Unsur əl -Məali ibn Keykavus ibn İsqəndər - Qabusnomə

Əv osmono emə.

Çəy ğədi bızın.

Vırəş oməbu, sıxani bıvot – oməqət, həyfe.

Əncəx bə vırə enıqıniə sıxani ıştə qəvo beməroxın, sıxani çe ğırbo eməğand, bə hıkməti zılm məkə.

Har çi votedəş, rosti bıvot.

Bo beəsosə mıddəon sıbut kardey məşğul məbi.

Iştə nızınə çiyon məvot, bə nızınə elmon sə məjən, çəyku ıştı nun əvo ni.

De ıştə nızınə çiyon bə mətləb rəsey nibəzıneş.

Votedən ki, qıləy jen Xısrovi (Ənuşirəvan) devrədə Buzurcmehri (çəy vəzir bıə-C.Ə.) paylo omedə ki, qıləy sıxan xəbə bıqətı. Çe Buzurcmehri sə bəvədə ğal bıeyro bəy votedə: «Jenə, az ıştı ın parsi cəvobi zınedənim».

Jen votedə: «Ehanə zınedənişbu, çıro çəmə hıkmdori nuni hardedəş?»

Buzurcmehr votedə:

«Hıkmdor bə çımı zınə çiyon xoto bəmı nun doedə, bə çımı nızınə çiyonro əv bəmı çiç doənine? Piyedə bışəmon çəy ıştəniku bıpars».

Əncəx koonədə ıştə həddi bızın, bə ifrat məşi. Cəhd bıkə, miyonə movqe bıqət. Çəmə şəriəti sohibi votəşe:

«Çe koon xəymandi miyonədə bıə qıləye».

Bo sıxan votey, bo ko qətey tadi məqət, dastpoçə məbi.

Bəmı qon lıveyro tənə bıjənon əfzəle, nəinki bo cinqənətiro tərif bıkon.

Sırpuş bıbi. Sırrı bə kəsi votebu, əy həni sırr hisob məkə.

Çiç bıvotoş, jəqo bıvot ki, həmə kəs çəy rost bıey təsdığ bıkə.

Sıxanə uston tono ğırbinən bıboş, bo hiç çiy şohid mandey rozi məbi. Şayət mandənin bıboş, veyən confəşonəti məkə, de ıştə ray şohidəti məkə.

Har votə sıxani bıməs, əncəx bo əməl kardey tadi məqət.

Çok-çoki bıfam, peşo sıxani ıştə qəvo bekə, səbin bəy ki, pəşmon bəbıeş. Navbənav faməy zıney bo ıştə vərdış bıkə.

Bo tı bırəvioən, nırəvioən – tosə orəx bə sıxani quş bıdə, bıdə sıxanon kəybə bo tı heqo oj bıbu.

Sərin-sərini hiç vaxt qəp məjən, çun boçi, dışmenəti bəvarde.

Alim bıboş, ıştəni nodon hisob bıkə, bıdə zınəyon kəybə bə ıştı dim oj bıbu.

Çanə ki, çe sıxani aybi, yaən çəy reçinəti dərəsəniş, sıxani məbır. Bəy nə tərifat bıdə, nəən bə çəy bevəci bıvot.

Piyedəşe yol bıbu, piyedəşe ruk – de har kəsi de çəy zıvoni sıxan bıkə, quşədon ıştəku bezo məkə.

Əncəx bə ıştı votəyon sıbut-dəlil bıpiyoşone, bəpe curiy bıkəy ki, əvon rozi bımandın, çəvonku de səğ-səloməti ıştə coni peroxnış.

Ehanə tı sıxani lap ustoən bıboş, ıştəni buruz mədə, bıdə sehbəti vaxti ıştı piyodə bıey bə məydon benışu.

Veəzın iyən kaməvojə odəm bıbi, nəinki kaməzın əmmo veyəvoj.

Votəşone ki, tam jəy səlomətətiye, vey sıxan kardey ısə boy beağılətiye.

Çanədəən ağılmand, momin, sofə odəm bıboş, şəvloyı taniku enıqını, çun boçi, bə ıştı ıştəni tərif kardey bovə əkə nibəbıe. Bıdə xəlğ tıni tərif bıkə.

Veən zınedəşbu, cəhd bıkə ki, ıştə zınəyonədə foydəyn kome, əy bıvotış. Ki, bənə Zəncanıjə ələvi bə ıştı səən ədovət nıvo.

Votedən ki, Sohibi devrədə Zəncanədə qıləy piə merd hestbe. Im merd çe rəhmətmandə Şafei nəslikube ki, yolə nomışon hestbe. Iştən mıfti, vaiz, çe dini xadimən bıbo, çe ğazi mışovir ko kardedəbe. Çe Zəncani rəisi zoəən ələvibe, yəne çe Əli əmirəlmominini nəslikube. Iştənən həm vaizbe, həmən çe ğazi tono mışovir ko kardedəbe. Imon har dıynəən minbəriku i yəndı bevəci əvotin, bə yəndı ədres nımandə sıxanon əkəyn. Rujiy çe rujonən ın ələvi votışe ki, həmonə piəmerd kofire. Xəbə ome rəse bə piəmerdi. Əvən minbərədə votışe ki, çe rəisi həmonə zoə həromzodəye.

Rəisi zoə ın xəbə məsəcəğın bərk əsəbin bıe, ıştəku beşe, beşe şe bə Rey, bə Sohibi ğəbul.

Bə Sohibiş vote ki, şımə devrədə hiç caiz ni ki, bə səyd-peyğombəri avlodi hərəmzodə bıvotın.

Çe piəmerdi hərəkət bə Sohibi çoçin çiye, ğasidış vığande bə Zəncan ki, əy biyə bə çəy huzur.

De səydon, uləman iştiraki məhkəmə soxteşone.

Sohib əyo piəmerdiku parse:

– Bəmı diyəkə, Şıx, ıştən tı çe Şafei (Xıdo əy rəhmətkə) imomon odəmonədəş, alimiş, i lınqı ıyoye, i lınqı qurədəye. Bə ıştı kon vırə dəbame ki, bə peyğəmbəri avlodi həromzodə nom bınəy? Madam votə, ısə boy ıştə sıxanon sıbut bıkə. Sıbut nızınoş kardey, bətı çəmə şəriəti nəzərdə qətə jəqo qıləy yolə cəzo bədoem ki, bo əmandənion dərs bıbu, çı ğələtiku həni hiç kəs nıkə.

Piəmerdi votışe:

– Çımı sıbut heqo çə ələvi ıştəne. Çımı zınəyku əv həlolzodə iyən sof qıləy xonəxoye. Əncəx bə ıştə votə sıxaniro həromzodəye.

Sohib parse:

– Im votəyon çoknə sıbut bəkaş?

Piəmerdi votışe:

– Həmə Zəncan zınedə ki, çəy moə de çəy pıə kəbin mı bıriəme. Əncəx əy minbərədə votəşe ki, az kofirim. Ehanə əy dılısıxt ımış votəbu, jəqoədə kofiri bıriə kəbin hərom bıeyro, çəy ıştən sıxanon səkıştə ıme ki, əv həromzodəye. Ne, şayət dıliku votedənibu, bəvədə duəvoje, bəpe tənbeh kardə bıbu.

Peşo piəmerdi əlavəş karde:

– Har holədə ya duəvoje, yaən həromzodə. Oxo peyğəmbəri avlod duəvoj əbı ni. Votеyım əve ki, çı dıqlə sifətonku qıləy bəpe ğəbulkəy – bıpiyoən, nıpiyoən.

Hamonə cıvoni ranqış doe – ranqış se, nızıneşe çiç bıvotı. Yəne ıştə votə sıxanon cəzoş kəşe.

Çımı balə sıxan əkə bıbi, əmmo hıccət əkə məbi.

Hıccət kardey bənə divonəti qıləy çiye.

De har ki ki, həmsehbət bıedəş, fik bıdə bin əv ıştı sıxanon mıştəriye, ya ne.

Ehanə ruəninə mıştəri pəydokoş, çəy yəxəku dast məkəş, ıştə sıxanon bəy bə çokə ğıymət bəhəvat.

Ne, şayət mıştəri nibu, ıştə sıxani dəqışkə, çəy məsey piyə mətləbonku qəp bıjən ki, vəomoyədə bıdə ıştı mıştəri bıbu.

Cəhd bıkə ki, de odəmi odəm bıbi, de insoni inson. Çun boçi, odəm coye, inson co.

Çe ğəfləti hano beşəkəson de məxloği bənə çımı votəy rəftor kardəninin.

Çanə zınedəş, sıxan bıvot – sıxan bıməs. Çun boçi, bo sıxan kardey zıneyro, bəpe sıftə sıxan bıməsiy.

Timsal: Ehanə qıləy əğıli çəy moəku esındınon, zindonədə oqəton, çəy şıti, hardi, ovi vaxtədə bıdon, əy zindonədə yol bıkon, əncəx hiç kəs de əy i kəliməən sıxan nıkardo, əv çe hiç odəmi sədo nıməso – sıxan nibəzıne kardey, yəne çəy qəv sıxan nibəqəte. Əncəx həmonə əğıli ijən oqordınoş bə cəmiyəti dılə, mıəyyən vaxti bə çəton ijən zıvon okardey bəzıne.

Co qıləy sıbut: Məqər fikı doəni ki, korə odəmon həmən lolin?

Çımı balə, az molyətinə iyən nadirə sıxanonku yodədəm mandə qılon ın kitobədə nıvıştedəm ki, ın sıxanon çe əcəmi şahon şah Nuşirəvan Adil podşo zıvono beşə. Tı əvoni bəpe omutiy iyən bə əvon əməl bıkəy. Çun boçi, əmə çə şahon nəslədəmon.

Mı handəme ki, xəlifə Məmun (Xıdo əy rəhmətkə) bo Ənuşirəvani məğami ziyorət kardey şəbe. Çəy dəxmədə vindeşe ki, Ənuşirəvani astonən pıxən peqardən bə zəmin. Çəy taxti səpe, məğbərə divoədə pəhləvi zıvonədə de ğızıli i-dı satıl nıvıştəy hestbe. Məmuni pəhləvi zıvoni zınə tərcuməəkəonış doe vakarde. Əvon həmonə satılon bə ərəbişon peqordınie. Ərəbi tərcumə ısətən əcəmədə məşhure.

Əyo nıvıştə bıəbe: «Çanə ki az səğbim, bə Xıdo bandon həməy koməqım ərəsiy, jəqo odəm nəbiy ki, bə çımı kəybə bo, çəyo təyliə dast oqardı. Çe əcəli vədə ociz mandeədə, ın nəsihətinə sıxanonım bə ıştə məğbərə divom doe nıvışte bə səbəb ki, odəmon zəhmət bıkəşon, bə çımı ğəbi ziyorət bon, bıdə çıyo təyliə dast onıqardın, ıyoən çımı mərhəmətiku bəhrəmand bıbun.»

Hamonə nəsihətə sıxanon ımonin.

Sıftə votəşe:

˝Çanə ki şəv-ruj yəndı əvəz kardedə, bə ıştə udimiyən (tale) çoçinə qardışon təəccub məkə.˝

İjən votəşe:

˝İnsonon çıro bə ıştə pəşmon bıə koon i kərəən pəşmon bıbun?˝

Çəyo votəşe:

˝De podşo oşıno əbı çıro ıştə kədə rohət hıtedə?˝

Çəyo votəşe:

"Umri bənə ıştə piyəy nıjiyə odəm çıro ıştəni diri hisob kardedə?"

Çəyo votəşe:

"Şəxsiy ki, bo tı ˝fılonkəsi ıştı bevəciş vote˝ – xəbə bıvardo, ə folınkəsi rə bıbaxş, nəinki ın xəbə əvardi."

Çəyo votəşe:

"Befoydə bə sıxonon quş doə odəmi sə hətta səbəsəloməti ğəbul kardə odəmi səysə vey bədije."

Çəyo votəşe:

"Bə ziyon dəşə odəmonsə əy vey ziyonəkəş hisob bıkə ki, bini de ıştə çəşi ıştə ziyoni vindedə."

Çəyo votəşe:

"Ə ğuli ki həvatedən, sedən – ozodətiş veye, nəinki ıştə ləvə ğul bıə odəmi."

Çəyo votəşe:

"Ə şəxsi ki, elmış bıbo, ağlış nıbo – elm bə çəy sə bəlo bəvarde."

Çəyo votəşe:

"Şəxsiy ki, jimoni ıştəniku dərs sey zınedəni, co mıəllim bəpe bəy dərs nıdə, çun boçi, zəhmətış hədər bəşe."

Çəyo votəşe:

"Har çiy nodoniku hifz kardey hostone, nəinki nodoni ıştəni çe nodonətiku."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo xəlğ tıni tərif bıkə, tınən xəlği tərifkə."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ıştı bo xəlği sərf kardə zəhmət hədər nışu, xəlği bo tı sərf kardə zəhməti bə lınq-ləğə məjən."

"Bıpiyo dustonı kam nıbu, bılxoqət (kinli) məbi."

Çəyo votəşe:

"Ve pərişon bıe piyedənibu, pəxıl məbi."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo, tıni rəncidə nıkən, bə ıştə rəvo nızınə çiyon bə co kəsiyən rəvo məzın."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo asudə umr bıkəy, bə hadison uyğun hərəkət bıkə."

Çəyo votəşe:

"Nıpiyo bətı divonə bıvotın, bə pəydo nıbıə çiyon sorəx eməqın."

Çəyo votəşe:

"De həyo-abru jiyey bıpiyo, xəlği beabru məkə."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ki, tıni bə dast dənığandın, nimə ko bənə təmomə ko bə ğələm mədə."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ıştı sırri səpe onıbu, xəlği sırri oşko məkə."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ıştı peştono bo tı rışxand nıkən, de ıştə koəkon mıloyim rəftor bıkə."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ki, pəşmon nıbuş, bə ıştə nəfsi tabe məbi."

Çəyo votəşe:

"Zırək bıe piyedəbu, co kəson ovəynədə bə ıştə diyə bıkə."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ki, əmonədə bıjiy, bə xəlği bevəci məkə."

Çəyo votəşe:

"Piyedəbu ıştı ğədi bızının, co kəson ğədi bızın."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ki, bə ıştı votəy diyə bıkən, ıştən bə ıştə votəyon əməl bıkə."

Çəyo votəşe:

"Bıpiyo ki xəlğ tıni ağılmand hisob bıkə, bə axməxə odəmi sırr mədə."