Василь Быков - Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке)
- Название:Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке)
- Автор:
- Жанр:
- Издательство:неизвестно
- Год:неизвестен
- ISBN:нет данных
- Рейтинг:
- Избранное:Добавить в избранное
-
Отзывы:
-
Ваша оценка:
Василь Быков - Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке) краткое содержание
Сьцяна (аповесцi, на белорусском языке) - читать онлайн бесплатно полную версию (весь текст целиком)
Интервал:
Закладка:
Пасьля вылаяўся i паплёўся да свайго падворку.
БЕДНЫЯ ЛЮДЗI
"Ня бойся госьця, якi сядзiць, а бойся таго, што стаiць", - гэтая прыказка разоў колькi прыходзiла ў галаву гаспадара, пакуль ён стаяў каля дзьвярэй кватэры, праводзячы спазьнелага госьця. Ужо яны разы тры паручкалiся, i гаспадар разы тры памыкаўся расчынiць дзьверы, а госьць усё ня мог скончыць думку, а як сканчаў, тут жа за яе чаплялася наступная, ня меней абавязковая або цiкавая. Выглядаў ён на прыкметным падпiтку, хоць яны выпiлi якiх па тры кiлiшкi пад каву, вiдаць было - чалавек у пэўным узрушэньнi, гаварыў з эмоцыямi i быццам шчыра, нават узьнёсла, прыпынiць яго ў гаспадара не хапала рашучасьцi.
- Паверце, мы як пачулi, дык унутры бы перавярнулася што. Жонка кажа: ты павiнен тэлефанаваць, падтрымаць чалавека, усё ж несправядлiвасьць жахлiвая, як так можна ў наш час?
- Што ж... Значыць, можна, - вяла пагаджаўся прафэсар Скварыш, думаючы аб адным - як бы скончыць размову.
- Ну. I галоўнае - усе маўчаць. I на катэдры, i ў друку. А ў вас жа столькi вучняў! Адных асьпiрантаў...
- Што рабiць...
- Во я й думаю: пад'еду вечарком, як пацямнее. Дык вы ўжо не крыўдуйце, што не патэлефанаваўшы...
- Ды не, нiчога...
- Ага. Бо патэлефануеш - самi разумееце... Што цяпер скажаш па тэлефоне?..
Цi не ў чацьверты раз пацiснуўшы гаспадарову руку, госьць урэшце пераступiў парог, i Скварыш зь вялiкай палёгкай зачынiў за iм дзьверы. У душы прафэсара была мешанiна пачуцьцяў - прыкрасьць ад гэтага запозьненага вiзыту блыталася з удзячнасьцю за словы, здаецца, поўныя шчырага спачуваньня. Усё ж падобна было, што Красьнянскi гаварыў шчыра, сапраўды хацеў суцешыць яго i абураўся на несправядлiвасьць улады. Але вось поўнай задаволенасьцi ад таго не было, штось перашкаджала, муляла, утварала нутраны дыскамфорт ад усёй гэтай сустрэчы.
Застаўшыся адзiн, Скварыш выключыў верхнi сьвяцiльнiк у вiтальнi, вярнуўся ў кабiнэт, дзе на нiзенькiм столiку пры канапе стаялi два кубкi зь недапiтай кавай, паўбутэлькi "Белага аiста". Скварыш усё перажываў сустрэчу. Красьнянскi ня быў ягоным любiмым асьпiрантам, не вылучаўся нi асаблiвымi здольнасьцямi, нi бiяграфiяй. Наогул, пра яго Скварыш ведаў няшмат - ну, нарадзiўся недзе на Палесьсi, цi не на Тураўшчыне, служыў у войску, працаваў на мэталаапрацоўчым заводзе, скончыў вечаровую школу. У асьпiрантуру прыйшоў не з камсамолу i, здаецца, без валасатай рукi. Жонку ягоную ён бачыў аднойчы, як у выхадны спаткаў на праспэкце ўсю iх сямейку з дачушкай, - так, нiшто сабе, хоць i не прыгажуня, але даволi мiлавiдная маладая асоба. Iшлi, елi марожанае, жонка ветлiва, нават трохi лiсьлiва павiталася, мабыць, Красьнянскi пасьпеў ёй шапнуць, што гэты цельпукаваты таўстун з партфэлем i ёсьць ягоны навуковы кiраўнiк дысэртацыi. За апошнiя гады праз Скварышавы рукi прайшло iх нямала, будучых кандыдатаў навук; былi здольныя, былi так сабе, траплялiся й ня надта. Адносiны зь iмi Скварыш стараўся захоўваць з усiмi роўныя - i са здольнымi, i з тымi, што ня надта, нiкога асаблiва не вылучаючы нi ў якiм сэнсе. Тыя, што абаранiлiся, "аступенiлiся", неяк паволi аддзялялiся, iшлi ў сваё жыцьцё. Iншыя ад'яжджалi ў блiзкiя цi далёкiя гарады, дзе знаходзiлi працу, сьпярша пiсалi, часам тэлефанавалi, прысылалi паштоўкi зь вiншаваньнямi пад рэвалюцыйныя сьвяты. Але з часам тыя сувязi глухлi, засыхалi, патрэба ў зносiнах меншала, пакуль не зьнiкала зусiм. Мусiць, так было б i з Красьнянскiм, калi б з навуковым кiраўнiком яго ня здарылася няшчасьце. Самае страшнае няшчасьце, горш за якое можа быць толькi калецтва цi сьмерць. Ды тое й была сьмерць - хiба не фiзычная - грамадзянская. Але ад яе нядоўга дайсьцi i да фiзычнай, Скварыш адчуваў гэта пэўна.
Верхняе сьвятло з кабiнэта праз расчыненыя дзьверы падала ў вiтальню i часткай у большую залю, дзе касой плямай ляжала на стракатым дыване, мякка ступаючы па якiм, Скварыш прайшоў да цёмнага вакна, паўзiраўся праз шыбiны на падворак. Унiзе пад цёмнымi кронамi таполяў слаба адсьвечваў асфальт падворка ад адзiнае лямпы лiхтара, бялелi вярхi некалькiх аўтамабiляў, прыткнутых нанач адзiн за адным да бардзюра. Ён ведаў гэтыя аўтамабiлi - два белыя "Жыгулi", жоўты, зачуханы "Запарожац" i новая "Волга", што належала нядаўняму адстаўнiку палкоўнiку. Часам там паяўлялiся i незнаёмыя машыны - стаялi нейкi час i зьнiкалi, калi-нiкалi заставалiся на ноч, калi хто прыяжджаў на госьцi да сваякоў у гэтым вялiкiм доме. Цяпер чужых аўтамабiляў, здаецца, не было вiдаць, не было i "Волгi" - мабыць, палкоўнiк начуе на дачы. Скварышава жонка з унукамi таксама ўчора зьехала на дачу, а ён застаўся на гарадзкой кватэры, сказаў, ёсьць справа. Хоць справы ў яго не было нiякай, проста хацелася пабыць аднаму, на адзiноце са сваёй бядой. Ды во гэты вiзыт, якi заняў увесь вечар i дашчэнту разбурыў ягонае адчуваньне адзiноты. Зрэшты, можа, i добра, што разбурыў, бо адзiнота зь нейкай пары таксама ня стала паратункам, як не было iм i шматлюдзьдзе. Для прафэсара наставала пара, калi людзей ля яго ўсё меншала, а часам тыя i зусiм зьнiкалi, асаблiва зь лiку сяброў, калегаў; адзiнота вакол яго ўпарта шырылася, абкладвала яго тоўстым глухiм пухiром. Тое было нязвыкла, нават палохала, i ён ня ведаў, як лепш - дома безь людзей цi дзе на людзях ня дома.
Тое, што не было чужых аўтамабiляў унiзе, трохi яго супакоiла, хоць, падумаў ён, машына магла ўжо i ад'ехаць, пакуль ён разьвiтваўся з Красьнянскiм. Але калi той не патэлефанаваў папярэдне, яны маглi i зяўнуць. А можа, яны ўладкавалiся дзе ў iншым месцы, далей на падворку, дзе цень ад таполяў быў гусьцейшы, а сьвятло лiхтара не дасягала далёка. Неяк вясной Скварыш выйшаў з кватэры прайсьцiся перад сном, вечар быў слаўны, ён далекавата зайшоў у задуме - аж за будоўлю на суседняй вулiцы, i вяртаўся наўпрасткi, задворкамi. I ў канцы падворка натрапiў на незнаёмую машыну, звычайныя шэрага колеру "Жыгулi", i, мабыць, прамiнуў бы яе ў прыцемку, калi б адтуль не пачуўся цiхi прыглушаны голас: "Аб'ект удалiўся на той бок, спыняю назiраньне". Скварыш пахаладнеў, зразумеўшы ўсё, i хуценька пайшоў прэч, уцягнуўшы галаву ў плечы. Збоку, блiзка за газонамi сьвяцiлiся дзясяткi вокнаў зь фiранкамi, безь фiранак, i нават адчыненых у гэты пагодны вечар, нехта там, мабыць, i не здагадваўся, што яго падслухоўваюць. Ды й як здагадаесься?
Скварыш ня стаў тузаць штору, занавешваць вакно, так было зручней - яго тут, у змроку, не маглi бачыць знадворку, ён жа што-колечы бачыў. У расплывiстай пляме сьвятла пад лiхтаром нячутна сьлiзганула жаночая постаць з сумкай, павярнула ў крайнi пад'езд; зь сярэдняга пад'езда выбег мужчына з сабачкам - абое зьнiклi насупраць пад таполямi на газоне. Адтуль жа, з-пад таполяў, чуўся малады прыглушаны голас i сьмех. Скварыш ня бачыў адсюль, але ведаў: там, у альтанцы, ля дзiцячай пясочнiцы зьбiралiся нанач дзецюкi, часам зь дзеўкамi - па-маладому забаўлялiся далёка за поўнач. Але, мусiць, ня толькi забаўлялiся. Аднойчы адзiн зь iх, мабыць, добра паддаўшы, прайшоў каля шэрагу сонных аўтамабiляў, пакiдаючы на кожным адмецiну - арматурнай жалязякай. Так, без усялякай мэты, дзеля свавольства. А можа, ад клясавай нянавiсьцi да iхных уласьнiкаў. Скварыш яшчэ пастаяў ля вакна, паўзiраўся з восьмага паверху ўнiз, пасьля - у зьвечарэлае неба, дзе над плоскiмi дахамi блiзкiх дамоў засьвяцiлася i журботна вiсела адзiнокая зорка. Мiжволi ён iмкнуўся адсюль, з уласнай кватэры, кудысьцi туды, на волю, бо тут ён бяз рэшты страцiў спакой, душэўны камфорт, а гэты вiзыт Красьнянскага разварушыў яго, зьбiў з тропу, i як ён нi супакойваў сябе, супакоiць ня мог. Чаго прыяжджаў асьпiрант, што меў на мэце? Цi сапраўды, каб паспачуваць, сагрэць чалавечай цеплынёй у трудны твой час? Цi...
Читать дальшеИнтервал:
Закладка: