Илья Франк - Азербайджанские народные сказки

Padşahla vəzir bir-birinə baxıb gördülər ki, bu kişinin dərdi hamıdan çoxdu. Gecədən xeyli keçmişdi. Odu ki, getdilər yatmağa. Yatağa girdilərsə də, yata bilmədilər. Vəzir padşaha yaxınlaşıb dedi:

— Qibleyi-aləm, yadınıza gəlirmi, bu kişinin qollarmın kəsilməsinə siz əmr vermişdiniz...

Padşah dedi:

— Vəzir, yaxşı yadımdadı. Mən indi başa düşürəm ki, elə bütün əmrləri belə vermişəm. Lap əbləh olmuşammış. Öz adamlarıma inanıb, özgələrinin sözünə qulaq da asmamışam. Bir də mənim torpağımdakı adamların dərdli, qəmli olmalarının də səbəbi deyəsən elə özüm olmuşam. Çünki biz rast olduğumuz adamların hamısı padşahm zülmündən danışırlar. Mən bu gündən zalımlığımdan əl çəkirəm. Bundan sonra lap atam da olsa, hamıya bir göznən baxacaqam. Kasıb-kusuba, əlsiz-ayaqsızlara, qocalara, yetimlərə, dullara əl tutacaqam. Amma vəzir, gərək burdan gedəndən sonra darğanı yoxlayaq.

Vəzir dedi (визирь сказал):

— Şahım, o işi mən özüm yoxlaram (мой шах, это дело я сам проверю). Padşah dedi (падишах сказал):

— Vəzir, nə yoxlamaq (визирь, что за проверка), gedən kimi çağırıb deyərəm (как только уйдем, призову и скажу) qılıncı gətir (меч принеси), o da gətirər (он и принесет), sonra da boynunu vurduraram (потом ему голову отрублю: boynunu vurmaq — обезглавить, отсечь, казнить ).

Vəzir dedi (визирь сказал):

— Elə sənin səhvin ordadı ki (как раз твоя ошибка в том), kələkbazdan doğruluq gözləyirsən (от лжеца правды ждешь: kələk — махинация, надувательство, плутня ). Axı o bilir ki (а ведь он знает), qılıncı gətirib sənə görsətsə (если меч принесет и тебе покажет), işlərin üstü açılacax (это дело раскроется: üst — верх, верхняя часть ), onda heç onu gətirərmi (в этом случае разве его принесет)? Bu işdə (в этом деле) tədbir lazımdı (осторожность нужна: tədbir — мера, предосторожность, осмотрительность ). İndi o tədbiri mən görüm (сейчас эти меры я приму), sən də bax (а ты наблюдай).

Vəzir dedi:

— Şahım, o işi mən özüm yoxlaram. Padşah dedi:

— Vəzir, nə yoxlamaq, gedən kimi çağırıb deyərəm qılıncı gətir, o da gətirər, sonra da boynunu vurduraram.

Vəzir dedi:

— Elə sənin səhvin ordadı ki, kələkbazdan doğruluq gözləyirsən. Axı o bilir ki, qılıncı gətirib sənə görsətsə, işlərin üstü açılacax, onda heç onu gətirərmi? Bu işdə tədbir lazımdı. İndi o tədbiri mən görüm, sən də bax.

Bəli, səhər açıldı (так наступило утро), qonaqlar ev sahibinə halalxoş eləyib (гости, хозяина проблагодарив: ev — дом; halal — благоприобретенный, приобретенный честным путем ) gəldilər öz yerlərinə (ушли восвояси: öz — свой, сам; yer — место, земля, почва). Padşah dedi (падишах сказал):

— Vəzir, indi tədbirini gör (визирь, теперь меры принимай: görmək — производить, выполнять работу ). Vəzir dedi (визирь сказал):

— Şahım (мой шах), əmr ver ki, sabah (прикажи: «приказ дай», чтобы завтра: «завтрашний день») meydana ox atmaq (на площади стреляли из луков: «стрел бросания»), qılınc vurmaq (сражались на мечах: «на мечах сражения»), at çapmaq günüdü (скакали на лошадях: «на конях скачек день был»), kimin yaxşı nəyi varsa çıxartsın (у кого хорошее что есть, пусть приносит: çıxartmaq — вытаскивать, выявлять ). Kimin qılıncı yaxşı kəssə (чей меч окажется лучше: «хорошо будет резать»), atı ötsə (лошадь обгонит /всех/), ona baxşiş veriləcək (тому награда будет вручена). Onda darğa da o qılıncı çıxardar (тогда управляющий тоже тот меч принесет), biz də tanıyarıx (и мы будем знать /наверняка/).

Bəli, səhər açıldı, qonaqlar ev sahibinə halalxoş eləyib gəldilər öz yerlərinə. Padşah dedi:

— Vəzir, indi tədbirini gör. Vəzir dedi:

— Şahım, əmr ver ki, sabah meydana ox atmaq, qılınc vurmax, at çapmax günüdü, kimin yaxşı nəyi varsa çıxartsın. Kimin qılıncı yaxşı kəssə, atı ötsə, ona baxşeyiş veriləcək. Onda darğa da o qılıncı çıxardar, biz də tanıyarıx.

Padşah o saat əmr verdi (падишах в тот же час приказал). Səhər tezdən (с утра пораньше) meydan doldu adamnan (площадь наполнилась людьми). Padşah, vəzir (падишах, визирь), vəkil, əyan (судья, аристократы), hamı meydana yığıldı (все на площадь собрались). Şeypurlar çalındı (трубы заиграли), iqidlər meydana girdi (храбрецы на площадь вышли: girmək — входить ). Kimi at çapır (кто на коне скачет), kimi qılınc vurur (кто на мечах бьется: «кто меч бьет»), kimi qalxan tuturdu (кто щит держит). Padşahnan vəzirin gözü darğadaydı (а падишах с визирем за управляющим следят: «падишаха с визирем глаз на управляющем»). Bunlar baxıb gördülər ki (они увидели: «эти, посмотрев, увидели»), darğanın əlində (у управляющего в руках) bir qılınc var ki (такой меч, что), baxanda adamın (когда смотрит человек) gözünü qamaşdırır (в глазах рябит). Özü də kimin qalxanına vurursa (и по какому бы щиту они ни бил: «и сам по чьему бы щиту ни бил бы») iki bölüb (на две части разрубает). Padşah əmr elədi ki (падишах приказал, чтобы), darğanı gətirsinlər (управляющего привели). Darğanı o saat gətirdilər (управляющего в тот же час привели). Padşah qılıncı alıb baxdı (падишах меч взял и начал рассматривать), bəli, qılınc ona qayrılan qılıncdı (да, специально для него выкованный меч), hələ üstündə adı da yazılmışdı (даже сверху имя написано). Padşah qəzəblə darğaya dedi (падишах сердито управляющему сказал: qəzəb — гнев, ярость, озлобление ):

— De görüm (скажи-ка: «скажи, посмотрю»), bu qılıncı hardan alıbsan (этот мечь откуда достал)?

Padşah o saat əmr verdi. Səhər tezdən raeydan dol-du adamnan. Padşah, vəzir, vəkil, ə'yan, hamı yığıldı meydana. Şeypurlar çalındı, iyidlər meydana girdi. Kimi at çapır, kimi qılınc vurur, kimi qalxan tuturdu. Padşahnan vəzirin gözü darğadaydı. Bunlar baxıb gördülər ki, darğanın əlində bir qılınc var ki, baxanda adamın gözünü qamaşdırır. Özü də kimin qalxanına vurursa iki bölüb. Padşah əmr elədi ki, dar-ğanı gətirsinlər. Darğanı o saat gətirdilər. Padşah qılıncı alıb baxdı, bəli, qılınc ona qayrılan qılıncdı, hələ üstündə adı da yazılmışdı. Padşah qəzəblə darğaya dedi:

— De görüm, bu qılıncı hardan alıbsan?

Darğa taxsırını boynuna aldı (управляющий вину признал: «управляющий вину на шею взял»).

Padşah o saat əmr elədi (падишах тогда приказал). Cəlladlar elə ordaca (палачи прямо там же) həmin qılıncnan (тем же мечом) darğanın boynunu vurdular (управляющему голову отрубили).

Darğa taxsırını boynuna aldı.

Padşah o saat əmr elədi. Cəlladlar elə ordaca həmin qılıncnan darğanın boynunu vurdular.

Hatəm— легендарная личность, был наделен щедростью, мудростью и отвагой.