Жанна Курмангалеева - Жалған

Жұлдыз, Бүркіттің мойнына бүгіліп, құмдан ештеңені көре алмай, бар екпінімен шауып өтетін болды. Дәл жылқының алдында кісінің көмескі келбеті көрінген кезде, Жұлдыз кенет шалқайып, артындағы олжасын мен басындағы тымақты жайлап ұстап, айқайлап жіберді:

– Тұр!..

Бүркіт кілт тоқтап артқы аяқтан тік тұрды. Аттың долығын басып, Жұлдыз қатты жүріп бара жатқан жылқының алдында шыға келген ақымаққа ашумен қарады. Шандан түкірінетін оның анда Саткын екенін көріп, Жұлдыз аң-таң болды.

Ол тымағын лақтырып, қуаныштан ауратын аяғына басқан кезде тіпті тыржитпай, жерге секіріп түсті.

– Сәлем, анда. Жолыма неге шыға кеттің?

Саткын мәз майрам болып күлді да жақынырақ келді.

– Сен басып кете аласын деп қалай білер едім?

Достар күле бастады да киіздей жомарттанып жайылған жерге отырды.

– Далада жалғыз не істеп жүрсің? – сұрады Жылдыз.

– Енді жалғыз емеспін ғой.

Жылдыз шат басын шайқап, пышақты алды – оның жебелері бітіре бастады, тағы сүргілеп алуға керек болды.

– Манаптың тапсырмасын орындадың ба, ұлы елшіміз?

– Орындадым, – азғана маңғазданып деді Саткын. – Қайтып оралайын да сенмен бірге аң аулауға барамыз деп ойладым, ал сен жоқ екенсің.

Ол ысқырып қалды да бір жерге қолын сермеді.

– Толкун үйде жалғыз зарығып отыр.

– Ә, Толқын ма… – ақырын, зауықсыз сияқты сіңліннің атын өз, дала үлгісімен айтты Жылдыз. Олар өмір бойы солай араласты – әркім өз мәнерімен. – Жарайды, енді, өз назын орындап кеткен жоқпын ғой. Сен бұл жерге не үшін сап ете түстің, анда?

– Сені табу үшін.

– Неге? – Жылдыз ажарын бұзып көрсетті.

– Манап ашуланды. Саған, анда.

– “Манап ашуланды”, – деді түкіріп да тізесінен жоңқаны қағып түсіріп Жылдыз. – Анау жындының не істейтіні маған бәрібір, басында тұрса да.

Анданың қарапайым, дөкірлеу, қою қасты бетінде қасарушылықты танып қалып, Саткын еріксіз күлімсіреді.

– Оған сен оны ұрсап тұрсың да әдепсіз сөздерімен атайсың деп өсек жетті. Ақырын болшы, анда, абайлық әлі ешкімді құртып кеткен жоқ. Бейтаныс адамдарға бұны не үшін айтасың?

– Мүмкін, қатты сөз жылт етіп кетті. – Ол бұлшыкетті иығын көтерді. – Керек болса – мен бұны оның бетіне де айта салам.

– Ол енді арқан мен қамшымен қорқытып тұр, – ескертті Саткын. – Есіркедім, өсірдім, туған баламдай сақтадым деп айтады…

– Өсірді? – ысқырынып деді Жылдыз, ашудан әлі дайын емес жебені жерге қадап. – Бала жастан мені ешкім сақтаған жоқ. Туған баладай… Оның балаларын күндемеймін ғой.

– Бұны маған не үшін айтып тұрсың? Мен білмегендей, – оның өзін-өзі іркіп, қолдағы сүйектерін сынып тұрғанына қарап, жұбатып деді Саткын.

Жылдыз, жебені алып, оның сынып қалғанын көрді де ызаланғаннан лақтырып тастады.

– Жарайды, тілімді тартайын. Қарғыс соққырсың анау сатарман, енді ешкімге жолды көрсетпеймін!..

Оның ұрсып жүргеніне қарап, Саткын шыдай алмады, қарқылдап күле бастады.

– Бірақ келгеніне, айтқанына рақмет, анда. Қарыздар болмаймын.

Жылдыз түрегеліп, садақты алды. Тек қана қазір Саткын оның ақсап жүргенін байқады.

– Аяғымен не болды? – Томсырайды.

– Жылқы қатты жүріп бара жатқанда секіріп түстім, ештеңе етпейді. – Құтылып деді анда.

Саткын, ойланып қалып, төмен қарады.

– Мен тек қана сол үшін келген жоқпын, анда. Әңгіме мынада, – сәл үндемей отырып, деді ол. – Тағы бір нәрсе бар. Манап туткундармен соғысқа дайындалады.

Жексұрын тайпаның атын естіп, Жылдыз кенет басын көтерді.

– Олардың қанша жауынгерлері бар, қай жерде олардың кем екенін, соққы берудің қайда жақсырақ болатынын табу керек.

– Менің қандай қатысым бар? Мен жауынгер емеспін, манапқа қызмет етпеймін.

– Мұнда жауынгерлер емес, барлаушылар керек. Сен олар арасында өмір сүрдің, анда, сеннен басқа кім біле алады?

– Әйелдерді соғысқа жіберетін манаптың қал-жағдайы жаман ғой, – кекетіп деді Жылдыз. – Мен олардың арасында ұзақ уақыт емес да баяғыда өмір тұрдым. Мен ешқайда бармаймын, анда, әміріңе солай айтып бер.

Ол жанжалсыз жайылып жүретін жылқына жақындап келді.

– Бізге оныншы бөлігі қалады. Ал туткундардың қандай бай екенін сен өзін білесің.

Жылдыз тыңдап тұрып қалды.

– Сен түгел айтпайсың, анда.

– Бас тартай алмайсың. Қабыл алмасаң – өлім. Сондықтан, бір жағынан – алтын таулар, ал басқа ше – ажал. Таңда.

Саткын оның оған арқасымен бұрылып, жұдырықтарын түйіп жазғанын көрді.

– Мен Толқынды соншама ұзақ уақытқа қалдыра алмаймын.

Ол Жылдыздың жай ғана сылтауды іздейтінін түсінді.

– Біз Толкунды күнде қалдырап кетеміз. Ол әлдеқашан кішкентай қыз емес, біз оған көп нәрсе қалдырдық, менің ата-анам онымен. Тағы да сен бір нәрсені ұмытып кетесің. Кек ше, анда? Мүмкін, манап шынында да жынды, бірақ ол сенің оларға барлықтарынан да қаттырақ кегін іште сақтатынды әйтсе де түсінеді. Сен басыңды тартайсың деп ойласам, мен келмер едім. Шеш.

Жылдыз, ойланып қалып, басын төмен салбыратты. Бұрылды. Саткын оның жауабын сабырлы күтіп отырды. Кенет олар қашан солай өсіп кетуге үлгерді деп жабырқаумен ойлады. Олардың бірінші кездесуінен, анау күннен, өзеннің қасында, анда күшті өсіп кеткен. Сорайып кетті, күшейді, әдеміленді, мүсіні бар енді. Ал мынау көзіндегі ашу көрнеген оты әлі өшіп қалмады.

– Жарайды, мен барамын. Қашан жолға шығамыз?

– Ертең.

Анда еріндерін қымқырды да Саткын сиңдин туралы ойлап тұрғанын түсінді.

Кенет Жылдыз, айнала қарап, қарқылдады.

– Сен немене, жаяу келдің бе? Жылқың қайда?

Саткынның беті қызарып кетті.

– Ол мені шешіп тастады. Қалай ораламын, білмейін.

Анда, арақашықтықты көзімен өлшеп, аил қарай қарады.

– Менің жылқымды ал. Сен алда жүресің, мен сенің соңынан. Қазір, күнде, ауылда көзге түсуім келмейді…

Саткын оның көзқарасын байқап келді де ешнәрсені сұраған жоқ.

Жылдыз жылқысына жақындады да оның терлеген мойнын еркелетіп сипады.

– Келген соң, менің Бүркітімді жіберуге ұмытпа, ол еріксіздікті шыдай алмайды, – қосып деді Жылдыз.

– Иә, мен жіберсем ол қашып кетеді ғой.

– Қашпайды.

Оның дыбыста сенімді сезіп, ол сұрастыра бастаған жоқ.

– Әлі ерсіз атпен салт жүресің бе? – жылқына тәнті болып қарап қысқа күлкімен деді Саткын. – Бұрыс көшпендісің, анда. Біз туралы ерде туады деп айтады ғой.

– Айтады, – мақтанышсыз емес келісті Жылдыз. – Бірақ жылқы ерде туған жоқ қой. Келгенде, анда, Толқынға мен кеште ораламын деп айт.

– Айтамын.

Саткын жылқының үстіне мінді. Жылдыз күле бастады.

– Құлап қалып жүрме!

– Тырысамын, – күлді Саткын да, жылқыны тізесімен бұрылып, аил жаққа кетті.

Толқын қалың, қара шашын саусақтардан өткізіп, оған өз атын берген шайқалып жүретін толқындағы кескінге қарады. “Ауылға бізді өзен алып шығарды. Толқындар шулады, сондықтан мен сені Толқын деп те атадым” – жай жауап берді Жұлдыз ана кезде.