Кацярына Мядзведзева - Калі расцвітуць чорныя ружы

— Абрыдлы дождж, — прагаварыла яна, разглядаючы прамоклыя туфлікі.

Садоўнік ускочыў, ледзь не разбіўшы свой кубак.

— Што за прыемная нечаканасць! — выклікнуў ён. — Ліза, хутчэй звары каву! Густаў, распалі камін, не бачыш, наша госця празябла!

— Не варта турбавацца, я тут не затрымаюся, — прыгажуня ўтаропілася на кветку Гус­тава. — Божа, што за пачварства!

Хвосцікі адразу паніклі.

— Ах, гэта так, пустазелле, — пачаў апраўдвацца садоўнік. — Мілая, ты спяшаешся?

— Мяне чакаюць, — яна павярнулася да вітрыны і паслала паветраны пацалунак камусьці, хто хаваўся ад дажджу ў экіпажы. — Калі ласка, пяць пунсовых руж і шостую для бутаньеркі.

Садоўнік стаў, як прыкуты.

— Што глядзіш? Думаў, я збіраюся ўсё жыццё з табой сустракацца? Мару стаць садоўніцай? Мець пад пазногцямі зямлю не так ужо і прывабна, дружа.

— Але як жа? Я спадзяваўся, што мы пажэнімся, — прагаварыў Валянцін.

— Калі расцвітуць чорныя ружы, — кпліва адказала яна. — Ну, прынясе мне хто-небудзь кветкі ці не?

— Я сам, — і садоўнік выйшаў у дождж, не ўзяўшы ні плашча, ні парасона.

Калі экіпаж ад'ехаў, усе доўга маўчалі. Густаў уткнуўся ў акно, садоўнік у другое, а Ліза нібы знарок грукатала посудам, збіраючы на паднос пустыя кубкі і сподкі.

— Якую кветку ты хочаш выгадаваць для выставы? — спытала яна.

— Чорную ружу, — адказаў Валянцін змрочна.

Да выставы заставалася два тыдні.

Лёгка сказаць — чорная ружа. На практыцы задачка апынулася невырашальнай. Чароўнае насенне ўлоўлівала настрой, найтанчэйшыя адценні патаемных пачуццяў і эмоцый, а вось форму калякветніка, афарбоўку пялёсткаў ды іншыя нюансы выбірала, не раячыся з садоўнікам. Якую толькі чарнату не ўяўляў сабе Валянцін — густы алеісты дзёгаць, аксамітавую кратовую скурку, цёмныя як ноч вуглі, — уся яна рассейвалася і знікала, варта было нованароджаным кветкам адкрыць свае пялёсткі. Гэтыя мудрагелістыя стварэнні нават аддалена не былі падобныя на ружы. Яны трапяталі на ветры белымі пярынкамі, нібы спрабавалі паляцець у неба, рассыпалі залаціста-руды пылок з пузатых напарсткаў, паблісквалі люстраным лісцем, адбіваючы сонечнае святло і незадаволеную грымасу садоўніка. Велічэзныя і маленечкія, зорчатыя і сподкападобныя, салатавыя і ліловыя.

А яму патрэбна была чорная. Чорная ружа.

Раззлаваны няўдачай, неяк з раніцы Валянцін вышпурнуў усе няўдалыя кветкі праз акно. На шум выбегла Ліза. Гліняныя чарапкі, рассыпаная зямля — перад крамай стала на рэдкасць няўтульна.

— Ты што нарабіў!? — абурана ўсклікнула дзяўчына. Не адказаўшы ёй анічога, садоўнік з грукатам зачыніў акно.

Пакруціўшы галавой, Ліза сабрала пацярпелых у фартух, а потым паставіла ў ваду. Непапраўнага, на шчасце, не адбылося, і жывучыя чароўныя стварэнні ўсе да аднаго адпусцілі новыя карэньчыкі. Праз пару дзён Ліза знайшла ім месцейка ў зацішным кутку саду, дзе кусціліся гіпсафіла ды спаржа — непрыкметныя галінкі для афармлення букетаў. Валянцін рэдка залазіў туды і ў лепшыя часы, а цяпер ён і слана б на градках не заўважыў, не тое, што пару новых кветачак.

Раздражнёны і пахмурны, садоўнік блукаў сярод кветнікаў, распуджваючы пакупнікоў і не гледзячы па баках. Насустрач паўзлі смаўжы, пакідаючы за сабой серабрыстыя дарожкі. Сыпалася з каробачак нікому не патрэбнае насенне дыцэнтры. Жоўкла лісце касача, яшчэ трохі — і надыдзе час выкопваць цыбуліны. Стракацелі абгорткі ад цукерак у кампоставай яме. Але ўсё гэта цяпер не хвалявала Валянціна. Ён глядзеў на пасадкі абыякавымі вачыма, сэрца яго сціскалася ад болю, і ён з горыччу думаў: «Навошта мне гэтыя кветкі, калі я не магу стварыць чорную ружу?»

За дзень да выставы Ліза схадзіла на рынак і, як водзіцца, прынесла разам з пакупкамі кучу плётак. Калі куранты на вежы праб'юць поўдзень, па гарадскім канале паплыве ладдзя, поўная белых лілей, а кіраваць ёю будзе анёл. У неба паднімецца паветраны шар, увіты гірляндамі стакротак. А яшчэ кажуць, хтосьці вывеў унікальны блакітны цюльпан — і менавіта яму ўручаць сёлета медаль. Густаў хмыкаў, ківаў галавой, дзівіўся. А садоўнік маўчаў, сціскаючы ў руцэ пакуначак ад чароўнага насення. Не дакрануўшыся да вячэры, ён вярнуўся ў кабінет і вытрас на далонь апошняе семечка.

Цэлую ноч Валянцін кідаўся ў смутных непрыемных снах і прачнуўся зусім змучаны. «Калі чорная ружа зноў не атрымалася, мне застанецца толькі вышпурнуць вазон з акна і следам выкінуцца самому», — безнадзейна думаў ён, падыходзячы да падаконніка. Убачанае не ўсцешыла: моцная сцяблінка, маленькі бутон, глянцавыя, яшчэ клейкія лісцікі і — ніякага падабенства да сямейства ружакветных. Зрэшты, парастак яшчэ не зусім аформіўся, быў нейкі няўпэўнены: як быццам марудзіў, выбіраў, прыслухоўваўся да навакольнага свету ў чаканні падказкі.

Што заставалася рабіць? Толькі чакаць. Валянцін стаяў над парасткам, пазіраў на гадзіннік, выстукваў пальцамі напаўзабыты танцавальны матыў. Ах, як па-заліхвацку ён вытанцоўваў калісьці, а яго каханая смяялася і пляскала ў далоні! Ён сам не чакаў ад сябе такога спрыту. Утрэскаўся па вушы, як хлапчук, са скуры вылузваўся, каб дагадзіць, пацешыць, утрымаць. Ружы дарыў ахапкамі, штораніцы пасылаў кошык самых свежых, пакрытых расою, з залацістай карткай... На Каляды, на вячэры ў яе бацькоў, ён зрабіў прапанову — як і належыць, стаў на калена і пацалаваў руку. Яна толькі ўсміхалася, а тата яе прабурчаў у вусы: «Такія справы абмазгаваць трэба» — і выразнага адказу Валянцін так і не атрымаў, пакуль не пачуў здзеклівае «калі расцвітуць чорныя ружы». А можа, ён дарма хвалюецца, і гэта такое выпрабаванне на трываласць пачуццяў? Ці ўсё яшчэ больш банальна: любіла, любіла — ды і разлюбіла? Выкінула, як непатрэбную кветку? Ён паморшчыўся ад гэтых калючых, тужлівых думак, абхапіў сябе рукамі, нібы ў дрыжыках, як раптам убачыў, што ў расліны патанчэла сцябло, прарэзаліся шыпы, а пялёсткі сціснуліся, выцягнуліся і пачалі налівацца чарноццем, як быццам хтосьці праліў на іх бутэлечку чарніла.

Тут, як заўсёды, без стуку, у пакой шумна ўваліўся Густаў.

— Там у садзе. — пачаў ён.

— Колькі разоў я прасіў цябе стукацца? — нечакана для самога сябе зласліва крыкнуў садоўнік. — Я заняты, я праводжу важны эксперымент! Ідзі прэч!

Густаў няўцямна глядзеў на яго. Потым паціснуў плячыма і сышоў, па звычцы ссунуўшы хмур­на бровы. «Яшчэ і пакрыўдзіўся. Знайшоў час, доўбня», — злосна падумаў Валянцін. І замер, усцешаны: пялёсткі ў нованароджанай ружы пацямнелі яшчэ мацней, нібы цень напоўз на бутон.

— Давай, давай, — падбадзёрыў яе шэптам Валянцін. — Мы ім усім пакажам! Яны ў нас яшчэ паплачуць! Чарней, мілая мая, чарней!

І кветка старанна чарнела. Яна ўбірала ў сябе ўсё: ваду, гармоны росту, злыя словы і рэдкія праменьчыкі сонца. Яна вагалася. Такія розныя і зменлівыя настроі ў людзей у гэтым доме. Густаў адкрыта сердаваў, і ружа паслухмяна прыняла яго густую, глейкую, як патака, злосць. Садоўнік цешыў і песціў у сабе клубок раўнівых сумневаў і крыўдаў, і ружа размотвала нітачка за нітачкай горкія, атрутныя, цяжкія думкі.