Неизвестно - Гапееў Ведзьміна тоня

Сяргей перасіліў сябе, нахіліўся. Здаецца, тут было якраз дзіцячае адзенне. Хацеў ужо схапіць ночвы за край, пацягнуць, каб вываліць усё на зямлю, адабраць з гэтай кучы адзежкі Нэлы, потым перамыць, але гідлівасць ад смуроду ўзяла верх – яго ледзь не званітавала. І потым, ён не ўяўляў, што там яшчэ за бялізна ў гэтай чорнай вадзе…

У хаце нічога, бадай, не змянілася за гэты год. Як і прадбачыў Сяргей: тая ж няўтульнасць, брудная падлога, непрыбраны стол, мухі роем над чыгунком з нечым на прыпечку.

Стала нечага балюча, усё роўна як цябе абакралі, подла падманулі. Але што тут было чакаць, калі яшчэ там, на прыпынку аўтобуса ён пачуў: “…Калі не напілася”.

Ніякага жадання нешта кранаць у хаце, прыбраць тут, падмесці не было. Хата яшчэ больш стала чужой для яго, ён разумеў, што адно яго старанне не зробіць хату ўтульнай. Зрэшты, ён не помніў яе ўтульнай ніколі – зімой было холадна, летам дакучалі мухі. І ў хаце амаль ніколі не было хлеба…

Выйшаў на надворак і аж у вачах як успыхнула нешта – нагэтулькі змрочна здавалася ў хаце. Пакрочыў у садок.

І адразу заўважыў постаць, якая нахілілася над Нэлай.

Ён пазнаў яе – маці. Хоць стаяла яна спінай, у невыразнай, раней ім не бачанай сукенцы.

Яна ела. Гэта было відаць па руху галавы і рук.

Яна азірнулася на крокі Сяргея так, як азіраецца знянацку аклікнуты сабака: гатовы і ўкусіць, і лашчыцца, у залежнасці ад таго, хто яго аклікнуў. І гэты жывёльны выраз на твары маці даканаў яго: ён спадзяваўся да апошняй хвіліны, да імгнення апошняга, што ўсё будзе не так і што ночвы ў сенцах і хата непрыбраная – то ад бяды якой, ад хваробы, але не ад гарэлкі.

Аказался – з-за гарэлкі, бо маці відавочна была нецвярозая.

– Сыночак прыехаў, – працягнула яна. Рот, у вугалках якога прыліплі крошкі пячэння, скрывіўся ва ўсмешцы. – Ой, як ты выцягнуўся…

І яна працягнула рукі наперад, мабыць, збіраючыся абняць сына.

Сяргей спыніўся.

Відаць, незалежна ад яго жадання на яго твары адбіліся ўсе яго пачуцці, і гэта пабачыла маці, пабачыла – і зразумела. Бо апусціла рукі і вінавата загаварыла:

– А я во крышку выпіла, самую крышку, бо так галава на сонцы баліць… Буракі палоць паслалі, а галава баліць, нельга мне на сонцы, то я трошкі выпіла…

Яна павярнулася да Нэлы:

– От, цяпер за табой брацік глядзець будзе, а то мне некалі, работа етая рукі адарвала, буракі праклятыя… А брацік у цябе харошы, от якую табе куртачку прывёз…

Маці нахілілася да рукзака, узяла ў рукі куртку.

– Ах, шкада, што завялікая, ах, шкада… Нічога, я ведаю, дзе памяняць, я ў магазіне памяняю, куртка ж новая, – яна азірнулася на Сяргея, і той адвярнуўся, каб не сустракацца з няшчырым позіркам выцвілых, быццам пакрытых нейкай плеўкай, вачэй.

– То я пайду вам прыбяру месца, дзе спаць. І куртачку прыхаваю, а то ж украдуць куртачку, гэтулькі свалачэй ходзіць… – замітусілася маці.

– Не трэба, мы будзем тут спаць, – цвёрда і холадна сказаў Сяргей. І, каб маці не перапытвала, спытаў: – Ты таго зэка так і не выгнала?

– А сыночак, а як жа без мужчыны ў вёсцы? Гаспадарка…

– Якая ў цябе гаспадарка? Куры? Які з яго гаспадар? Дровы ў траву паўрасталі…

– Дык у яго ж рукі балелі… Плячо выцяў у лесе, як грузілі, то во не можа ўзмахнуць сякерай… Прыбярэ, пасячэ… І ты во паможаш…

Сяргей нічога не адказаў, падышоў да Нэлы, апусціўся на кукішкі, стаў збіраць рэчы ў рукзак.

Маці камячыла куртку ў руках і неяк адразу, быццам успомніўшы нешта надта важнае, заспяшалася:

– От, пайду, бегчы трэба, есці наварыць… Нэлька, слухай брата! Заб’ю, як будзеш уцякаць з надворка! – з пагрозай закончыла яна і паспяшалася ў хату, несучы пад пахай куртку.

Частка 3

Месца пад будан Сяргей выбраў пад купкай вішняў. Сякеру знайшоў, глыбока загнаную ў калодку. Яна ўжо паспела месцамі пакрыцца рудымі плямамі.

“Работнічак”, – злосна падумаў пра прымака, б’ючы па тапарышчу, выганяючы сякеру.

З кучы старога голля – яшчэ ў мінулым годзе ён паабрэзваў сухое сучча з яблынь – выбраць добрых шэсць калкоў не змог. Тады падаўся ў дальні кут сада – там густа раслі слівы-самасейкі. Кожную восень зямля пад імі ўсцілалася дробнымі сіне-чорнымі ягадамі. Іх ніхто не збіраў – несмач, дробныя, ды яшчэ каб сабраць, трэба было добра палазіць у гушчары, рызыкуючы не толькі рукі падрапаць, але і вочы павыколваць. Слівы раслі густа, таму ствалы дрэўцаў цягнуліся вышэй да сонца, былі гонкімі.

Тое, што трэба, Сяргей выглядзеў хутка. Цяжэй было секчы, бо вакол кожнага больш-менш тоўстага ствала густа перлі ўверх маладыя парасткі. Ды і сякерай не размахнуцца як след. Ссек першую сліву, выцягнуў з гушчару пад вішні.

– Во, Нэла, мы сабе дом будаваць будзем! – радасна, са змоўніцкімі ноткамі ў голасе сказаў ён.

Нэла, шырока раскрыўшы і так вялікія свае вачаняты, неадрыўна глядзела на брата.

– Не, ты сядзі, – папярэдзіў Сяргей яе жаданне падысці. – Потым табе работа будзе.

Нэла засталася сядзець.

Высек яшчэ дзве сліўкі – якраз на шэсць калкоў. Потым абсекваў па даўжыні, шукаў скрутак іржавага дроту, які, помніў з мінулага года, павінен быў быць недзе на двары.

– А цяпер дапамагай! – гукнуў ён Нэлу, узяўшы ў рукі два калкі. – Трымаць будзеш.

Нэла радасна падхапілася, тут жа абшчаперыла адзін калок.

– Не спяшайся , не спяшайся, – Сяргей разважліва прыпыніў сястру.

Раптам бліснула ў свядомасці: вось некалі яны з бацькам разам маглі б будаваць будан...

Увагнаў крыху ў зямлю адзін калок, Нэла яго прытрымала. Увагнаў другі, злучыў уверсе канцы, звязаў-скруціў дротам.

– О, пачатак ёсць!

Нэла з захапленнем глядзела на гэтыя калкі і раптам хутка падлезла пад адзін, не адпускаючы яго – быццам зайшла ўжо ў будан.

– Гы-гы-гы! – вырвалася з яе грудзей радаснае.

Сяргей уздрыгнуў. Гэта былі першыя гукі, якія ён пачуў ад Нэлы. Добра, што пачуў ён смех…

Яшчэ дзве пары калкоў звязаных паставілі, потым злучылі папярэчынамі (з той гары тапорніку на двары выбралі лепшае), потым голле меншае пакідалі. Нэла і трымала, і падавала, і цягнула галіны са шчаслівым, ззяючым тварыкам.

– Вось, цяпер пойдзем па сена. Накрыем-пасцелем – будзе нам хата!

У хляве, у куце, ляжалі рэшткі сена. Карову маці даўно не трымала.

Вілы стаялі побач – старыя, з адпаліраваным рукамі дзяржаннем, з тонкімі, кароткімі і вострымі ад доўгай работы зубамі. Сена ўзялося акуратным пластом, Сяргей пацягнуў, узнялося воблака пылу, шыбануў пах старой цвілі, у якім ледзь улоўным быў і тонкі водар сапраўднага сена. Сяргей пацягнуў пласт па двары. Нэла ўхапіла з кучы шматок сена, несла, прыціскаючы аберуч да грудзей. Сяргей стаў абкладваць будан сенам, Нэла зноў пабегла ў хлеў.

Праца захапіла – было прыемна бачыць, як на пустым месцы акрэсліваецца іх будучае месца для начлегу – будан. “Тут нас ніхто не патурбуе,” – думаў Сяргей, падсвядома разумеючы, што “ніхто” – гэта п’яная маці, прымак, яго сябрукі-сабутэльнікі. Яшчэ ў мінулым годзе ён хацеў зрабіць вось такі будан, каб не чуць па вечарах і начах п’янага вэрхалу, брудных мацюкоў, злога крыку. “Няхай хоць падушацца цяпер...”