Фридрих Ницше - Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

Спазнаючы - ачышчаецца цела; набываючы вопыт ведання, узвышаецца яно; у спазнаўца ачышчаюцца ўсе яго памкненнi; душа радуецца ў таго, хто ўзвысiўся.

Лекар, ацалi сябе сам, тады вылечыш ты i свайго хворага. Найлепшым ацаленнем яму будзе, калi ён на свае вочы ўгледзiць таго, хто сам сябе ацалiў.

Ёсць тысячы сцежак, якiмi нiхто яшчэ не хадзiў, i тысячы здароўяў i схаваных выспаў жыцця. Яшчэ не адкрытыя i не даследаваныя чалавек i яго зямля.

Чувайце i слухайце, самотнiкi! Таямнiчыя вятры веюць на крылах будучынi; i да чуйнага вуха далятае добрая вестка.

Вы, сённяшнiя самотнiкi, вы, што адлюднiлiся, вы яшчэ станеце народам: ад вас, што выбралi самi сябе, павiнен пайсцi народ выбраны, а ад яго Звышчалавек.

Сапраўды, зямля яшчэ будзе мясцiнай ацалення! I ўжо веюць вакол вас новыя пахошчы, якiя нясуць ацаленне - i новую надзею!"

3

Сказаўшы гэта, Заратустра змоўк, як чалавек, якi яшчэ не сказаў апошняга слова; доўга нерашуча пакручваў ён сваiм кiем. Нарэшце сказаў, i голас ягоны перамянiўся:

"Адзiн пайду я цяпер, вучнi мае! Iдзiце i вы, i таксама адныя! Так хачу я.

Сапраўды, я вас заклiкаю: iдзiце ад мяне i супрацiўляйцеся Заратустру! А яшчэ лепей - саромейцеся яго! Бо, можа, ён ашукваў вас.

Чалавек пазнання павiнен не толькi любiць ворагаў сваiх, але i ўмець ненавiдзець сяброў.

Благая аддзяка настаўнiку, калi вучнi ягоныя так i застаюцца вучнямi. I чаму вы не хочаце абскубцi вянок мой?

Вы шануеце мяне; што, калi раптам зруйнуецца вашая шаноўля? Пiльнуйцеся, каб слуп з iдалам не забiў вас!

Вы кажаце, што верыце ў Заратустру? Але што ў тым Заратустры? Вы вернiкi мае - але што з тых усiх вернiкаў?

Вы яшчэ не шукалi сябе - а ўжо здабылi мяне. Так бывае з усiмi вернiкамi; i таму так мала значыць любая вера.

Цяпер я заклiкаю вас пакiнуць мяне i знайсцi сябе; i толькi тады, калi вы адкiнеце мяне, я вярнуся да вас.

Сапраўды, братове мае, iначай шукацьмуць вас, страчаных мною, мае вочы; iншай любоўю тады любiцьму я вас.

I ў свой час вы павiнны будзеце стацца сябрамi маiмi i дзецьмi адной надзеi; тады буду я з вамi трэцi раз, каб адсвяткаваць Вялiкi Полудзень з вамi.

Вялiкi Полудзень - гэта калi чалавек на паўдарозе ад жывёлы да Звышчалавека святкуе пачатак свайго вечара як сваю найвышэйшую надзею; бо гэта ёсць дарога да новай ранiцы.

I тады дабрасловiць сябе той, хто гiне, хто iдзе дарогай захаду, бо так пераходзiць ён да таго, што па той бок; i сонца яго пазнання будзе ў зенiце.

"Памерлi ўсе багi; сёння мы хочам, каб жыў Звышчалавек", - хай гэта будзе ў Вялiкi Полудзень наша апошняя воля!.."

Так сказаў Заратустра.

ДРУГАЯ ЧАСТКА

"...i толькi тады, калi вы адкiнеце мяне, я вярнуся да вас. Сапраўды, братове мае, iначай шукацьмуць вас, страчаных мною, мае вочы; iншай любоўю тады любiцьму я вас".

Заратустра. Пра цноту, якая адорвае

Дзiця з люстэркам

Пасля гэтага Заратустра зноў адышоў у горы, у самотнасць пячоры сваёй, у адлюдненасць: так чакае сейбiт, пасеяўшы сваё насенне. А яго душа была ўся ў нецярплiвасцi i палкай тузе па тых, каго ён палюбiў, бо шмат чаго яшчэ было ў яго, каб даць iм. А гэта цяжэй за ўсё: з любовi пацiскаць адкрытую руку i, адараючы, захоўваць сарамлiвасць.

Так праходзiлi ў самотнiка месяцы i гады; а мудрасць яго ўсё расла i прыносiла яму пакуты ад сваёй поўнiцы.

Аднойчы ён прачнуўся на досвiтку, доўга нешта ўспамiнаў, седзячы на ложку, i нарэшце так сказаў свайму сэрцу:

"Што ж так напалохала мяне ў сне, што я аж прачнуўся? Цi не падышло да мяне дзiця з люстэркам?

"Заратустра, - сказала дзiця мне, - зiрнi на сябе ў люстэрку!"

Але паглядзеўшы ў люстэрка, я ўскрыкнуў, i сэрца маё скаланулася: не сябе я пабачыў у iм, а д'ябальскую морду i з'едлiвы смех.

Сапраўды, я ясна разумею азнаку майго сну i перасцярогу: маё вучэнне ў небяспецы, жыцiца хоча звацца жытам!

Мае ворагi ўмацавалiся i знявечылi вобраз майго вучэння, так што мае любасныя вучнi пасаромелiся дарункаў, якiя iм даў я.

Я страцiў сяброў сваiх; настала часiна шукаць, каго я страцiў".

З гэтымi словамi Заратустра ўскочыў, але не так, як, задыхаючыся, ускокваюць у страху, а як прарок i спявак, калi ён ахоплены натхненнем. Са здзiўленнем глядзелi на яго арол i змяя, бо, як ранiшняя зара, на яго твары заззяла будучае шчасце.

"Што са мной сталася, звяры мае? - сказаў Заратустра. - Цi не перамянiўся я? Цi не наведала мяне, як подых буры, шчасце?

Неразумнае шчасце маё, i неразумнае ўсё, што пачне выказваць яно: занадта яшчэ маладое маё шчасце - будзьце ж паблажлiвыя да яго.

Я паранены сваiм шчасцем: усе пакутнiкi няхай стануць маiмi гаiцелямi!

Зноў я змагу сысцi да сваiх сяброў, а таксама i да ворагаў! Заратустра зноў будзе гаварыць, i дарыць, i тварыць любоў любасным!

Мая нецярплiвая любоў патокамi вылiваецца з вышыняў у далiну, да ўзыходжання i падзення. З маўклiвых гор i з навальнiчных хмар болю бурлiва ападае яна ўнiз, у далiны.

Занадта доўга сумаваў я, гледзячы ўдалечыню. Занадта доўга належаў адлюдненасцi: так я развучыўся маўчаць.

Я ўвесь зрабiўся вуснамi i цурчаннем ручая, якi бяжыць з высокiх скал: у далiну хачу я скiнуць казань сваю.

I хай паток маёй любовi спадае ў бездараж! Бо як жа патоку не знайсцi дарогi да мора!

Праўда, ёсць ува мне возера, пустэльнае i самадастатковае; але паток маёй любовi i яго парывае ўнiз - да мора!

Новымi дарогамi iду я, новыя казанi нараджаюцца ўва мне; як i кожны, хто стварае, стамiўся я ад старых слоў. Не хоча мой дух больш хадзiць на стаптаных падэшвах.

Занадта павольна цячэ для мяне любая казань: на тваю каляснiцу ўскокваю я, о бура! Але i цябе яшчэ буду бiчаваць маёй лютасцю!

Нiбы крык i воклiч радасцi, прамчуся я па марскiх прасторах, пакуль не знайду тых шчасных выспаў, дзе жывуць мае сябры!..

I ворагi мае сярод iх! Як я люблю цяпер кожнага, з кiм магу гутарыць! I ворагаў маiх - iх таксама прымае шчаснасць мая.

I калi я ўскокваю на сама наравiстага свайго каня, мой найлепшы памочнiк дзiда: яна - сама надзейная служка мая.

Дзiда, якую я кiдаю ў сваiх ворагаў! Як я iм удзячны, што магу нарэшце кiнуць дзiду!

Вялiкае было напружанне маёй хмары: пад грамовы рогат маланак я асыплю градам далiны.

Магутна захвалююцца мае грудзi, грознай бураю праляцiць па гарах iх подых: так прыйдзе палёгка сэрцу.

Сапраўды, як бура, iдзе маё шчасце i свабода! А ворагi няхай думаюць, што нехта лiхi лютуе над iх галовамi.

I нават вы, сяброве мае, збаiцеся маёй неацуглянай мудрасцi; i, магчыма, уцечаце, з маiмi ворагамi.

О, калi б я мог пастушынай жалейкаю адклiкаць вас назад! О, калi б мая мудрасць-iльвiца навучылася рыкаць пяшчотна! А мы ж разам ужо шмат чаго навучылiся!

У бязлюдных гарах зачала мая дзiкая мудрасць; на жорсткiх камянях нарадзiла яна сваё сама малое дзiця.

Цяпер, як шалёная, носiцца яна па пустынi i ўсё шукае мяккага дзёрну - мая старая дзiкая мудрасць!

На мяккае дзярно вашых сэрцаў, сяброве мае! - на любоў вашых сэрцаў яна прагне пакласцi сваё любаснае дзiця!"