В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)

- Але ж! А на рынку, бачыла я, прадае рэдзенькае, ажно сiняе. Напалову, не менш, разбаўляе.

- I куды тая мiлiцыя глядзiць!

А неяк увечары, прысмеркам, прыязджалi да iх нейкiя двое на матацыкле з каляскай, нагрузiлi нешта ў каляску i адразу ж паехалi. I потым яшчэ двойчы прыязджалi i таксама поначы.

А неяк каля чайнай Кныш, якi набраўся як жаба бруду, прагаварыўся ў гурце п'янiц.

- Не баюся я вашага Шапку... Якi ён Шапка? Нагавiцы ён, а не Шапка. Ён у мяне вось тут во, - Кныш паказаў сцiснуты кулак. - Я ўжо напiсаў куды трэба. Хутка вашаму Шапку дадуць па ш-шапцы... Гы-гы-гы!

Старшыня нашага калгаса, Iван Iванавiч Шапка, быў вельмi добры гаспадар, i ўсе яго любiлi. Усе, акрамя лайдакоў ды п'янiц, таму што спуску iм не даваў. I Кныш увесь час пiсаў на Шапку скаргi. Прычым пiсаў так, каб гэта ўсе людзi бачылi. Расчыняў вароты, выносiў у двор стол, садзiўся i, як школьнiк, нахiлiўшы галаву i высалапiўшы язык, крэмзаў нешта на паперы.

- О, зноў пiша нейкую дрэнь, - насмешлiва казаў дзед Варава.

Скаргi Кныша, вядома, старшынi не прыносiлi шкоды. Але ў людзей цёмных выклiкалi да Кныша павагу i нават страх - калi чалавек пiша, значыць, сiлу мае.

Паверыць у тое, што ён шпiён, было не вельмi цяжка.

Мы пералезлi цераз паркан, асцярожненька, прыгнуўшыся, уздзёрлiся на арэшыну i вось ужо пiльна ўглядаемся праз акно ў хату. Было цёмна, i мы не адразу разглядзелi, што там робiцца. Нарэшце ўбачылi, што Кнышы сядзяць за сталом з лыжкамi ў руках i, зладзейкавата пазiраючы на акно, нешта ядуць. Мы здзiўлена паглядзелi адзiн на аднаго. Кнышы елi... торт. Бiсквiтны гарадскi торт з арэхамi i крэмавымi i шакаладнымi ружамi. Елi торт вялiкiмi лыжкамi, як боршч цi кашу. Елi ўпотай, хаваючыся ад людзей, як зладзеi. Елi спяшаючыся, мабыць, з гучным чмяканнем (акно было зачынена, i мы не чулi), а можа, нават рохкаючы. Раты ў абаiх былi залеплены крэмам, а ў Кнышыхi крэм быў i на "румпелi".

Вось Кныш падчапiў лыжкай вялiкую цэнтральную ружу, якая красавалася пасярэдзiне, i пацягнуў у рот. Але Кнышыха нешта сярдзiта буркнула, лоўка перахапiла ружу сваёй лыжкай i - шух! - сабе ў рот. Мы зноў пераглянулiся. Кiно!

- Ну, усё! Зразумела! - сказаў Ява. - Шпiёны! Нашы савецкiя людзi тарты так не ядуць.

Я не стаў спрачацца, хоць такое сведчанне шпiёнскай дзейнасцi Кнышоў здалося мне не вельмi пераканаўчым.

Паколькi глядзець на ўсё гэта было гiдка, мы спусцiлiся з арэшыны i пайшлi дахаты.

...I зноў пацягнулiся працоўныя буднi.

Больш кантактаў з Кнышамi, а тым больш з Бурмiлам не было.

Лета мiнала... Нам нават пачало здавацца, што ўсё пра Кныша i Бурмiлу мы прыдумалi, што не было нi таямiчай размовы ("Падаруначак ад немцаў"... "Дваццаць жалезных"... "Вермахт шчодры"...), нi акваланга, нi падазроных паводзiн, нiчога...

- Не, нiякiя яны не шпiёны, - гаварыў я. - Памятаеш, як Бурмiла бусляня параненае знайшоў i выхадзiў, выпусцiў потым. Хiба шпiён такое зрабiў бы? Нiколi!

Ява спачатку iмкнуўся пярэчыць, а потым пачаў пераводзiць размову на iншае.

Аднойчы Ява сустрэў мяне асаблiва засмучаны i невясёлы.

- Заўтра прыязджаюць бацькi, - уздыхнуў ён. - Хоць ты з моста ды ў рэчку. Мацi як даведаецца... Праўда, дзед паабяцаў у першы дзень не казаць. "I не праз цябе, кажа, двоечнiк, а праз мацi. Неахвота ёй першы дзень псаваць. Колькi не была дома, засумавала, а тут на табе - сынок такi падаруначак падрыхтаваў". Так што мне адзiн толькi дзень мiрнага жыцця i застаўся. А потым ужо будзе такi "вермахт", што... Ты ж маю мацi ведаеш...

Мацi ў Явы сапраўды была жанчынай рашучай. У адрозненне ад маiх бацькоў у Явы было наадварот: тата быў добры-дабрэнны (муху не пакрыўдзiць, нiколi голас не павысiць, толькi на скрыпцы iграе), а мацi - гром i блiскавiца. Карацей, тата быў мамай, а мама - татам. I трывогу Явы я добра разумеў.

- Нiчога, - супакойваў я свайго сябра, - як-небудзь абыдзецца. Не заб'е ж яна цябе.

- Да смерцi, можа, i не заб'е. А iнвалiдам зрабiць можа. Знаеш, якая ў яе рука! Як у Жабацiнскага!

- А ты патрэнiруйся падаць. Як толькi што-якое - адразу падай. Нiбыта табе дрэнна.

- Мне й так будзе дрэнна. Без "нiбыта". Не хвалюйся.

Што й казаць, спачуваў я свайму таварышу ўсiм сэрцам, усёй душою, але дапамагчы нiчым не мог. Заставалася толькi спадзявацца на лёс цi на шчаслiвы выпадак. Можа, абыдзецца...

I вось Явавы бацькi прыехалi. Радаснага гоману i мiтуснi - поўны двор. Фортка толькi рып-рып! Дзверы не зачыняюцца. Сваякi, суседзi, знаёмыя... Яшчэ б! З-за мяжы прыехалi! Цiкава ж! А што? А як? А дзе? А калi? А якое? А па чым?

У садку цэлы дзень стол стаяў з прысмакамi ды розным пiтвом: адны выходзiлi, другiя сядалi.

I падарункаў Явавы бацькi навезлi ледзь не ўсёй вёсцы. Падарункi ў большасцi выпадкаў дробненькiя, як гузiкi, - сувенiры называюцца. Але што вы хочаце: калi б столькi вялiкiх падарункаў - на двух вазах змясцiлiся б.

I я падарунак атрымаў. Нам з Явам абодвум падарылi па пiсталету! Па чэшскаму замежнаму пiсталету, якi страляе вадой. I як страляе. Нацiскаеш на курок, i ён тоненька-тоненька цвыркае метраў на дзесяць. Магутна! Вось гэта пiсталет дык пiсталет! Сiла!

Праз пятнаццаць хвiлiн пасля таго, як нам падаравалi пiсталеты, мы ледзь iх не страцiлi назаўсёды.

Ну, вы ж разумееце, было б смешна, калi б мы адразу пачалi страляць. Навошта тады пiсталеты?

Дык вось мы адразу...

Сабаку на мушку - цвiрк!

- Гаў-гаў-гаў!

Сабака хвост падцiснуў i ў будку.

Мурка рудая сядзiць на сонцы, мыецца. Цвiрк!

- Ммяў! - i мурка ўжо на яблынi.

Чубатка грабецца.

Цвiрк!

- Ко-ко-ко-ко-ко! - няма чубаткi - недзе ў гародзе.

А тут iдзе дзед Салiвон.

Ну, выпадкова ж, чэснае слова, выпадкова курок нацiснуўся.

Цвiрк! Дзеду Салiвону проста па лысiне.

- А каб вы ляснулi, разбойнiкi! Я вам пацвiркаю! Я вам... Я вам...

Праз некалькi хвiлiн мы пацiралi свае чырвоныя вушы далёка ад хаты.

Пiсталеты аддалi нам з адной умовай - страляць толькi па нежывых прадметах.

Але ж настралялiся мы, ажно абрыдла.

А што ўжо нам хлопцы папазайздросцiлi - i не кажыце!

Толькi i чулася:

- Дай паглядзець!

- Дай хоць глянуць!

- Дай патрымаць!

- Можа, я стрэльну?

- Можа, я паспрабую?

- А я? А я?

- Ох ты!

- Ох i б'е!

- Сiла!

Скажам шчыра, мы неахвотна давалi не тое што стрэльнуць, але нават i патрымаць.

Можна аддаць новыя штаны, чаравiкi, сарочку зняць, усё, што хочаце, але выпусцiць з рук пiсталет у першы дзень - не хопiць сiл. Як жа яго аддасi, калi сам яшчэ не настраляўся!

Але папастралялi мы - дык папастралялi! Добранька! Ужо ж i адпомсцiў я за ўсе пакуты, якiя мне давялося перажыць, быўшы "шпiёнам", "разбойнiкам", "беляком" i наогул "ворагам".

Мы нейкую хвiлiну сумнявалiся, успомнiўшы ўмову страляць толькi па нежывых мiшэнях. Але потым вырашылi, што i Сцёпа Карафолька, i Антосiк Мацыеўскi, i Грышка Сала, i нават Вася Дзяркач па характарах поўнасцю адносяцца да "нежывых мiшэняў".

Праз гадзiну ўсе былi мокрыя, хоць выкручвай.