Валерий Казаков - «Чорны кот»

Ён правёў рукамі па твары, скідваючы немаведама адкуль узніклае насланнё.

“Трэба заехаць да маці, - прыйшла ў галаву выратавальная думка, - чаю папіць, выраўняць рытм свайго шалапутнага сэрца па матчыным рытме”.

Ён ужо даўно, яшчэ са старэйшых класаў школы, заўважыў, што варта прыйсці да мамы зусім разбітым і размяклым, пасядзець побач, прытуліцца да яе рук, якія заўсёды пахнуць дзяцінствам, - і любая трывога праходзіць сама сабой. І ты зноў поўны энергіі, гатовы біцца, адстойваць свае перакананні і смялець у сваіх уяўных палётах.

“Ды і да дзядзькі не перашкаджала б зазірнуць, - паварочваючы ключ запальвання, падумаў Вячаслаў, - распытаць яго пра Беларусь - прарадзіму славян. Дзіўна, чаму я пра гэта нічога не чуў, нідзе не чытаў? Хоць гэта больш на трызненне падобна і з радні старажытным украм, якія пабудавалі егіпецкія піраміды, - ён усміхнуўся, - але прасвяціцца і ў гэтым пытанні не будзе лішнім”.

Скаргу пашанцавала: мама ў гэты час якраз была ў гасцях у цёткі з дзядзькам, балазе жылі яны ў адным доме, толькі ў розных пад’ездах.

- Вось і малайчына, што аб’явіўся, - амаль у адзін голас абвясцілі ля дзвярэй і цётка, і маці. Дзядзька, выйшаўшы ў пярэдні пакой, чаго раней ніколі не рабіў, агледзеў пільна пляменніка і, трохі павагаўшыся, узважваючы ўсе за і супраць, прыняў рашэнне і спытаў:

- А ты што ж адзін завітаў? Яны тут ледзь не банкет сабралі, самі вунь, глянь, як прыбраліся, - дзядзька шчыра махнуў рукой і кінуў праз плячо: - Пацалаваўся з паненкамі - і прашу да мяне ў кабінет.

- Мама, што за навіны? - здзівіўся, чырванеючы, Скарга, - якія бан­кеты?

- Як быццам ты не ведаеш свайго любімага дзядзьку, - заштурхоўваючы пляменніка ў залу, хутка загаварыла цётка, - вечна ён усё гіпербалізуе і калёсы наперадзе каня наравіць паставіць. Ты галодны?

- Як воўк, ласкавая цётачка! Есці хачу, але разумець вас адмаўляюся.

- Ды што там, сынок, - гладзячы яго па галаве, спакойна сказала маці, - гэта бабуля падняла паніку, распавёўшы аб тваім візіце з нейкай вельмі сімпатычнай асобай. Ужо ад тваёй бабкі пачуць хвалу не ў адрас любімага ўнука ці яе незабыўнага старога Скаргі, супакой, Матка Боска, яго душу, - гэта нонсэнс. Адсюль і перапалох, і малы сямейны савет...

- Які там савет! А мяне што ж вы на гэты савет не паклікалі?

- Ты, пляменнічак, не трубі, як слон, - уносячы ў пакой самавар, перапыніла яго цётка, - ты давай знаём радню з паненкай. Скаргі хоць і гуляшчыя, пры тым усе без выключэння, але толькі да шлюбу. Думаю, ты традыцыю не парушыш. Як хоць яе завуць, скажы, калі пасаромеўся прывесці.

- Ды не саромеюся я зусім! Дзяўчыну завуць Стэфанія. А вы вечна прыспешваеце падзеі, даражэнькія сваякі, - узяўшы сябе ў рукі, цвёрда вымавіў Вячаслаў, - усяму свой час. Але абяцаю: з агледзінамі зацягваць не буду. Мяне на тыдзень адправілі ў камандзіроўку ў Нясвіж...

- Спадзяюся, не аднаго, - дзелавым голасам вымавіў за яго спінай дзядзька. - Гэлечка, будзь ласкавай - налі мне крыху гарбаты ў мой нямыты кубак.

- Ідзі, ідзі, усё табе прынясу! - замахала рукамі Ангеліна Альфрэдаў- на, - вось, як заўсёды, на самым цікавым ты са сваім носам улез. Ну, ідзі, ідзі ж. Стэфанія? - перапытала яна маладога чалавека, пакалыхваючы заварны імбрык, - яна каталічка?

- Апантаная!

- Хвала Матцы Найсветлай! - ухвальна і радасна перахрысціліся абедзве жанчыны.

- У нашым палку прыбыло, - амаль шэптам дадала маці.

Зазваніў мабільнік, Скарга, імкнучыся ўсё рабіць павольна, дастаў тэлефон, глытаючы разам са слінай хваляванне, паднёс да вуха.

- Скарга, мне тут жудасна сумна, ды і не дзявочнік ім патрэбны, а нагода выпіць. Забяры мяне хутчэй, а рэчы і ўсё іншае потым.

- Добра, буду праз пяць хвілінаў, я тут побач, на гары за Свіслаччу.

- Вось толькі паспрабуй яе паўз наш дом правезці - пазбаўлю прысмакаў да трыццацігоддзя! - ужо ў спіну крыкнула цётка.

- Мы чакаем, сынок, - дадала мама з такой пяшчотай, што ад замілавання зашчымела сэрца.

На здзіўленне, Стэфа не манернічала і пакорна пагадзілася ехаць знаёміцца. Адзінае, што яе хвалявала, - ці не занадта яна проста апранутая для такога высокага выпадку і ці будзе прыстойна ехаць да яго сваякоў пасля двух келіхаў віна.

- Тваю выпіўку бяру на сябе, скажу - угаварыў выпіць для смеласці...

- Не-а, міленькі, ужо як-небудзь сама пагавару, - высмельвалася да самых дзвярэй дзяўчына, але толькі адчынілі дзверы - і яна, як маленькая, шмыгнула за шырокую спіну нарачонага.

Размова за сталом не складвалася, старэйшыя блытана пыталіся, моладзь гэтак жа недарэчна адказвала. Сітуацыю выратаваў дзядзька.

- А ці не накапаць нам па лафітніку асаблівай настоечкі нашай ветлівай Ангеліны Альфрэдаўны, а то ж на сухія мазгі ды ў такой сітуацыі - і язык цяжэй жорнаў робіцца.

Пасля дзвюх чарак размова пайшла жывей.

- Вось і выдатна, паважаныя дамы, вы тут пляткарце, нам костачкі перамыйце, а мы з гэтым юным следапытам сыйдзем да мяне.

Прыхапіўшы свае чаркі, яны пайшлі ў кабінет. Перад тым, як шчыльна прычыніць дзверы, гаспадар вызірнуў у пакой і, выпраменьваючы дабрыню, папрасіў: - Гэля, пры раздачы пышнага пірага, спечанага Марыяй Аляксандраўнай, будзь добрай, не забудзься пра нашае існаванне.

Дзядзька быў у прыўзнятым настроі. Сеўшы за свой манументальны стол, ён упёрся ў яго шырока расстаўленымі рукамі.

- Ну-с, шаноўны Вячаслаў, я ўхваляю твой выбар. Бліскучай будзеце парай, і, ведаеш, братка, са шлюбам не цягні. Вядома, пэўныя тэрміны трэба вытрымаць, але не больш. Мне здаецца, я ведаю яе бацькоў, а па матчынай лініі і дзядоў. Калі гэта яны, то дзяўчына з вельмі прыстойнай сям’і, сям’і з добрай рэпутацыяй і гісторыяй.

Ад пытанняў радаводных і агульных знаёмых неяк вельмі хутка перайшлі на тэму гісторыі, яе куртатасці ў афіцыйнай трактоўцы цяперашнім навуковым светам.

- У гісторыі, як і ў баі, трэба мужнасць, без гэтага праўдзівага аповеду не будзе, ды што не будзе - яго і няма! Ёсць чарговае вывяржэнне часовай каламуты ў мазгі нашых суграмадзян. Нашая акадэмія кідаецца з боку ў бок, хапаецца і за тое, і за гэта, а на самай справе топчацца на адным месцы. Доўга гэта працягвацца не можа.

- Дзядзька, вы ўжо мне, бесталковаму, прабачце. Мяне не вельмі хвалюе як гістарычная навука ў цэлым, так і таптанне Акадэміі ў сваім акопе. Мне, наогул, здаецца, што нашыя гуманітарыі спрэс абаронцы, яны генетычна не ў стане наступаць. Але пакуль ёсць такія падзвіжнікі, як вы, як Андрэй Карпавіч, як Мокаш і Лазалюк, - справа не прапала, за вамі ідзе таленавітая моладзь. Калі б вы ведалі, як вас любяць і абагаўляюць студэнты...

- Ліслівец і падхалім, - весела перапыніў яго дзядзька, - нешта табе трэба, хітруган-пляменнічак, аднак алей на счарсцвелую душу ўсё ж працягвай ліць. Ліслівасць, калі не з лішкам, вельмі карысная.