Марат Кәбиров - Мәхәббәт яңгыры

Мондый фәлсәфи бәхәсләр редакциядә еш була һәм журналистлар аны «фикер чарлау» дип йөртә иде. Башка вакытларда аңа Таңчулпан да кушылып китә, бер кайчан да диярлек уртак фикергә килә алмасалар да, бу үз уйларыңны тәртипкә китерергә булыша. Тик бүгенге тема Таңчулпанга эч пошыргыч булып тоелды, хезмәттәшләре, үзләре дә сизмәстән, Таңчулпанның иң тирәнгә яшерелгән хис-тойгыларын казып чыгарырга тырышалар сыман иде.

– Әнә, урамда яңгыр коя,– дип куйды Фәндидә, әлеге бәхәсне икенчегә юнәлтергә теләгәндәй,– Кояш нурын күрер вакыт та бит…

Хәдичә аны шундук элеп алды:

– Изгелек белән бозыклык та кояш нуры белән яңгыр кебек. Тик изгелек нурына үзе теләгәннәр генә коена ала. Ә яңгыр үзе теләмәгәннәрне дә чылата.

Таңчулпан бер нәрсә дә әйтергә теләмәгән иде. Тик урамга карау белән бүген күргән төшен хәтерләде һәм үзе дә сизмәстән теге сүзне пышылдады:

– Бу – мәхәббәт яңгыры!

2

– Яздан бирле яңгыр яумаган иде, – дип куйды Егет бабай, тәрәзәгә бәргәләнгән яңгырга карап,– Кирәген бирә хәзер.

Искәндәр аңа гаҗәпләнеп карады:

– Ничек инде яздан бирле?

Бу юлы Егет бабай беренче кат күргәндәй аңа текәлде.

– Син нәрсә?—диде ул, озак кына шулай карап торгач,– Әллә чынлап та сизмәдеңме?

– Нәрсәне?

– Яңгыр булмаганны. Соң бөтен дөнья корылык килә дип чаң какты бит… Шаяртасыңдыр инде. Син сизмәгән нәрсә була мени!

Искәндәр дәшмәде. Егет бабай аңа караш ташлап-ташлап алды да үз эшенә тотынды. Искәндәрнең тел чарларга теләге юк, димәк, бик мөһим эше бар. Нинди нәрсә белән шогылләнгәнен сиздермәде сиздерүен дә, тик язган әйберсе үзенә ошаса, ул аны Егет бабасына укымый калмый инде. Менә мин нинди дигәндәй кинәнеп, хәтта бераз масая биребрәк укый әле ул аны. Егет бабасының фикерләрен дә бирелеп тыңлый, кайбер урыннарында бәхәсләшеп тә ала, ләкин, барыбер, ризалаша, кимчелекләрен төзәткән өчен рәхмәт әйтә, күңеле булганда: « Әлдә син бар әле!» – дип берәр коньяк та утырта. Тик язганының бер генә өтерен дә төзәтми, ничек булган – шулай калдыра. Әгәр нәрсәнедер үзәгәртә башлый икән, аны бөтенләе белән, танымаслык итеп үзгәртеп куя. Яхшы якка, әлбәттә. Шул хакта берәр сүз әйтсәң, кул гына селти: «Һәй, мин төзәтә белмим шул… Баш төзәтә башласам да яңадан исерәм мин.» Шилма да малай инде. Егет бабай дигәне дә аннан чыкты бит. Эшкә килеп ике атна үтү белән:«Пенсия яшендә булсаң да бер тынгылык белмисең. Яшь егетләрдән болай чабасың. Егет бабай син. Чын-чынлап егет бабай»– диде дә… Зарифҗан бабасының исемен бөтенләй онытты, гел «Егет бабай»– дип эндәшә башлады. Аңа башкалар иярде. Шуннан китте инде… Әнә, бик бирелеп нидер укып утыра бит әле. Бер нәрсәне аңа укып күрсәтергә иде дә бит. Ярый инде, башка вакытка калдырырга туры килер. Бүленмәсен.

Гадәттә, бер казанга ике тәкә башы сыймый, диләр. Егет бабай белән Искәндәр, икесе дә абруйлы, танылган кеше булсалар да, бер-берсен бик ихтирам итәләр, вакыт-вакыт бәхәсләшеп, хәтта ачуланышып алсалар да, авырлык килгәндә бер-берсенә җил-яңгыр тидермәскә тырышалар иде. Менә өченче ел инде бер бүлмәдә, кара каршы утырып иҗат итәләр, иңгә-иң куеп яшиләр, моңа яшь аермасы да, икесенең дә горур җанлы, туры сүзле, вакыты белән хәтта аяусыз ачы телле булулары да комачау түгел.

– Таланты бар моның,– дип куйды кинәт Искәндәр, үзалдына сөйләнгәндәй. Аннан соң ниндидер бер горурлык белән дәвам итте, – Мондыйлар сирәк була. Әдәби әсәр язып караганы юк микән?..

Егет бабайның үзенә сәерсенеп төбәлгәнен күреп тертләп китте, алдындагы гәзит төпләмәсен ябып ук куйды. Бу уен кычкырып әйтергә теләмәгән иде ул.

– Нәрсә, үзебезнең гәзитне күргәнең юк идеме әллә?—дип мыек астыннан елмайды Егет бабай,– Кемнең талантына исең китте тагы?

– Дөресен әйткәндә, бик җентекләп укымыйм мин аны. Үзең пешергән ашны ничек ашамак кирәк?! – Искәндәрнең үтә җитди кыяфәте үзе бер мәрәкә иде,– Әле менә синең язмаларга күз йөгертеп чыктым. Бу килештән ничава егет күренәсең…

Егет бабай бүлмә яңгыратып көлеп җибәрде.

– Синең кебек остазым булганда сер биреп тормам инде,– диде ул Искәндәрнең шаяруын кабул итеп,– Ә үзең хәйран күзәтүчән икән…

Искәндәр дәшмәде. Өстәлдәге гәҗит төпләмәсен читкә этәреп куйды да бик эшлекле кыяфәт белән алдындагы кәгазгә текәлде. Аның шулай кинәт үзгәрүенә сагаеп калган Егет бабай бераз гаҗәпсенеп торды да, бүлдермим инде моны дигәндәй, кабат эшкә тотынды. Бүлмәдә тынлык урнашты. Озак вакыт буе, тәрәзәгә сибәләгән тамчылар астында, Егет бабайның ручкасы кәгазь буйлап йөгергәне генә ишетелеп торды.

Искәндәр бер нәрсә дә язмады, алдындагы ак кәгазьгә төбәлеп тораташ кебек каткан хәлдә тик утырды. Ул язарга уйлап та карамады, ул бөтенләй бер нәрсә хакында да уйламады, бары тик тәрәзәгә бәрелгән тамчылар җырын гына тыңлады. Ә яңгыр, йөрәк тибеше белән бер ешлыкка кереп, бары бер генә сүзне кабатлый иде:«Тамчы, там. Тамчы, там…» Шушы гади генә сүзләрдә Искәдәр өчен тирән мәгънә ятадыр сыман тоела, аның бөтен гомере шушы сүзләрнең ничек яңгырашына бәйледер төсле иде. Тамчы, там… Тамчы, там… Юк шул, гади генә сүзләр түгел шул бу… Аның нәрсә аңлатканын бер Искәндәр генә белә…

Бу халәтеннән аны Егет бабайның тавышы тартып чыгарды:

– Карале, син авырмыйсыңдыр бит?

Искәндәр бертын аптырап карап торды. Егет бабайның йөзендәге кайгыртучанлыкны күргәч кенә, сорауның мәгънәсе аңына барып җитте. Ул башта иңнәрен генә сикертеп куйды, азак бу хәрәкәтнең Егет бабайны борчуга салачагын уйлап, акланырга ашыкты:

– Юк инде, нинди авыру ди ул!..

– Көйсезрәк күренәсең… Үпкәләгән дисәм… Сине белмәсәм, уйлар идем инде…

– Баш эшләми менә…

Егет бабай сынап карап торды да көлемсерәп куйды. Аннан соң өстәл астыннан бер шешә аракы тартып чыгарды:

– Бәлки?

– Бәлки…—дип килеште Искәндәр,– Берәрне җибәрик, булмаса.

Рюмкаларга салып күтәрделәр.

– Бер сорау бар!—диде Искәндәр. Егет бабай игътибар белән тыңларга әзерләнде. Монда тост әйтешү урынына сорауга җавап биреп эчү гадәткә кергән иде. – Нәрсә ул мәхәббәт?

Егет бабай, шул да булдымы сорау дигәндәй, тәкәббер караш ташлап алды, тик шундук күзләрендә хыялый очкыннар балкып китте:

– Мәхәббәтме?!– ул бераз уйлангандай итте,– Мәхәббәт ул – бөтенесе дә!

Искәндәр тулырак, фәлсәфирәк, тапкыррак җавап көткән иде. Ләкин, төптәнрәк уйласаң, моннан да тапкыр сүзне табып була микән?! Мәхәббәт ул – бөтенесе дә. Шулай шул… Кызганычка каршы, шулай…

Егет бабай, Искәндәрнең үзе белән килешүен сизеп, канәгать елмайды да рюмкасын алгарак сузды:

– Хәзер минем чират. Син әйт менә – шигърият нәрсә ул?

Искәндәр уйга калды. Колагына янә яңгыр җыры килеп керде. Тамчы, там… Там-чы-там… Тик бу хакта уйларга кирәкми иде, моннан арынырга, ераграк качарга теләп рюмка күтәрделәр түгелме соң?!.