Агата Кристи - Нябожчыкава люстра (на белорусском языке)

- Гэтыя людзi таксама былi ў зале?

- Мiс Лiнгард выходзiла са сталовай, а мiс Кардвэл i мiстэр Х'юга якраз спускалiся па лесвiцы.

Пуаро пацiкавiўся:

- А была якая-небудзь размова пра тое?

- Была, сэр. Мiстэр Х'юга спытаўся пра шампанскае на абед. Я сказаў яму, што на стол пастаўлены чэры, рэйнвейн i бургундскае.

- Ён падумаў, што стрэлiў корак ад шампанскага?

- Так, сэр.

- I нiхто не ўспрыняў гэта ўсур'ёз?

- Нiхто, сэр. Яны ўсе пайшлi ў сталовую, усе гаманiлi i смяялiся.

- Дзе былi астатнiя сямейныя?

- Я не магу адказаць, сэр.

Маёр Рыдл спытаўся:

- Вы што-небудзь ведаеце пра гэты пiсталет? - Гаворачы, ён працягнуў яго Снэлу.

- О, так, сэр. Пiсталет належыць сэру Гервазы. Ён заўжды трымаў яго ў шуфлядзе стала, вось тут.

- Ён звычайна быў зараджаны?

- Я не магу сказаць, сэр.

Маёр Рыдл паклаў пiсталет i адкашляўся.

- Зараз, Снэл, я задам вам досыць важнае пытанне. Я спадзяюся, вы адкажаце на яго з усёй шчырасцю. Цi ведаеце вы якую-небудзь прычыну, якая магла прывесцi гаспадара да самагубства?

- Не, сэр. Я нiчога такога не ведаю.

- Вас не здзiўлялi ў апошнi час сэр Гервазы, яго манеры? Ён не быў прыгнечаны? Альбо ўстурбаваны?

Снэл кашлянуў, як бы просячы прабачэння.

- Даруйце мне, сэр, тое, што я скажу, але сэр Гервазы заўсёды здаваўся чужым людзям трохi дзiўным. Ён быў надзвычай арыгiнальны джэнтльмен, сэр.

- Угу, угу, я ведаю гэта.

- Людзi збоку, сэр, не заўсёды разумелi сэра Гервазы.

Снэл вымавiў слова "разумелi" з такой значнасцю, што яно павiнна было б пiсацца з вялiкай лiтары.

- Ведаю, ведаю. Але цi не было чаго-небудзь, што вы назвалi б нязвыклым?

Дварэцкi вагаўся.

- Я думаю, сэр, што Гервазы быў нечым заклапочаны, - нарэшце вымавiў ён.

- Заклапочаны i прыгнечаны?

- Я не сказаў бы, што прыгнечаны, сэр. Але што заклапочаны - дык напэўна.

- Вы не здагадваецеся, якая магла быць прычына яго заклапочанасцi?

- Не, сэр.

- Можа, гэта было звязана, напрыклад, з якой-небудзь канкрэтнай асобай?

- Я зусiм нiчога не магу сказаць, сэр. Ва ўсякiм выпадку, гэта толькi маё ўражанне.

Пуаро загаварыў зноў:

- Вы былi здзiўлены яго самагубствам?

- Надта здзiўлены, сэр. Для мяне гэта быў страшэнны ўдар. Я не мог уявiць, што такое магчыма.

Пуаро задуменна пакiваў галавой.

Рыдл зiрнуў на яго i сказаў:

- Добра, Снэл, вiдаць, гэта ўсё, пра што мы хацелi спытацца ў вас. Вы цвёрда ўпэўнены, што ў вас няма больш нiчога расказаць нам - нiякага незвычайнага выпадку, напрыклад, якi здарыўся ў апошнiя днi?

Дварэцкi, устаючы, адмоўна пакiваў галавой.

- Нiчога, сэр, абсалютна нiчога.

- Тады вы можаце iсцi.

- Дзякую, сэр.

Снэл пайшоў быў да дзвярэй, але адступiў назад i стаў убаку: лэдзi Шэвенi-Гарэ заплыла ў пакой. Яна была апранута ў нейкi ўсходнi ўбор пурпурова-аранжавага шоўку, якi туга аблягаў яе цела. Твар яе быў спакойны, i ўся яна была спакойная i засяроджаная.

- Лэдзi Шэвенi-Гарэ! - Маёр Рыдл ускочыў.

- Мне сказалi, вы хацелi б пагаварыць са мной, вось я i прыйшла.

- У гэтым пакоi вам, напэўна ж, надта балюча. Пяройдзем у iншы?

Лэдзi Шэвенi-Гарэ адмоўна пакiвала галавой i села на адно з крэслаў чыпендэйл. Яна прамармытала:

- О, нiчога, якое гэта мае значэнне?

- Гэта вельмi добра, лэдзi Шэвенi-Гарэ, што вы не даяце волi сваiм пачуццям. Я разумею, якiм страшным шокам гэта было, i...

Лэдзi Шэвенi-Гарэ перабiла яго.

- Праўда, спачатку было як шок, - пагадзiлася яна. Яе тон быў лёгкi, гутарковы. - Але, ведаеце, нiякай смерцi ў сапраўднасцi няма, ёсць толькi Змена. -Яна дадала: - На самай справе, Гервазы стаiць зараз якраз за вашым левым плячом. Я выразна бачу яго.

Левае плячо маёра Рыдла злёгку ўздрыгнула. Ён з недаверам паглядзеў на лэдзi Шэвенi-Гарэ.

Яна ўсмiхнулася яму загадкавай, шчаслiвай усмешкай.

- Вы не верыце, вядома! Мала хто верыць! А мне свет духаў такi ж рэальны, як гэты. Але, калi ласка, пытайцеся ў мяне, што хочаце, i не бойцеся ўсхваляваць мяне. Я зусiм не засмучана. Разумееце, усё - Лёс. Чалавек не можа мiнуць сваёй Кармы*. Усё супадае - люстра - усё.

* Карма - з рэлiгii iндуiзму: вучэнне аб пераўвасабленнi душ, вера ў тое, што ўсе ўчынкi чалавека вызначаюць яго лёс у будучым, пасля пераўвасаблення.

- Люстра, мадам? - запытаўся Пуаро.

Яна слаба кiўнула галавой у той бок.

- Але. Яно разбiта, вы бачыце. Сiмвал! Ведаеце верш Тэнiсана? Я любiла чытаць яго дзяўчынай, хоць, вядома, тады не разумела глыбiннага сэнсу. "Раскалолася люстра ад краю да краю. Праклён мяне спасцiгае!" - крыкнула лэдзi з Шэлата". Вось што здарылася з Гервазы. Праклён спасцiгнуў i яго. Я думаю, вы ведаеце, што большасць вельмi старых родаў носяць на сабе праклён... Раскалолася люстра. Ён ведаў, што быў асуджаны! Праклён збыўся!

- Але, мадам, не праклён раскалоў люстра, - гэта была куля!

Лэдзi Шэвенi-Гарэ ўсё тым жа саладжавым голасам сказала:

- Гэта ж тое самае... Гэта лёс.

- Але ваш муж застрэлiўся.

Лэдзi Шэвенi-Гарэ паблажлiва ўсмiхнулася.

- Ён не павiнен быў так рабiць, зразумела. Але Гервазы быў заўсёды нецярплiвы. Ён нiколi не ўмеў чакаць. Яго час прыйшоў - ён ступiў насустрач. Усё так проста...

Маёр Рыдл раздражнёна выкашляўся i рэзка сказаў:

- Дык вы не былi здзiўлены, што ваш муж скончыў жыццё самагубствам? Вы чакалi, што так здарыцца?

- О, не! - Яе вочы акруглiлiся. - Нельга заўсёды прадбачыць будучыню. Гервазы, несумненна, быў вельмi дзiўны чалавек, незвычайны чалавек. Ён быў зусiм не падобны нi на кога. Ён быў адным з Вялiкiх i цяпер народжаны зноў. Я ведала гэта даўно. Думаю, ён сам гэта ведаў. Яму цяжка было прыстасоўвацца да дурных i дробных стандартаў штодзённага жыцця. - Пазiраючы цераз плячо маёра Рыдла, яна дадала: -Ён усмiхаецца зараз. Ён думае, якiя ўсе мы неразумныя. Такiя мы i ёсць, сапраўды. Проста як дзецi. Прыкiдваемся, што свет iснуе на самай справе i што гэта мае значэнне... Жыццё - толькi адна з вялiкiх Iлюзiй.

Адчуваючы, што ён прайграе бiтву, маёр Рыдл у роспачы запытаўся:

- Вы зусiм не можаце дапамагчы нам высветлiць, чаму ваш муж скончыў жыццё самагубствам?

Яна пацiснула сваiмi тонкiмi плячыма.

- Сiлы рухаюць намi - яны рухаюць намi... Вы не можаце зразумець. Вы рухаецеся толькi ў матэрыяльнай сферы.

Пуаро кашлянуў.

- Гаворачы пра матэрыяльную сферу, цi ведаеце вы што-небудзь, мадам, пра тое, як ваш муж размеркаваў свае грошы?

- Грошы? - Яна здзiўлена паглядзела на яго. - Я нiколi не думаю пра грошы. - У яе голасе гучала пагарда.

Пуаро пераключыўся на iншую тэму:

- У якi час вы спусцiлiся сёння ўнiз на абед?

- Час? Якi ён, Час? Бясконцы, вось вам адказ. Час бясконцы.

Пуаро сказаў:

- Але ваш муж, мадам, быў даволi пунктуальны ў часе - асаблiва, як мне казалi, калi датычылася абедзеннага часу.

- Ах, мiлы Гервазы... - Яна памяркоўна ўсмiхнулася. - Ён быў такi дурненькi з той пунктуальнасцю. Але гэта рабiла яго шчаслiвым. I таму мы нiколi не пазнiлiся.