Агата Кристи - Нябожчыкава люстра (на белорусском языке)

- Праўда, Лэйк. Дазвольце вас адрэкамендаваць. Мiстэр Лэйк, агент сэра Гервазы па справах маёнтка. Мiстэр Эркюль Пуаро, пра якога вы, мабыць, чулi.

На твары Лэйка адбiлiся i захапленне, i недавер.

- Мiстэр Эркюль Пуаро? Я страшэнна рады сустрэчы з вамi. Ва ўсякiм выпадку... - Ён раптоўна змоўк, жвавая прыемная ўсмешка знiкла - цяпер ён выглядаў устурбаваным i засмучаным. - Цi не пахне тут рыбай - гэтае самагубства, сэр?

- Чаму тут павiнна пахнуць рыбай, як вы гэта называеце? - рэзка спытаўся галоўны канстэбль.

- Бо тут мiстэр Пуаро. О, i таму, што ўся справа здаецца вельмi неверагоднай!

- Не, не, - хутка сказаў Пуаро. - Я тут не таму, што памёр сэр Гервазы. Я быў у доме - як госць.

- Ах, вось што. Дзiўна, а ён не сказаў мне, што вы прыязджаеце, калi я з iм займаўся рахункамi сёння папаўднi.

Пуаро спакойна сказаў:

- Вы двойчы ўжылi слова "неверагодна", капiтан Лэйк. Дык вы сапраўды здзiўлены весткай пра самагубства сэра Гервазы?

- Сапраўды. Вядома, ён быў вар'ят; кожны згодзiцца з гэтым. Але ўсё роўна я проста не магу ўявiць - як ён быў здатны падумаць, што свет зможа iснаваць без яго.

- Але, - сказаў Пуаро. - Менавiта. - I ён ухвальна паглядзеў у адкрыты, разумны твар маладога чалавека.

Маёр Рыдл адкашляўся.

- Раз вы тут, капiтан Лэйк, можа, вы сядзеце i адкажаце на некалькi пытанняў?

- Добра, сэр.

Лэйк сеў на крэсла насупраць iх.

- Калi вы апошнi раз бачылi сэра Гервазы?

- Сёння, гадзiне а трэцяй. Трэба было праверыць некаторыя рахункi i яшчэ вырашыць пытанне пра новага арандатара адной фермы.

- Доўга вы з iм былi?

- Магчыма, паўгадзiны.

- Падумайце добра i скажыце мне, цi не заўважылi вы чаго-небудзь нязвыклага ў яго паводзiнах?

Малады чалавек задумаўся.

- Не, наўрад. Ён быў, бадай, трошкi ўзбуджаны, але гэта не было нязвыкла для яго.

- Можа, ён быў хоць крыху прыгнечаны?

- О, не, ён быў у гуморы. Ён цешыўся жыццём менавiта цяпер, пiшучы гiсторыю роду.

- I як даўно ён заняўся гэтым?

- Пачаў месяцаў шэсць назад.

- Тады, як прыехала сюды мiс Лiнгард?

- Не. Яна прыехала прыкладна два месяцы назад, калi ён убачыў, што сам не справiцца з даследчай работай.

- Дык вы думаеце, ён быў у добрым настроi?

- О, проста ў цудоўным! Ён сапраўды лiчыў, што на свеце нiшто не мае значэння, апрача яго роду.

У голасе маладога чалавека раптам прамiльгнула горыч.

- Значыцца, наколькi вы ведаеце, у сэра Гервазы не было нiякай трывогi?

Паўза, вельмi кароткая, але паўза была, перш чым капiтан Лэйк адказаў:

- Не.

Пуаро нечакана кiнуў пытанне:

- Вы думаеце, сэр Гервазы зусiм не быў заклапочаны сваёй дачкой?

- Сваёй дачкой?

- Менавiта.

- Як мне вядома, не, - стрымана адказаў малады чалавек. Пуаро больш нiчога не гаварыў. Маёр Рыдл сказаў:

- Добра, дзякуй вам, Лэйк. Мусiць, вам лепш пабыць недзе тут на выпадак, калi мне спатрэбiцца яшчэ што ў вас запытацца.

- Вядома, сэр. - Лэйк устаў. - Я магу што-небудзь зрабiць?

- Вы можаце прыслаць сюды дварэцкага. I, можа, вы пацiкавiцеся для мяне, у якiм стане лэдзi Шэвенi-Гарэ i цi магу я трошкi пагутарыць з ёю зараз; цi яна занадта засмучаная...

Малады чалавек кiўнуў i пакiнуў пакой хуткiм рашучым крокам.

- Прыемная асоба, - сказаў Эркюль Пуаро.

- Але, цудоўны хлопец, i спраўны на службе. Яго ўсе любяць.

5

- Сядайце, Снэл, - сказаў маёр Рыдл сяброўскiм тонам. - У мяне багата пытанняў. Разумею, гэта быў шок для вас.

- О, сапраўды, сэр. Дзякуй, сэр. - Снэл сеў з такiм сцiплым, нясмелым выглядам, што гэта, па сутнасцi, было тое самае, калi б ён застаўся стаяць.

- Служыце тут ужо ладны кавалак часу, цi не так?

- Шаснаццаць гадоў, сэр, з той самай пары, як сэр Гервазы, э, асеў, як кажуць.

- Ага. Вядома ж, ваш гаспадар быў у свой час вялiкi падарожнiк.

- Але, сэр. Ён прымаў удзел у экспедыцыi на полюс i ў многiя iншыя цiкавыя мясцiны.

- Добра, Снэл, прашу, скажыце мне, калi апошнi раз вы бачылi свайго гаспадара сёння вечарам?

- Я быў у сталовай, сэр, сачыў, каб як след быў сервiраваны стол. Дзверы ў залу былi адчынены, i я бачыў, як сэр Гервазы сыходзiў па лесвiцы, iшоў праз залу, а пасля па калiдоры пайшоў у кабiнет.

- А каторай гадзiне гэта было?

- Якраз каля васьмi. Магчыма, ужо было без пяцi восем, - спакойна адказаў Снэл.

- I тады вы бачылi яго апошнi раз?

- Але, сэр.

- Вы чулi стрэл?

- О, так, сэр; але, вядома, я i не падумаў, што гэта стрэл. Ды i як я мог падумаць?

- А што вы падумалi?

- Я палiчыў, што гэта аўтамабiль, сэр. Шаша зусiм блiзка ад паркавай агароджы. Або гэта мог быць стрэл у лесе - браканьер, можа. Я нiяк не думаў...

Маёр Рыдл перабiў яго:

- Калi гэта было?

- Роўна восем хвiлiн дзевятай, сэр.

Галоўны канстэбль рэзка запытаўся:

- Як вы можаце памятаць час з такой дакладнасцю?

- Проста, сэр. Я толькi што даў першы гонг.

- Першы гонг?

- Але, сэр. Паводле загаду сэра Гервазы, гэты гонг заўсёды павiнен быў гучаць за сем хвiлiн да сапраўднага абедзеннага гонга. Ён заўсёды пiльна сачыў, сэр, каб усе ўжо былi ў сталовай, калi ўдарыць другi гонг. Дык вось, даўшы другi гонг, я падышоў да дзвярэй сталовай i абвясцiў абед, i ўсе ўвайшлi.

- Я пачынаю разумець, - сказаў Эркюль Пуаро, - чаму ў вас быў такi здзiўлены выгляд, калi вы сёння абвясцiлi абед. Сэр Гервазы, звычайна, быў у сталовай?

- Нiколi раней не здаралася, каб ён у гэты час не быў там, сэр. Гэта быў проста шок. Я падумаў, што...

Маёр Рыдл зноў спынiў яго:

- I астатнiя таксама звычайна былi там?

Снэл кашлянуў.

- Нiводзiн чалавек, якi спазнiўся на абед, сэр, нiколi не запрашаўся ў дом другi раз.

- Гм, вельмi сурова.

- Мой гаспадар, сэр, наняў кухара, якi раней быў ва ўладара Маравii. Сэр Гервазы нярэдка гаварыў, сэр, што абед - гэткая ж важная справа, як i рэлiгiйны рытуал.

- А што наконт яго ўласнай сям'i?

- Лэдзi Шэвенi-Гарэ заўсёды вельмi клапацiлася, каб не засмуцiць яго, сэр, i нават мiс Рут не асмельвалася спазнiцца на абед.

- Цiкава, - прамармытаў Эркюль Пуаро.

- Зразумела, - сказаў Рыдл. - Значыцца, раз абед - у чвэрць дзевятай, то вы далi першы гонг у восем хвiлiн дзевятай, як звычайна?

- Так, сэр, толькi ж гэта было не як заўсёды. Звычайна абед у нас быў а восьмай. Сэр Гервазы загадаў, каб сёння абед быў у чвэрць дзевятай, бо ён чакаў джэнтльмена з апошняга цягнiка.

Снэл злёгку пакланiўся Пуаро.

- Калi ваш гаспадар iшоў у кабiнет, цi не здаўся ён вам засмучаным або ўстурбаваным?

- Я не магу адказаць, сэр. Ён быў занадта далёка ад мяне, каб я мог бачыць выраз яго твару. Я проста заўважыў сэра Гервазы, вось i ўсё.

- Ён адзiн iшоў у кабiнет?

- Так, сэр.

- Цi заходзiў хто-небудзь у кабiнет пасля гэтага?

- Я не магу адказаць, сэр. Потым я пайшоў у буфетную i быў там да першага гонга ў восем хвiлiн дзевятай.

- Тады вы i пачулi стрэл?

- Так, сэр.

Пуаро мякка ўставiў пытанне:

- Думаю, iншыя таксама чулi гэты стрэл?

- Так, сэр. Мiстэр Х'юга i мiс Кардвэл. I мiс Лiнгард.