Вогт Ван - Пачвара (на белорусском языке)

- Ахова! - загадаў капiтан Горсiд. - Знiшчыце ўваскрашальнiк. Я думаю, што ён вернецца, каб яго агледзець, таму не варта рызыкаваць.

Апарат знiк у хвалях белага полымя. Разам з iм знiкла i апошняя надзея Iнэша, якi ўсё яшчэ верыў, што смертаносная энергiя прымусiць двухногую пачвару з'явiцца. Спадзявацца болей не было на што.

- Але куды ён мог дзецца? - папытаўся Ёал.

Iнэш павярнуўся да гiсторыка, збiраючыся абмеркаваць з iм гэтае пытанне. I тут ён убачыў - пачвара стаiць крыху воддаль пад дрэвам i ўважлiва iх разглядае. Мабыць, яна з'явiлася менавiта ў гэтае iмгненне, таму што ўсе саветнiкi адначасова разявiлi раты i адскочылi. Адзiн тэхнiк, выяўляючы найвялiкшую знаходлiвасць, iмгненна ўстанавiў памiж гэнейцамi i пачварай сiлавы экран. Iстота павольна наблiжалася, яна была кволая i несла галаву, злёгку адкiнуўшы назад. Вочы ў яе ззялi, нiбы асветленыя ўнутраным агнём.

Падышоўшы да экрана, чалавек выцягнуў руку i дакрануўся да яго пальцамi. Экран асляпляльна ўспыхнуў, потым затуманiўся пералiвамi фарбаў. Хваля фарбаў перайшла на чалавека: колеры сталi ярчэйшыя i ў iмгненне разлiлiся па ўсiм яго целе, з галавы да ног. Радужны туман рассеяўся. Абрысы сталi нябачныя. Яшчэ iмгненне - i чалавек прайшоў праз экран.

Ён засмяяўся - гук быў дзiўна мяккi - i адразу пасур'ёзнеў.

- Калi я абудзiўся, сiтуацыя мяне пацешыла, - сказаў ён. - Я падумаў: "Што мне цяпер з вамi рабiць?"

Для Iнэша яго словы прагучалi ў ранiшнiм паветры мёртвай планеты прысудам лёсу. Маўчанне парушыў голас, настолькi здушаны i ненатуральны голас, што Iнэшу спатрэбiўся час, каб пазнаць голас капiтана Горсiда.

- Забiце яго!

Калi выбухi полымя апалi знясiленыя, iстота, як i раней, стаяла перад iмi. Яна павольна рушыла наперад i спынiлася крокаў за шэсць ад блiжэйшага гэнейца. Iнэш апынуўся ззаду ўсiх. Чалавек нетаропка загаварыў:

- Напрошваюцца два рашэннi: адно - заснаванае на ўдзячнасцi за маё ўваскрашэнне, другое - на сапраўдным стане рэчаў. Я ведаю, хто вы i што вам трэба. Так, я вас ведаю - у гэтым ваша няшчасце. Тут цяжка быць мiласэрным. Але паспрабую. Дапусцiм, - працягваў ён, - вы адкрыеце тайну лакатара. Цяпер, паколькi сiстэма iснуе, мы больш нiколi не пападзёмся так неразумна, як той раз.

Iнэш увесь напружыўся. Яго мозг працаваў так лiхаманкава, спрабуючы ахапiць магчымыя вынiкi катастрофы, што здавалася, у iм не засталося месца больш для нiчога. I тым не менш нейкая частка свядомасцi была адцягнена.

- Што ж адбылося? - папытаўся ён.

Чалавек пацямнеў. Успамiны пра той далёкi дзень зрабiлi яго голас хрыплым.

- Атамная бура, - прамовiў ён. - Яна прыйшла з iншага, зорнага свету, захапiўшы ўвесь гэты край нашай галактыкi. Атамны цыклон дасягаў у дыяметры каля дзевяноста светлавых гадоў, куды болей за тое, што нам было даступна. Ратунку не было. Мы не мелi патрэбы да гэтага ў зоркалётах i нiчога не паспелi пабудаваць. Да таго ж Кастар, адзiная вядомая нам зорка з планетамi, таксама быў закрануты бурай.

Ён змоўк. Потым вярнуўся да перапыненай думкi.

- Дык вось, сакрэт лакатара... У чым ён?

Саветнiкi вакол Iнэша ўздыхнулi з палёгкай. Цяпер яны не баялiся, што iх раса будзе знiшчана. Iнэш з гонарам адзначыў, што, калi сама страшнае засталося ззаду, нiхто з гэнейцаў нават не падумаў пра сябе.

- Значыць, вы не ведаеце тайны? - лiслiва прамовiў Ёал. - Вы дасягнулi вельмi высокага развiцця, аднак заваяваць галактыку зможам толькi мы.

З усмешкай змоўшчыка ён абвёў вачыма ўсiх астатнiх i дадаў:

- Спадарства, мы можам з поўным правам ганарыцца вялiкiмi адкрыццямi гэнейцаў. Прапаную вярнуцца на зоркалёт. На гэтай планеце нам болей няма чаго рабiць.

Яшчэ нейкi момант, пакуль яны не схавалiся ў сваiх сферычных гандолах, Iнэш з трывогай думаў, што двухногая iстота паспрабуе iх затрымаць. Але, азiрнуўшыся, ён убачыў, што чалавек павярнуўся да iх спiной i нетаропка iдзе па вулiцы.

Гэты вобраз застаўся ў памяцi Iнэша, калi зоркалёт пачаў набiраць вышыню. I яшчэ адно ён запомнiў: атамныя бомбы, кiнутыя на горад адна за адной, не ўзарвалiся.

- Так проста мы не адмовiмся ад гэтай планеты, - сказаў капiтан Горсiд. Я прапаную яшчэ раз перагаварыць з пачварай.

Яны вырашылi зноў спусцiцца ў горад - Iнэш, Ёал, Вiiд i камандзiр карабля. Голас капiтана Горсiда прагучаў у iх прыёмнiках:

- Мне здаецца... - Пагляд Iнэша ўлоўлiваў праз ранiшнi туман бляск празрыстых гандол, якiя апускалiся вакол яго. - Мне здаецца, мы прымаем гэтае стварэнне зусiм не за тое, што яно ёсць у сапраўднасцi. Успомнiце, напрыклад яно абудзiлася i адразу знiкла. А чаму... Таму што спалохалася. Ну вядома ж! Яно не было гаспадаром становiшча. Яно само не лiчыць сябе ўсясiльным.

Гэта гучала пераканаўча. Iнэшу довады капiтана прыйшлiся па душы. I яму раптам здалося незразумелым, чаму гэта ён так лёгка паддаўся панiцы! Цяпер небяспека паўстала перад iм у iншым святле. На ўсёй планеце ўсяго адзiн чалавек. Калi яны сапраўды наважаць, можна будзе пачаць перасяленне каланiстаў, быццам яго зусiм няма. Ён успомнiў, як ужо рабiлася ў мiнулым не раз. На шмат якiх планетах невялiкiя групкi карэнных жыхароў пазбегнулi дзеяння смертаноснай радыяцыi i схавалiся ў аддаленых абласцях. Амаль усюды каланiсты паступова вылавiлi iх i пазнiшчалi. Аднак у двух выпадках, наколькi ён памятае, тубыльцы яшчэ ўтрымлiвалi за сабой невялiкiя часткi сваiх планет. У абодвух выпадках было вырашана не вынiшчаць iх радыяцыяй - гэта магло пашкодзiць самiм гэнейцам. Там каланiсты прымiрылiся з уцалелымi аўтахтонамi. А тут i тым больш - усяго адзiн жыхар, ён не зойме шмат месца!

Калi яны яго знайшлi, чалавек рухава падмятаў нiжнi паверх невялiкага асабняка. Ён паклаў венiк i выйшаў да iх на тэрасу. На iм былi цяпер сандалi i свабодная тунiка з нейкай асляпляльна блiскучай матэрыi. Ён лянiва паглядзеў на iх i не сказаў нi слова.

Перамовы пачаў капiтан Горсiд. Iнэш толькi дзiвiўся, слухаючы, што той гаворыць механiчнаму перакладнiку. Камандзiр зоркалёта быў гранiчна шчыры: так вырашылi загадзя. Ён падкрэслiў, што ганейцы не збiраюцца ажыўляць iншых мерцвякоў гэтай планеты. Падобны альтруiзм быў бы процiнатуральны, бо орды гэнейцаў, якiя ўсё ўзрастаюць, увесь час маюць патрэбу ў новых светах. I кожнае новае значнае павелiчэнне насельнiцтва ставiла адну i тую праблему, якую можна вырашыць толькi адным шляхам. Але ў гэтым выпадку каланiсты добраахвотна абавязуюцца не замахвацца на правы адзiнага ўцалелага жыхара планеты.

У гэтым месцы чалавек перапынiў капiтана Горсiда:

- Якая ж была мэта такой бясконцай экспансii?

Здавалася, ён быў шчыра зацiкаўлены.

- Дапусцiм, вы пазасяляеце ўсе планеты нашай галактыкi. А што далей?

Капiтан Горсiд абмяняўся незразумелым паглядам з Ёалам, потым з Iнэшам i Вiiдам. Iнэш адмоўна пахiстаў тулавам з боку ў бок. Ён адчуў жаль да гэтага стварэння. Чалавек не разумеў i, напэўна, нiколi не зразумее. Старая гiсторыя! Дзве расы, жыццяздольная i гаснучая, трымалiся супрацьлеглых пунктаў погляду: адна iмкнулася да зорак, а другая схiлялася перад немiнучасцю лёсу.