад такога выпаду, Вiтаўт зразумеў сваю вiну i, ляпнуўшы Фёдара па плячу, вылаяўся:

- Каб цябе Пярун разразiў! Спачатку раздратуе, а тады крыўдзiцца! Фёдар, а ну апярэзвайся назад!

- Але Ваша Высокасьць пажадалi адаслаць мяне...

- Пачакай! - перабiў Вiтаўт. - Ведаю, што ты хочаш сказаць. Але я цябе абразiў, i я цябе... прашу: Прабач.

Фёдар моўчкi глядзеў у вочы Вялiкаму Князю. Любiў ён свайго Гаспадара над усё на сьвеце, i балюча было, што дайшло да такога непаразуменьня.

- Ну добра! - працягваў Вiтаўт, зусiм апанаваўшы сябе. - Бачу, што ты, Фёдар, занадта ганаровы, каб прабачыць такому сьмерду, як я. Але пакiнь сваю крыўду на потым, бо зараз ня той час, каб мы сварылiся мiж сабой!

Ваявода паволi падпярэзаўся сваiм пасам.

- Вось гэтак будзе лепей! - ускрыкнуў Вiтаўт. - А разьлiчымся калiсь пазьней.

- Пазьней дык пазьней, - усьмiхнуўся Фёдар. - Я думаю, што на тым сьвеце вугалькамi.

- I я так думаю! - адразу пагадзiўся Вiтаўт.

Вялiкi Князь i Ваявода па брацку абнялiся, i гэтым шляхам мiр быў устаноўлены.

- Слухай Фёдар, - пачаў iзноў Вiтаўт. - Заўтра адбудзецца вайсковая нарада, i ты мусiш быць на ёй абавязкова.

- Буду. Абавязкова!

- Добра, iдзi адпачывай! Тваiх людзей ужо разьмясьцiлi. А слаўны ў цябе пачот, сам Кароль мог-бы пазайздросьцiць!

- I пазайздросьцiць, калi на тое прыйдзе час!

- Вось гэта мне падабаецца! - ускрыкнуў радасна Вiтаўт, разгадаўшы сэнс гэтага нацяка. - А ну, разказвай, колькi ты сабраў такiх малайцоў?

- Дзевяць сотняў лучнiкаў ды капейшчыкаў пешых i пяць сотняў конных.

- I гэта ўсё са Слуцку? З таго Слуцку, каторы паўгоду таму аддаў мне амаль усю сваю Дружыну?...

- Так, Ваша Высокасьць!

- I ты не памыляесься ў лiку?

- Не, Ваша Высокасьць!

- Фёдар! Ты заслужыў на найбольшую ласку, а я гэтак цябе абразiў... Яшчэ раз прашу - Прабач мне... I Князь Стары - малайчына. Дзякую й яму.

- Забудзьце, Ваша Высокасьць! Не для падзякi робiм, а на славу Краiне й Гаспадара яе. А пра выбачэньне пакiнем... Хто старое памяне, таму вока вон!

- Фёдар, можа маеш якое жаданьне? Прасi! I калi гэта ў маёй моцы, зраблю! Я ў цябе ў даўгу.

Ваявода Фёдар хацеў ужо было адмовiцца, як раптам у галаве склалася адна цiкавая камбiнацыя, i ён прамовiў:

- Маю жаданьне. I прасiць буду Вашу Высокасьць даць шпоры й пас аднаму з маiх сотнiкаў - Васiлю з Копыля.

- А чаму для сябе нiчога ня просiш? - зьдзiвiўся Вiтаўт.

- Гэта й ёсьць для мяне... - пачырванеўшы, адказаў Фёдар.

- Калi так, то добра. Толькi-ж ты ведаеш, што нiхто не дастае годнасьцi Драба, не заслужыўшы гэтага.

- Ён iх заслужыў, Ваша Высокасьць! У абароне Вiльнi й у сутычках з Крыжакамi ў Жамойцi...