Хамидулла Абдуллаев - ЭЗОП

***

Овчилик харбий ишнинг бир қисми бўлиб, мақсади ёввойи жониворларни ва табиатан бошқаларга бўйсунадиган қулларни овлашдан иборат.

Арасту

Дродо ўз аёли Милейкани жуда севади, шунинг учун унинг қилган барча илтимосларини бажаришга харакат қилади. У Дельфа шаҳрини узоқ сайр қилди, айтилган барча нарсаларни харид қилди. Энди қул бозорига бориб хотинининг илтимосини бажариши керак, у тайинлаганидек битта қул сотиб олиши лозим.

–

Сиз қандай қул харид қилмоқчисиз? – деди жазман харидор келганини сезган қулфуруш.

–

Аёлим тайинлаганидек бир қул сотиб олмоқчиман, – деди Дродо – Сизда топилармикан?

–

Нархига келишсак ҳарқандай қулни топиб бераоламан – деди савдогар ёқимли илжайиб – гапираверинг.

–

Аввало жуда чиройли, хотиним истаган барча юмушларни бажараоладиган, хамда ёқимли бўлсин.

–

Сиз айтгандек бир қул бор-ку, лекин кўриниши кўркам эмасда.

–

Йўқ бўлмайди, фақат чиройли бўлсин.

–

Менга қаранг хужайин – деди ёлғиз бир чеккада ўтирган қул – мени сотиб олақолинг.

–

Вой-бой – деди Дродо қул томонга ўгирилиб – сен жуда беўхшовсан-ку.

–

Кўринишим шунақа, лекин кўнглим кўпгина кишиларникидан гўзалроқ.

–

Ақлинг анчагина зукко кўринади.

–

Хархолда бефаросат эмасман.

–

Нима ишлар қилаоласан?

–

Ҳарқандай юмишни сифатли бажараоламан, айниқса кишиларни зерикиб қолмасликлари учун улар билан сухбатлашиб ўтиришни ҳам эплайоламан.

–

Кўринишинг беўхшов бўлмаганда айни мен қидирган одам экансан.

–

Аёлингиз айнан чиройли қул сотиб олишингизни тайинладими?

–

Худди шундай.

–

Нима учун эканлигининг сабабини ўйлаб кўрдингизми?

–

Йўқ, нега сен хотинимнинг хохишини суриштириб қолдинг?

–

Чунки ҳарқандай илтимоснинг заминида қандайдир мақсад ётади.

–

Хўш, қандай мақсад бўлиши мумкин?

–

Нега у қулнинг айнан чиройли бўлишини хохлайди.

–

Танишларига мақтаниш учун бўлса керакда.

–

Топқир эмас экансиз хўжайин.

–

Қани, нега эканлигини ўзинг айтиб бергинчи.

–

Сўзим оғир тегса уришиб бермайсизми?

–

Айт, уришмайман.

–

Ҳам ёш, ҳам чиройли бўлсин деганининг замирида яширин бир истак бор.

–

Гапир, жуда чўзиб юбординг.

–

Аёлингиз чиройлими?

–

Бениҳоя гўзал

–

Ёши нечада?

–

Мендан йигирма ёш кичкина.

–

Сиз сафарларда бўласизми?

–

Албатта, ишим сафарда юриш билан ўтади.

–

Ундай бўлса аёлингизга қул эмас ўйнаш керак.

–

Эй ахмоқ қул қандай хаддинг сиғди менинг латофатли аёлим тўғрисида шундай дейишга.

–

Сиздек ёши ўтиб қолган беўхшов эркакнинг ёшгина хушрўй аёл учун нима кераги бор.

–

У мени севади.

–

Йўқ, у атайлаб шундай дейди холос.

–

Сен беҳаё сўзларни гапиряпсан.

–

Қул беҳаёлик қилаолмайди, унинг барча хохишлари кишанлаб қўйилган.

–

Аёлимга ўйнашнинг нима кераги бор?

–

Сизнинг унга нима керагингиз бор.

–

Сўзларинг бироз ўйлантириб қўймоқда.

–

Мени сотиб олинг, аёлингизни асл мақсади аста-секин фош бўлади.

–

Яна нима ишлар қўлингдан келади?

–

Масаллар айтиб бераоламан.

–

Қул бўлатуриб масал ҳам айтаоласанми?

–

Қобилият хаммада бор, уни биз қуллардан тортиб олишади-да, кейин тинимсиз камситишади.

–

Қани бир эшитайлик, сўзла.

–

Сизга маъқул бўлармикан?

–

Аввал эшитайликчи.

–

Масаллар харкимга ҳам бирхилда ёқабермайди.

–

Қандай одамларга ёқади?

–

Жуда ҳам ақилли одамларга ёқади холос.

–

Сенинг наздингда мен ақилли одамга ўхшамайманми?

–

Унчалик ҳам ақилли кўринмайсиз, лекин оқкўнгил эканлигингиз аниқ.

–

Нега бундай хулосага келдинг.

–

Чунки хотинингиз нима деса ишонаберар экансиз.

–

Сен қулвачча хийла ақилли кўринасан.

–

Тўғри сўз ёки ақилли бўлиш қул учун ортиқча хусусият вақти келса кўргиликдир.

–

Тўғри айтасан, қал сен учун хатто зарарли, хужайинингга нисбатан ақилли бўлсанг қоласан балога.

–

Бундай кўргиликларга кўп учраб калтакни тайида қолган пайтларим кўп бўлган.

–

Майли, кўп гапириб юбордик энди масал айтиб мени бир қувонтирсанг сени сотиб оламан.

–

Бир эмас бир неча масал айтганим бўлсин

ПРОМЕТЕЙ BA ОДАМЛАР

Прометей Зевс амри билан лойдан одамлар ва хайвонлар-ни яратди. Бирок Зевс кўрдики, онгсиз хайвонлар анча купайиб кетибди. У ҳайвонларнинг бир қисмини нобуд килиб, одамлар ясашни буюрди. Прометей топшириқни бажарди; аммо окибати шундай бўлдики, ҳайвонлардан кайта ясалган одамлар инсон киёфасини олган эсалар-да, қалблари ҳайвон тахлитлигича колаверди.

Масал купол ва нодон кимсаларга карши каратилган.

Г ЎНГ KAPFA БИЛАН ТУЛКИ

Гўнгкарга бир бўлак гўштни илиб кетиб дарахтга қунди. Буни кўрган тулкининг ўша гўштни егиси келди, гўнгқарганинг тўғрисида туриб олиб мақтовларни ёғдира кетди: у нақадар улуғ, нақадар чиройли, барча кушлар устидан подшо бўлса бошқалардан яхширок подшолик қилишига хеч шубха йуқ, албатта, овози ҳам бўлганда шундай бўлиши турган гan эди. Гўнгқарга ўзининг овози борлигини жуда кўрсатгиси келиб, қаттик. қағиллаб юборди, шу онда гўшт оғзидан тушиб кетди. Тулкихон эса югургилагенча гўштга ёпишди-да, шундай деди: «Эх, қарғавой, агар каллангда аклинг хам булгандами, подшохлик қилиш учун сенга бошқа хеч нарса керак бўлмасди».

Масал лақма одамга нисбатан ўринлидир.

ЭМАН ВА Қ АМИШ

Эман билан қамиш, ким кучли, деб бахслашибдилар. Кучли шамол турганда қамиш унинг шиддатидан ерга қапишиб, омон қолибди; эман булса шамолни бутун , куксини тутиб қарши олибди, кучли шамол уни илдиз-пилдизи билан қупориб ташлабди.

Масал кудратлилар билан бахслашмаслик жоизлигини кўрсатади.

АРСЛОН ТЕРИСИНИ Ё ПИНГАН ЭШАК

Эшак арслон терисини ёпиниб, нодон ҳайвонларнинг утакасини ёриб, у ёчдан бу ёкка юра бошлади. Тулкихонни куриб уни ҳам қурқитмокчи бўлди; бироқ тулкихон унинг ҳанграшини эшитиб, деди: «Амин бўлки, агар ҳанграшингни эшитмаганимда, сендан қурққан бўлардим!»