Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)

I разам з тым аддзел дакументацыi быў толькi адным асобным адгалiнаваннем Мiнiстэрства Праўды, галоўная задача якога палягала не ў тым, каб перапiсваць мiнулае, а каб забяспечваць грамадзян Акiянii газетамi, фiльмамi, падручнiкамi, тэлепраграмамi, тэатральнымi п'есамi, раманамi, карацей кажучы, усiмi магчымымi вiдамi iнфармацыi, навучання i забаў, ад помнiкаў да лозунгаў, ад лiрычных вершаў да бiялагiчных трактатаў, ад дзiцячых лемантароў да слоўнiкаў навамоўя. I Мiнiстэрства мусiла задавальняць не толькi разнастайныя патрэбы Партыi, але i паўтараць увесь вытворчы працэс на нiжэйшым узроўнi для патрэбаў пралетарыяту. Быў цэлы шэраг асобных аддзелаў, якiя адмыслова займалiся пралетарскай лiтаратурай, музыкай, тэатрам i забавамi. Тут фабрыкавалi бульварныя газеткi, у якiх пiсалася толькi пра спорт, злачынствы i гараскопы, танна-задзiрлiвыя 5-цэнтавыя нiзкапробныя выданнi, поўныя сексу фiльмы i сентыментальныя песнi, што складалi цалкам механiчна, з дапамогай адмысловага калейдаскопа, гэтак званага версiфiкатара. Была нават цэлая падсекцыя - Порнасек на навамоўi - што фабрыкавала найбруднейшую парнаграфiю, якую пасля рассылалi ў запячатаных пакетах i якую не меў права бачыць нiводзiн сябра Партыi, апрача тых, хто займаўся яе вырабам.

Пакуль Ўiнстан працаваў, з трубкi пнеўматычнай пошты выпала яшчэ тры паведамленнi. Гаворка iшла аб простых рэчах, i ён паспеў скончыць з iмi да пачатку Двуххвiлiнкi Нянавiсцi. Калi Нянавiсць скончылася, ён вярнуўся ў сваю нiшу, узяў з палiцы слоўнiк навамоўя, адсунуў убок мовапiс, працёр акуляры i ўзяўся за галоўную справу сённяшняй ранiцы.

Найвялiкшай Ўiнстанавай радасцю ў жыццi была яго праца. Хоць у большасцi выпадкаў яму даводзiлася сутыкацца з нуднымi штодзённымi справамi, усё ж сярод iх траплялiся такiя цяжкiя i мудрагелiстыя заданнi, што можна было патануць у iх, як у глыбiнях якой-небудзь складанай матэматычнай праблемы, - адмысловыя фальшаваннi, рабiць якiя можна было толькi добра разумеючы прынцыпы Ангсоцу i патрабаваннi Партыi. Ўiнстан меў талент на гэткiя справы. Час ад часу яму нават даручалi выпраўляць перадавiцы "Таймз", якiя былi цалкам напiсаныя навамоўем. Ён разгарнуў паведамленне, якое ранiцай адклаў убок. Там было напiсана:

таймз 3.12.83 справаздача вб загад дня звышплюнядобра называе нечалавекаў усё перапiсаць угору перадархiў

На старамоўе гэта можна было перакласцi так:

Паведамленне пра Загад дня Вялiкага Брата ў Таймз ад 3 снежня 1983 года вельмi незадавальняючае i згадвае неiснуючых асоб. Перапiшыце яго цалкам i накiруйце ваш папярэднi варыянт у вышэйшыя iнстанцыi, перш чым здаць у архiў.

Ўiнстан прачытаў забракаваны артыкул. Загад дня Вялiкага Брата быў у асноўным прысвечаны выхваленню дзейнасцi арганiзацыi, вядомай пад назвай ПКЦР, якая забяспечвала матросаў Плывучых Крэпасцяў цыгарэтамi i рыштункам. Нейкi таварыш Ўiдэрз, дзеяч Унутранай Партыi, быў згаданы па iменi i ўзнагароджаны Ордэнам за Асаблiвыя Заслугi другой ступенi.

Праз тры месяцы ПКЦР была нечакана распушчана без абвяшчэння прычыны. Можна было меркаваць, што Ўiдэрз i кампанiя цяпер страцiлi ласку, аднак нi газеты, нi тэлегляд пра гэта нiчога не паведамлялi. I ў гэтым не было нiчога дзiўнага, бо звычайна палiтычных злачынцаў не судзiлi i публiчна не абвiнавачвалi. Вялiкiя чысткi, што закраналi тысячы людзей, з публiчнымi працэсамi над здраднiкамi i думзлачынцамi, якiя складалi прызнаннi аб сваiх нялюдскiх злачынствах, былi адмысловымi вiдовiшчамi i адбывалiся не часцей, чым раз на некалькi гадоў. Звычайна ж людзi, якiя выклiкалi незадавальненне ў Партыi, проста знiкалi, i пасля ўжо нiхто пра iх нiколi нiчога не чуў. Нiколi не заставалася нават найменшай згадкi пра тое, што з iмi сталася. У некаторых выпадках яны нават заставалiся жывыя. Прыблiзна трыццаць чалавек, якiх Ўiнстан асабiста ведаў, не лiчачы яго бацькоў, знiклi якраз такiм чынам.

Ўiнстан пацёр сашчэпкай нос. У нiшы па той бок прахода сядзеў таварыш Тылатсан, якi яшчэ нiжэй сагнуўся над сваiм мовапiсам. На iмгненне ён падняў галаву - зноў варожа блiснулi акуляры. Ўiнстан падумаў, цi не займаецца таварыш Тылатсан той самай працай, што i ён. Гэта было цалкам магчыма. Гэткае складанае заданне нiколi б не даверылi толькi аднаму выканаўцу, з другога ж боку, перадаць гэтую працу цэлай камiсii было б раўназначна публiчнаму прызнанню ў тым, што трэба зрабiць фальсiфiкацыю. Вельмi верагодна, што з дзесятак людзей шчыравала цяпер над тым, каб найлепшым чынам перапiсаць прамову Вялiкага Брата. А пасля нейкi "мозг" з Унутранай Партыi выбера той або iншы варыянт, выдасць яго нанова i пусцiць у ход складаны механiзм неабходных выпраўленняў у iншых галiнах, пасля чаго старанна апрацаваная хлусня пойдзе ў архiў i зробiцца праўдай.

Ўiнстан не ведаў, чаму Ўiдэрз страцiў ласку. Можа, праз хабарнiцтва, можа, праз некампетэнтнасць. Можа, Вялiкi Брат хацеў толькi пазбавiцца ад занадта папулярнага падначаленага. Можа, Ўiдэрз або нехта з блiзкiх яму людзей выказаў нейкiя шкодныя погляды. Цi, можа, - i гэта самае верагоднае - усё адбылося толькi таму, што кампанii чыстак i выпарэнняў былi мерапрыемствамi, неабходнымi для падтрымання жыццядзейнасцi дзяржаўнага механiзму. Адзiны ключ да разгадкi быў у словах "называе нечалавекаў" - гэта сведчыла пра тое, што Ўiдэрз быў ужо мёртвым. Нельга было напэўна сцвярджаць, што гэтак канчалi арыштаваныя людзi. Часам iх зноў выпускалi i давалi жыць яшчэ год цi два на волi i толькi тады каралi смерцю. Зусiм нечакана чалавек, якога даўно лiчылi мёртвым, з'яўляўся, нiбы прывiд, на публiчным судовым працэсе, дзе паспяваў выдаць у сваiх паказаннях сотнi iншых людзей, перш чым, гэты раз ужо назаўсёды, знiкнуць са свету. Ўiдэрз, аднак, быў ужо нечалавек. Ён не iснаваў: ён не iснаваў нiколi. Ўiнстан вырашыў, што недастаткова проста змянiць кiрунак прамовы Вялiкага Брата. Лепей, каб яна ўвогуле не мела нiчога агульнага з першапачатковай тэмай.

Ён мог ператварыць прамову ў звычайнае абвiнавачанне здраднiкаў i думзлачынцаў, але гэта было б занадта проста. З другога боку, ён задаў бы шмат працы аддзелу дакументацыi, калi б апiсаў перамогу на фронце цi блiскучае перавыкананне планаў Дзевятай Трохгодкi. Найлепей прыдалася б чыстая фантазiя. I ён уявiў сабе, як жывога, нейкага мiфiчнага таварыша Огiлвi, якi нядаўна ў гераiчных абставiнах загiнуў у баi. Часам здаралася, што Вялiкi Брат прысвячаў свой Загад дня памяцi якому-небудзь простаму сябру Партыi, жыццё i смерць якога ён паказваў як прыклад, варты наследавання. Такiм чынам, 3 снежня ён павiнен быў згадаць пра таварыша Огiлвi. Хоць чалавека з такiм iмем i не iснавала, аднак некалькi друкаваных радкоў i пара падробленых здымкаў маглi хутка i без цяжкасцi яго ажывiць.

Ўiнстан хвiлiнку паразважаў, пасля падсунуў да сябе мовапiс i пачаў дыктаваць у добра вядомым стылi Вялiкага Брата. Стыль гэты, адначасна ваяўнiчы i педантычны, лёгка было падрабiдь дзякуючы звычцы Вялiкага Брата ставiць пытаннi i адразу на iх адказваць ("Якi ўрок атрымлiваем мы з гэтага, таварышы? Той урок, якi таксама ёсць адным з асноўных прынцыпаў Ангсоцу, а менавiта ...").