Вінцэсь Мудроў - Албанскае танга

Калі сядалі ў аўтобус, ён зайшоў апошнім і з панылым сэрцам заўважыў, што Бяльзацкі плюхнуўся на сядзенне поруч з Надзяй, але дзяўчына, паляпаўшы таго па плячы, прамовіла: «Гэта месца занятае».

Яны ехалі моўчкі, заплюшчыўшы вочы і прыціснуўшыся адно да аднога плечукамі. Спадарожнікі гарлалі песні, кулялі чарку, Дрытэра спрабаваў граць на кларнеце, а ўжо дарэшты ўпіты Бяльзацкі раз за разам гукаў тост за савецка-албанскае сяброўства, але Петрыт нічога гэтага не чуў і не бачыў. Ён проста плыў, шчаслівы і бязважкі, на хвалях шалёнага кахання.

Аўтобус, бразнуўшы сваім жалезным нутром, спыніўся. Надзея працерла рукой запацелую шыбу, падхапілася на ногі, з ціхім шкадаваннем у голасе прашаптала: «Я выходжу».

Наўкол панавала цемра і дзесьці на доле ляжала гронка дрогкіх агеньчыкаў.

- Ты можаш спазніцца ў інтэрнат, - прамовіла дзяўчына перад тым, як скочыць з прыступкі.

Дапамагаючы выйсці з аўтобуса, ён схапіў дзяўчыну за руку і не выпусціў нават калі тая паспрабавала, з відавочнай неахвотай, яе вызваліць. Узяўшыся за рукі, яны збеглі з дарожнага адхону і агледзеліся. Там, за ракой, гарэў агнямі горад, а тут, у прыбярэжнай вёсцы Якубоўка, было цёмна, і толькі адзін самотны ліхтар, што стаяў на вясковай вуліцы, спрабаваў змагацца з цямрэчай. Сэрца парывіста білася ў грудзях, і Петрыт, каб суняць хваляванне, кашлянуў у далонь.

- А вы тут жывяце?

- Я сама з Бабруйску. А тут пакой здымаю. У адной добрай жанчыны.

- А чаму не ў самім горадзе?

- У горадзе задорага, - з уздыхам адказала дзяўчына, і Петрыт адчуў, што задае недарэчныя пытанні.

- Сумна вам тут? - запытаўся ён пасля паўзы, адчуўшы, што Надзея, відаць, міжволі, сціснула ягоныя пальцы.

- Мне тут весела, як нікому. У гаспадыні дачка, на два гады ад мяне старэйшая. У «Культтаварах» працуе. Набыла кружэлак аж сорак чатыры штукі! Учора якраз пералічвала. Круціць іх цэлымі вечарамі. Займацца немагчыма.

Яны дайшлі да ліхтара і Надзея мочкі кіўнула на цёмную хату.

Петрыт сумеўся. Думаў, будуць ісці і ісці па гэтай самай Якубоўцы, а тут раптам трэба развітвацца. Ён вызваліў дзявочую руку, і Надзея, панурыўшы долу густыя вейкі, прашаптала:

- Я ледзь не расплакалася, калі ты спяваў.

Потым цмокнула аслупянелага спевака ў шчаку і, рыпнуўшы веснічкамі, знікла ў цемры.

У хаце засвяціўся, а потым патух зялёны абажур, дзесьці на другім канцы вуліцы азваліся пеўні, рыпнуў гармонік, а ён усё стаяў у коле рухавага святла, прыціснуўшы далонь да гарачай шчакі.

Раніцаю яго абудзіў Дрытэра.

- Уставай, гуляка.

Сябар ужо быў апрануты і гучна боўтаў лыжкай у шклянцы.

- Вось даведаецца Какошы, што па начах цягаешся і да хаты выправіць.

Какошы вучыўся на чацвёртым курсе і сачыў, каб ні ён, Петрыт, ні

Дрытэра не парушалі правілаў паводзінаў, якія яны, яшчэ перад адпраўкай у Саюз, мусілі вывучыць на памяць. Дрытэра казаў, што гэты смярдзяк нават кандуіт завёў, куды запісваў усе іхныя «грахі».

- Ты з ёю хаця б пацалаваўся? - запытаўся сябар, выціраючы пот з ілба, і ў гэты момант у пакой нячутна ўвайшоў той самы Какошы.

- Ну як канцэрт?

- Магутна! - Дрытэра задаволена крахтануў і сёрбнуў гарбаты. - Клуб ледзь не разнеслі ад воплескаў. Бяльзацкі кажа, што атрымаем граматы гаркама камсамолу. І Тодзі Любоню збіраецца ліста пісаць... з падзякаю за наш удзел у мастацкай самадзейнасці. - Тодзі Любоня быў першым сакратаром Звязу працоўнай моладзі Албаніі, і пасля мітынгу, калі іх выпраўлялі ў Саюз, паціснуў руку кожнаму студэнту.

- Добра, калі так, - муркнуў Какошы і гэтак жа нячутна знік за дзвярыма.

- Смярдзяк, - выдыхнуў яму ў след Дрытэра і гучна бразнуў аб стол зборнікам задач па супрамаце.

- А што, Бяльзацкі сапраўды збіраецца нам граматы даваць? - Петрыт, з цяжкасцю патрапіўшы нагой у калашыну, нацягнуў нагавіцы.

- Можа і збіраўся, а цяпер не дасць, - сябар піхнуў зборнік задач у пацёхканы партфель. - І ведаеш чаму? Таму што паклаў вока на дзяўчыну, а ты яе ўчора перахапіў.

Петрыт раптам знерухомеў, і сябар, ляпнуўшы яго па спіне, бадзёрым голасам выгукнуў:

- Давай, варушыся... на заняткі спазняемся.

VI

Масква сустрэла дробным дажджом і шэрым ранішнім прыцемкам. За вакном праплыў перон Кіеўскага вакзала, і цягнік, тузануўшыся на астачу, спыніўся.

Сустракаў албанскую дэлегацыю Хрол Казлоў - правая рука Хрушчова.

- Вітаем вас на савецкай зямлі, - прамовіў Казлоў, зняўшы капялюш. У хрушчоўскага памагатага была вялікая гламаздаватая галава, укаранаваная сівымі хвалістымі валасамі.

Энвер парукаўся з тузінам савецкіх чыноўнікаў, адзначыўшы, што традыцыйных піянераў з кветкамі на пероне не было, аднак рота ганаровай варты стаяла роўным шыхтом, і ваенны аркестр ужо гатовы быў грымнуць гімн ягонай краіны.

Жаўнеры, пад гукі маршу, прайшліся па лужах, зыкі медных труб яшчэ луналі ў вільготным паветры, а ім на змену, ад вакзальнага будынку, загучалі дружныя воплескі і воклічы «Рофт парція э Пунэс!»

- Нашы студэнты, - прамовілі за спінай, і Энвер памахаў студэнтам рукой.

Натоўп у некалькі соцень чалавек прарваў міліцэйскае атачэнне, кінуўся на перон. Поціскі халодных рук, гучнае скандаванне «Парці! Энвер!» ля самага вуха. Урэшце сам Энвер узяўся дырыжыраваць скандаваннем і выгукваць уласнае імя, тым часам як Казлоў, стоячы ў баку, нервова паглядаў на вакзальны гадзіннік.

- Вашых студэнтаў проста не ўтаймаваць, - прамовіў Казлоў, калі яны селі ва ўрадавую машыну.

- Яны вялікія патрыёты і ўсёй душой любяць сваю партыю і яе кіраўніцтва, - адказаў Энвер, і твар хрушчоўскага памагатага скрывіла іранічная ўсмешка. Гэтым самым памагаты хацеў сказаць: паспрабуй які албанец не пакрычы лозунгі ў твой гонар, ураз патрапіш на нары.

Машына на вялікай хуткасці ехала па праспекце. Усё наўкол патанала ў чырвані сцягоў. Ды яно і зразумела: заўтра 43-я гадавіна Кастрычніцкай рэвалюцыі. Заўтра, ад самага ранку, ён уздымецца на трыбуну маўзалея і будзе глядзець на жаўнераў, што прамаршыруюць па брукаванцы Чырвонага пляцу. Але прыехаў ён у Маскву не дзеля таго, каб паглядзець на парад. Адразу ж пасля святаў у Георгіеўскай зале Крамля павінна пачацца нарада прадстаўнікоў камуністычных і рабочых партый, на якой ён, Энвер Ходжа, збіраўся даць бой хрушчоўцам-рэвізіяністам.

Машына павярнула з праспекта налева, і гэта азначала, што яго вязуць на ўрадавае лецішча «Зарэчча». Летась, як прыязджаў у Маскву, іх дэлегацыю таксама пасялілі на тым лецішчы, паведаміўшы, што гэта лепшая загарадная гасцёўня. Апроч албанцаў там спыняўся толькі кітайскі прэм’ер Чжоў Энь-лай.

Усю дарогу да «Зарэчча» яны з хрушчоўскім намеснікам амаль не размаўлялі, толькі зрэдзьчасу абменьваліся кароткімі рэплікамі. Нарэшце ўрадавы “ЗіМ”, даўшы кола па невялічкім пляцы, спыніўся, і яны выйшлі з машыны. Энвер думаў, што зараз развітаецца з Казловым і пойдзе адпачываць пасля дарогі, аднак той зайшоў на лецішча, зняў ля ўваходу палітон і, ляпнуўшы далонямі, гракнуў: