Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке)

Частка трэцяя

ВЕНА

1

Ёзеф Грунлiх схаваўся ад ветру за комiнам, наўкол на дах снег валiў камякамi. Унiзе, пад iм, нiбы вогнiшча, зiхацеў у цемры вакзал. Пачуўся пранiзлiвы свiсток, i, павольна рухаючыся, паказалася доўгая чарада агеньчыкаў. Ён зiрнуў на свой гадзiннiк, калi на вакзале прабiла дзевяць. "Гэта Стамбульскi экспрэс, - падумаў ён. - Спазняецца на дваццаць хвiлiн вiдаць, затрымаўся з-за снегападу". Ён падвёў свой пляскаты срэбны гадзiннiк i зноў засунуў яго ў кiшэню камiзэлькi, расправiўшы складкi на жываце. "Ну, у такую ноч, як гэтая, - падумаў ён, - няблага быць крышачку тлустым". Перш чым зашпiлiць палiто, Грунлiх засунуў рукi памiж кальсонамi i штанамi i паправiў рэвальвер, якi вiсеў унутры штанiны на шнурку, замацаваным да гузiка. "Ёзефу можна давяраць толькi ў трох выпадках, - самазадаволена прыгадаў ён сам сабе, - калi справа тычыцца жанчын, яды цi выгаднага крадзяжу з узломам". Ён пакiнуў надзейнае сховiшча за комiнам.

Дах быў вельмi коўзкi, i гэта было небяспечна. Снег сляпiў вочы, а на падэшвах ператвараўся ў лёд. Адзiн раз Грунлiх паслiзнуўся, i перад iм, нiбыта нейкая дзiвосная рыба, якая ўсплывае на паверхню з цёмнай глыбiнi вады, узнiкла асветленая навiсь кавярнi. "Божа лiтасцiвы, ратуй мяне", прашаптаў ён, упёршыся абцасамi ў снег i сiлячыся ўхапiцца рукамi за што-небудзь. Учапiўшыся за край рыны, ён стаў на ногi i цiха засмяяўся навошта дарма скардзiцца на прыроду. Крыху пазней ён знайшоў жалезныя парэнчы пажарнай лесвiцы.

Наперадзе чакаў спуск, якi быў, на яго думку, найбольш небяспечным месцам, бо хоць лесвiца i была на тыльнай сцяне жылога будынка i яе не вiдно з вулiцы, але яна выходзiла на таварны склад, а там - канец палiцэйскага абходу. Палiцэйскi прыходзiў туды кожныя тры хвiлiны, цьмяная лямпа на рагу склада адсвечвала на яго чорных навашчаных крагах, скураной папрузе i кабуры рэвальвера. Глыбокi снег заглушаў крокi, i Ёзеф не мог разлiчваць на тое, што па кроках ён даведаецца пра наблiжэнне палiцэйскага, а цiканне гадзiннiка прымушала яго ўвесь час памятаць пра небяспеку. Нiзка прыгнуўшыся на пачатку лесвiцы, з трывогай усведамляючы, што яго лёгка можна заўважыць на белым фоне снежнага даху, ён крыху перачакаў, пакуль палiцэйскi з'явiўся i пайшоў назад. Потым Грунлiх пачаў спуск. Яму трэба было мiнуць толькi адзiн нежылы паверх, але калi ён дабраўся да акна верхняга паверха, дык трапiў у прамень святла i пачуў свiсток. "Хiба мяне можна злавiць? - з недаверам падумаў ён. - Дагэтуль мяне яшчэ нiкому не ўдавалася злавiць. Са мной такога нiколi не здарыцца". Павярнуўшыся спiнай да акна, ён чакаў цi вокрыку, цi кулi, а ў галаве ў яго варушылiся добра падмазаныя колцы: адна думка чаплялася за другую i рухала трэцюю. Калi нiчога не здарылася, ён павярнуў твар ад лесвiцы i сцяны - на дварэ нiкога не было, святло iшло ад лямпы, якую нехта паставiў на паддашак склада, а свiсток быў адным з мноства гукаў, якiя чутны на вакзале. Гэтая памылка каштавала яму некалькiх дарагiх секунд, i цяпер ён пачаў шпарка спускацца, кiнуўшы думаць пра свае абледзянелыя чаравiкi i пераступаючы цераз дзве перакладзiны.

Дабраўшыся да наступнага акна, ён пастукаў. Адказу не было, i ён цiха вылаяўся, не зводзячы вачэй з таго рага склада, адкуль вельмi хутка павiнен з'явiцца палiцэйскi. Ён iзноў пастукаў, i гэтым разам усярэдзiне пачуўся шоргат пантофляў. Зашчапка акна пасунулася, i жаночы голас спытаў:

- Антон, гэта ты?

- Я, - адказаў Ёзеф, - Антон. Хуценька ўпусцi мяне. - Фiранку адшмаргнулi, i хударлявая рука пачала цягнуць на сябе верхнюю раму. Нiжнюю, - падказаў шэптам Ёзеф. - Навошта верхнюю? Ты, пэўна, лiчыш, што я акрабат. - Калi рама паднялася, ён з нечаканым для такога таўстуна спрытам ступiў з пажарнай лесвiцы на падаконнiк, але працiснуцца ў пакой яму было нялёгка. - Ты што, не можаш падняць раму хоць бы на дзюйм вышэй?..

Нейкi паравоз прагудзеў тры разы, i яго мозг машынальна вызначыў сэнс гэтага сiгналу: цяжкi таварняк. Потым ён улез у пакой, жанчына зачынiла акно, i шум станцыi зацiх.

Ёзеф стрэс снег з палiто, выцер вусы i глянуў на гадзiннiк: пяць хвiлiн на дзесятую, цягнiк на Пасаў пойдзе не раней, чым праз сорак хвiлiн, а бiлет у яго ўжо ёсць. Павярнуўшыся спiнай да акна i да жанчыны, ён крадком аглядзеў пакой: усе рэчы былi на тых самых месцах, як iх зафiксавала яго памяць, - той самы збан i мiска на ўмывальнiку чырванавата-карычневага колеру, расколатае люстра ў пазалочанай рамцы, жалезны ложак, начны гаршчок, карцiна на бiблейскi сюжэт.

- Акно лепей пакiнуць адчыненым. На выпадак, калi твой гаспадар раптам вернецца.

- Не магу. Ой, не магу! - вымавiла яна тонкiм спалоханым голасам.

Ён павярнуўся да яе i сказаў з прыязнай усмешкай:

- Ах, якая ты сцiплая, Ганна, - i ўтаропiўся ў яе пранiкнёным вопытным поглядам.

Яны былi аднагодкi, але ў яе не было яго вопыту: хударлявая, усхваляваная, стаяла яна каля акна, яе чорная спаднiца ляжала ўпоперак ложка, а чорная блузка з белым каўнерыкам, якiя носяць служанкi, усё яшчэ была на ёй. Яна трымала перад сабой ручнiк, прыкрываючы iм ногi.

Ён насмешлiва глядзеў на яе.

- Ух, якая ж ты мiлая, Ганна.

Яна разявiла рот i нiбы зачараваная моўчкi ўтаропiлася ў яго. Ёзеф з агiдаю заўважыў, якiя ў яе крывыя i счарнелыя зубы. "Што б мне нi давялося яшчэ рабiць з ёю, - падумаў ён, - але цалавацца з ёй я не буду". Яна, пэўна ж, чакала, калi ён кiнецца яе абдымаць: яе сцiпласць ператварылася ў агiднае какецтва пажылой жанчыны, на якое яму давялося неяк рэагаваць. Прысеўшы ўскрай шырокага ложка так, каб ён iх раздзяляў, Ёзеф пачаў размаўляць з ёй на дзiцячай мове:

- Ну i хто ж гэта прыйшоў да нашай мiленькай маленькай Ганначкi? Такi вялiзны дзядзька! А як жа ён яе пацiскае! - Потым дураслiва пагразiў ёй пальцам. - Мы адны, Ганна. Мы з табой яшчэ павесялiмся. Га? - Крадком, скоса зiрнуўшы на дзверы, ён з палёгкай зазначыў, што яны не замкнёныя: ад гэтай старой сучкi ўсяго можна было чакаць - яна магла замкнуць дзверы i схаваць ключ. Аднак на яго чырвонай тлустай фiзiяномii не было нi трывогi, нi агiды. - Ну, як?

Яна ўсмiхнулася i глыбока i шумна ўздыхнула:

- Ох, Антон.

Ён усхапiўся на ногi, а яна выпусцiла з рук ручнiк i ў чорных баваўняных панчохах дробненька, па-птушынаму затупала да яго.

- Хвiлiнку, - сказаў Ёзеф.

Ён, нiбыта абараняючыся, падняў руку, жахаючыся той iснуючай са спрадвечных часоў пажаднасцi, якую сам жа i разбудзiў у ёй. "Абое мы далёка не прыгажуны", - падумаў ён, а прысутнасць бела-ружовай мадонны ператварыла гэтую сцэну ў наўмыснае блюзнерства. Настойлiвым шэптам ён спынiў яе:

- А ты ўпэўнена, што ў кватэры нiкога няма?

Твар яе пачырванеў, нiбыта ён пачаў да яе груба прыставаць.

- Не бойся, Антон, мы зусiм адны.

Яго мозг пачаў працаваць дакладна i ясна: яго заўсёды бянтэжылi толькi звычайныя чалавечыя адносiны, а калi надыходзiла небяспека цi патрэба дзейнiчаць, яго розум рабiўся надзейным, як выпрабаваная i добра падмазаная машына.