boris - Гаспадыня PDF

На сухім пясчаным узвышшы адзначаюць круг дыяметрам прыблізна ў шэсць локцяў і

выкідваюць з яго зямлю глыбінёй на паўлокця. У самым цэнтры ямы ўмацоўваюць тры

вузкія дошкі так, каб у сярэдзіне атрымалася адтуліна. Яна будзе служыць праходам для

паветра, а таксама для выцягвання сырасці. Бульбу вакол дошак насыпаюць у выглядзе

спічастага пагорка вышынёй не больш двух локцяў і абкладваюць спачатку саломай 1, а

потым глебай, вынятай з ямы: яе будзе дастаткова, каб цалкам накрыць пагорак. Калі

капец размешчаны не на ўзвышшы і ад яго няма сцёку вады, тады вакол пракопваюць

равок.

Калі глеба замерзне з восені, капцы накрываюць саламяным (але не тлустым) гноем, што

дасць магчымасць падтрымліваць у яме роўную тэмпературу. Інакш глеба растане ў час

адлігі і пашкодзіць бульбу.

Комін, гэта значыць адтуліну з дошак, у маразы затыкаюць саломай, а ў адлігу адчыняюць

для свежага паветра і выпарэння вільгаці. У капцы сыплюць толькі добра праветраную і

прасушаную бульбу.

__________

1Саломы кладуць сголькі, каб бульба не сутыкалася з глебай.

________

Равы для захоўвання буракоў, морквы і рэпы

На ўзвышшы, сухім і пясчаным, выкопваюць роў, глыбынёй у локаць, даўжынёй — як хто

хоча. Глебу пры гэтым скідваюць на адзін бок, каля самага краю рова. Буракі, прасушаныя

і без лісця, кладуць у роў радамі, перасыпаючы пяском з іншага рова, выкапанага побач, і

яго таксама напаўняюць буракамі і засыпаюць зямлёй з трэцяга рова. Так робяць, пакуль

не зложаць усе буракі. Астатнюю глебу насыпаюць зверху, недзе на паўлокця, каб над

кожным ровам быў пагорак. Паміж імі пракопваюць раўкі для сцёку вады. Калі зямля

прамерзне на шэсць цаляў, накрываюць бурты перагніўшым гноем слоем у дваццаць

цаляў. Вясной, як пацяплее, яго адразу адкідваюць.

Равы для захоўвання капусты

Капаюць іх на сухім пясчаным месцы, толькі не гэтак глыбока і шырока, як ужо згаданыя.

Капусту кладуць галоўкамі ўніз, ачышчаючы ад бакавых лістоў і не прытульваючы

качаны адзін да аднаго. Засыпаюць зверху пяском настолькі, каб утварыўся пагорак са

схіламі вышынёй у паўлокця і трохі шырэйшы, чым роў. Калі глеба замерзне, яго

накрываюць крыху гноем.

Роў рыхтуюць прынамсі за некалькі гадзін да ўкладкі капусты, каб ён трохі праветрыўся і

высах.

Пастарнак як вясення зеляніна

Пастарнак, пасеяны ў тых месцах, дзе восенню не ходзяць парсюкі, пакідаюць на зіму на

градах і нічым не накрываюць. Вясной ён будзе лепшы, чым восенню, бо зробіцца

салодкім ад марозу. Калі зямля растане, яго ўбіраюць з агароду і ўносяць у склеп.

Тапінамбур

Расліна з’яўляецца добрай гароднінай як вясной, так і восенню. Таму лепш адну частку яе

восенню пакласці ў склеп, а другую пакінуць на градах да вясны, а тады спажываць.

Як вясной мець моркву

У сухім месцы ў зямлі морква, накрытая саломай ці лісцем, можа перанесці мяккія зімы, асабліва калі зверху палажыць трохі гною з саломы, які вясной адразу ж трэба адкінуць.

Аднак больш надзейнае, вядома ж, захоўванне ў ямах.

Парэй і пятрушка свежыя вясной і летам

Часцей за ўсё здараецца, што гэтая зеляніна, так патрэбная для кухні, ці псуецца ў склепе

ці кухары яе зрасходуюць зімой, і ўсю вясну і лета мусіш абыходзіцца без яе. Прадухіліць

такое льга, калі вясной засеяць парэем 1 і пятрушкай грады ў аддаленым месцы, куды

восенню не пускаюць парсюкоў. У лістападзе, як зямлю крыху сцягне мароз накрываюць

грады хваёвымі галінамі. Пад імі расліны лепш за ўсё перазімуюць, толькі адразу, калі

снег пачне вясной раставаць, неабходна той покрыў зняць, бо такая далікатная зеляніна, як парэй, можа згінуць ад вільгаці. Пятрушка больш стойкая. У мяккія зімы яна можа

нават заставацца ў глебе, але не заўсёды.

Вясной каля парэю належыць прыціснуць трохі зямлю, падсыпаць сухога пяску. Найперш

бяруць на кухню парэй і пятрушку з градкі. Аднак нельга дапускаць, каб яны пачалі зноў

расці. Варта перанесці расліны ў склеп і пасадзіць у сухім пяску, дзе яны захаваюцца

амаль што да новай гародніны, калі іх часта будуць ачышчаць ад гнілых лістоў.

__________

1 Парэй павінен быць зімовага сорту.

__________

Пятрушка зялёная на ўсю зіму

У не вельмі вялікай і шырокай драўлянай пасудзіне прасвідроўваюць наскрозь адну каля

адной дзіркі памерам з шыйку бутэлькі на адлегласці ў дзве цалі. Супраць кожнай

адтуліны кладуць карані пятрушкі. У іх абрываюць вялікія і старыя лісты, але пакідаюць

парасткі. Ставяць пасудзіну ў склеп, дзе не надта цёмна і суха. Свежая расліна да страў

будзе штодзённа.

NВ. Укладваючы пятрушку, звычайна прысыпаюць карані агароднай зямлёй. Вясной каля

пасадкі льга будзе браць маладыя лісцікі.

Захоўванне яек

На паліцу, засцеленую цёртай саломай, у халодным і сухім памяшканні кладуць вясной

радамі яйкі: няшчыльна, паасобку. Больш познія, якія паступяць, размяшчаюць за

першымі, а яшчэ пазнейшыя — далей за імі, каб не дапусціць памылкі, расходуючы іх.

Заўсёды спачатку спажываюць ранейшыя — яны будуць ляжаць спераду. Абавязкова

разлічваюць, каб вясновых яек хапіла на ўвесь летні перыяд, да зімы. Знесеныя ж у час

жніва захоўваюць для выкарыстання зімой. Іх трымаюць у скрыні альбо ў іншай

пасудзіне, складваючы наскамі ўніз, каб адно другога не дакраналася. Перасыпаюць

высушаным у печы аўсом ці жытам альбо дубовым попелам, нарэшце пяском, належным

чынам прасушаным у сушылцы ці ў печы. Не псуюцца яйкі і ў дробна патоўчанай солі.

Аднак найлепш яны захоўваюцца, калі іх складваюць у гліняныя гаршкі і заліваюць добра

гашанай і прасеянай вапнай, распушчанай у вадзе, настолькі, каб яна была на два пальцы

вышэй над яйкамі. Так замураваныя яны могуць стаяць год і болей, бо паветра да іх не

праходзіць. Жадаючы выкарыстаць яйкі, льюць ваду ў гаршчок, пакуль яна не размочыць

цалкам вапну. Калі ж вапны зверху шмат і дрэнна размочваецца, льга гаршчок разбіць, а

яйкі змясціць у начоўкі з вадой, дзе ад іх вапна лепш адстане.

Згаданы спосаб выгодны тым, што доўга могуць ляжаць і не псавацца цэлы год нават

вясновыя яйкі, якія інакш не зберагчы, бо ў іх тонкая і далікатная шкарлупіна і яны вельмі

адчувальныя да паветра. Калі ж так рабіць, то ў любую пару года яек будзе багата.

NВ. Гаршкі павінны стаяць у сухім і халодным памяшканні, напрыклад у свіране,

павернутым дзвярамі на поўнач, ці ў сухім склепе, але толькі не ў лядоўні, паколькі вапна

пачне тады ўсмоктваць у сябе вільгаць і пашкодзіць яйкі.