Марат Кәбиров - Убырлар уянган чак

Моны тыңлап торган “Камаз” шоферы, ул кемгәдер кунакка килгән булган, шундук тотып алган:

– Әйдә алайса, аягыңнан машина белән үтәм,– дигән ул Һидиятнең үз сүзеннән чигенеп мәсхәрәгә калуын көтеп, – Әфганда булган кеше алай мактанмый ул.

Һидият елмаеп кына куйган:

– Бер яшник аракы.

Кул сугышканнар да Һидият аякларын машина астына тыгарга җайлап куйган. Моны көтмәгән шофер бер мәлгә албырап калган, тик Һидиятнең:“Әйдә! Егет сүзе бер була ул. Чыгарга курыксаң, ике яшник түлисең!”– дип мәҗбүрләвенә үчегеп, аяклар өстеннән узып киткән. Шуннан Һидият берни булмагандай торып баскан да шофер янына килгән:

– Бар, бырат, кибеткә элдерт!

Тегесе үз күзләренә үзе ышанмыйча, баскан урынында ярты көн буе катып торган, ә һушына килгәч, ике яшник аракы алып биргән.

– Гафу ит, туган…—дигән ул, – Мондый хәлне күргәнем дә, ишеткәнем дә юк иде. Син чынлап та батыр яугир булгансыңдыр.

– Начар сугышчы түгел идем, – дигән Һидият, чалбар балакларын күтәреп, – Тик менә аякларым гына ташлап качты.

Аның ике аягы да протез икәнне күргәч, шофер бөтенләй һушсыз егылган, диләр…

–Кайда ашыгасыз, егетләр, —диде ул, без каршысына килеп баскач,– Тоткарламыйммы сезне?

Без баш селкедек.

– Бер проблема бар бит әле, егетләр…

Без колакларыбызны торгызып тыңларга җыендык.

– Бөтен авылны урап чыктым, бер юньле кеше таба алмадым. Кайсы өйдә юк, кайсы ишеген бикләп утыра…—ул тәмәке алып кабызды,– Ә минем менә бер “чәкүшкә” бар.

– Без бит эчмибез.

– Ә мин кыстамыйм да…—Ул бер чүлле шешәсен тартып чыгарды, – Янымда гына торыгыз. Эчкәч, ялгыз каласым килми минем. Янымда кемнеңдер йөрәге типкәнне тоясым килә.

Ул шешәсен ачып, җыелмалы стаканга аракы койды.

– Сезнең исәнлеккә, егетләр.

Без баш кактык. Ул эчеп куйды.

– Авыл ирләре бүген ауга киткән…—дидем мин, – Син күргәнсеңдер инде.

– Шуннан?

– Минем бик тә барасым килгән иде.

– Ерунда!..

– Ник алай дисез?

– Ну, кулларыннан килсә, бүре аулап кайтырлар инде… Шуннан?!.

– Сарыкларны бүре…

– …бумаган!

– Алайса, нәрсә соң?

– Белмим.

– Авылда вампир бар, диләр…

– Вампир… – Ул тәмәке төпчеген җиргә батырып куйды, – Вампир авылда мәңге булган ул… Чуртым…

Ул тагы берне койды.

– Әхтәмне беләсез бит?!. Скотник иде. Хатыны больницада бәби табып ята, ә ирнең бичәсе янына төшәргә акчасы юк. Председательгә кергән бу. Тегесе сөйләшеп тә тормаган, “юк” дип кенә куйган. Шуннан Әхтәм моны өстәле артыннан сөйрәп кенә алган да яңагына берне кундырган.

– Шуннан?

– Председатель айдан артык больницада ятты. Ә Әхтәмне милициядә бер атна тоттылар да чыгарып җибәрделәр. Кайткач миңа аркасын күрсәтте. Зәп-зәңгәр иде. Бөерен төйгәннәр. Атна-ун көн йөрде дә… җирләдек.

Ул стакандагы аракысын ачу белән эчеп җибәрде.

– Вампирның монда ни катнашы бар?– дидем мин ник тукталуыбызга үкенә башлап. Һидият, әйтерсең, мине ишетмәде дә.

– Авыл кешесе борын-борыннан бер рәхәт тә күрмәгән. Сез тарихны беләсез бит инде. Крепостное право дигән нәрсәне хәтерлисездер. Ә крестьян восстаниеларын?!. – Ул безгә карап алды да, кулын селтәп куйды, – Рәхәтлектән берәү дә коралг үрелми. Авыл гомер бакый изелү астында булды, аның тирен, саулыгын, хәтта канын сыгып, суырып алдылар.

Һәм ул кинәт миңа текәлде:

– Ә син:“Вампирның ни катнашы бар?” – дисең. Мин председательне дә гаепләргә теләмим. Ул икмәкне тиешле бәягә сата аламы?! Ә техника күпме тора?! Ә ягулык?! Шулай булгач, акча каян килсен колхозга?!. Ә еллар буена зарплата алмаган колхозчы ничек күңел биреп эшләсен?!.

– Без бит чын вампир турында әйтәбез, – дидем мин, Һидиятулланың сүзеннән ялка башлап,– Кан эчә торган…

– Ә мин нәрсә хакында сөйлим?! – Ул тәмәке кабызды, – Без бәләкәй чакта мәктәптә бер юаш малай бар иде. Без, тилеләр, аны уратып алабыз да:“Елый. Елый. Елый”– дип үчеклибез. Һәм бераздан ул чынлап та елап җибәрә.

Мин Айратка карап куйдым. Ул тыңлый иде.

– Идея материальлләшә дигәнне ишеткәнегез бардыр, – дип дәвам итте Һидият, – Мөхит, кешене уратып алган атмосфера материальләшә, ул кешенең киләчәген билгели. Кемнедер алла итеп күрәсең икән, үзең дә сизмәстән, аның колына әвереләсең…

Ул икебезгә дә күз йөгертеп алды.

– Әгәр халык фәлән гасырлар буена:“Безнең каныбызны эчәләр” – дип яши икән, аның бу уе материальләшмәс, гамәлгә ашмас дип кем әйтә ала?!

– Димәк, авылда вампир булу мөмкинлегенә син шикләнмисең? – диде Айрат.

– Шикләнмим. Һәм мин тагын бер нәрсәне беләм, бүген киткән аучылар урманның бөтен бүресен тотып бетерсәләр дә иртәгә тагын маллар зыян күрәчәк. Маллар гына булса…

– Ник алай дисең?

Һидият икебезгә дә текәлеп карап чыкты.

– Песиләрегез өйдәме?—Аның сүзеннән мин кинәт нәрсәгәдер төшенгәндәй булдым, тик башыма килгән фикер шундук эзсез югалды. Ә Һидият дәвам итте,—Авылда башта песиләр югалышып бетте. Минем Мурзик юкка чыккач, күршеләргә кереп сораштырдым, аннан бүтән кешеләргә… Кыскасы, беркем дә песиенең кайда йөргәнен белмәде, атнага якын күргәннәре юк икән. Менә шулай… Башта песиләр югалды. Аннан сарыклар каза күрергә тотынды. Бүген ферма сарыкларын мин каравыллый идем. Төнге сәгать өчтә бер чыгып әйләндем, дүртенче унбиш минутта – бер. Шул арада бер көтү сарык буып ташланган иде. Бер генә тавыш та ишетелмәде. Бүре шулай эшли аламы?! Юк!

Айрат белән без катып калдык.

– Картыйның да песие юк, —дип пышылдадым мин, – Югалган…

Һидият елмаеп куйды.

– Без әле аңлап та бетермибез. Тик зур бәла килә безгә, егетләр. Тормышның тамыры булган авылны юкка чыгарачак бәла.

Без дәшмәдек.

– Ә бит уйлап карасаң, песиләргә кадәр дә бик күп нәрсәләр юкка чыкты, —дип дәвам итте Һидият,– Дин юкка чыкты. Күпме матур йолалар!.. Һәм әкеренләп кенә кешеләр арасындагы җылылык, ярдәмчеллек юкка чыкты. Намус. – Һәм ул яртылаш эчелгән чәкүшкәсен атып бәрде, —Элек менә бу нәрсәне якын да китерми торганнар иде. Хәзер исә хатыннар да эчә…

– Дин кайтты бит…– диде Айрат, дулкынланган тавыш белән,– Безнең яланда да мәчет төзеп яталар.

Һидият озак кына дәшми торды. Аннан соң Айратка төбәлде:

– Дин кайтты… – диде ул авыз чите белән елмаеп, – Песиләр дә кайтыр… Сарыклар да… Бәлки, кайтыр…

Аның бу сүзеннән без бернәрсә дә аңламадык.

* * *

Картыйларга кайткач та өйгә керергә ашыкмадык. Капка төбендәге эскәмиядә дәшми-тынмый гына озак утырдык. Икебез дә нәрсәдер сизенә, нидәндер шөбһәләнә, тик үз шикләребезне кычкырып әйтергә базнат итми идек шикелле.

Һидият яныннан киткәч без Зәлифәләргә кереп чыктык. Өйләре дә, мунчалары да, келәтләре дә ачык, тик анда бер генә тере җан иясе дә юк иде.

– Алар кайдадыр киткән, – дидем мин, иң куркыныч уйларымны куага тырышып, – Бәлки, күченгәннәрдер?..