Кузьма Черный - На беразе (на белорусском языке)

Амелька стаяў, прыпёршыся плячом да свае будкi, i глядзеў, як дрыжаў свет ад агнёў на тварах людзей.

Адзiн твар здаўся яму знаёмым. Гэта быў малады яшчэ чалавек з густымi, падстрыжанымi вусамi.

"Няўжо Юрась з Даўгiнава?" - падумаў Амелька i хацеў ужо падысцi блiжэй, каб лепш разглядзець, але чалавек сам падняўся з зямлi i, пiльна ўглядаючыся ў светлы змрок, стаў хадзiць вакол будкi, як бы стараючыся што-небудзь угледзець.

Прымецiўшы пры будцы Амельку, ён падышоў к яму i запытаў:

- Паромшчык?

- Але, - адказаў Амелька, пазнаючы Юрася.

- Тутэйшы? - зноў запытаў Юрась.

- Не пазнаў? - у сваю чаргу запытаў Амелька. - Юрась, так?

- Чакай, - сказаў замест адказу Юрась i, схвацiўшы Амельку за плечы, павярнуў яго твар у бок агню.

- Амелька! - крыкнуў ён весела. - А я такi думаю - хто тут можа быць паромшчыкам, як не тутэйшы чалавек, i стаў прыглядацца, пагавару, думаю, з сваiм чалавекам. Аж так яно i ёсць. Ну, як жывеш?

- Жывём. А ты яшчэ ўсё ў войску?

- У войску, старшым тэлефанiстам служу, дамоў яшчэ мяне не пускаюць. Папалася якраз праходзiць праз свае, родныя мясцiны.

- Дома будзеш?

- Буду, гэта ж па дарозе. Там, мусiць, дняваць будзем.

- Не надаела служыць?

- Не. Каб на адным месцы стаялi, можа i надаела б. Але служба такая папалася жывая - сягоння тут, а назаўтра за сотню вёрст дзе-небудзь. Так нiколi не надаесць. Разглядай сабе свет i жывi. Весела так.

- А мне вось тут весела. Перавожу сабе што дзень, то новых людзей. Часам, чакаючы, думаю, каго-то цяпер прыйдзецца перавозiць. Што за чалавек i адкуль?

- I так слаўна, - адказаў Юрась, - самае галоўнае, у сябе не закапвайся, а жывi ў людзях. Глядзi на ўсё i ўсё ведай.

- Ну, а дамоў не хочацца?

- Мала калi думаю аб гэтым. Заўсёды хочацца да свае сям'i, сваiх хочацца пабачыць, пагаварыць, пажыць. А зямля - усюды зямлёю. Усюды працуй i будзеш жыць.

- Вось, - сказаў сам сабе Амелька ў думках сваiх, - ад каторага чалавека чую тое, аб чым сам часта думаю. На ўсякiм месцы на зямлi чалавек дома.

I раптоўна захацелася яму глянуць на ўсё тое, што ў тую хвiлiну рабiлася на ўсёй зямлi. Захацелася яму куды-небудзь iсцi, iсцi ўсё блiжэй i блiжэй к нечаму таму, што ў галаве яго вырысоўвалася як галоўны пункт, цэнтр усяго жыцця.

Хацелася яму самому не стаяць каля свае будкi цiха i спакойна, а рабiць якое-небудзь дзела, якое магло б быць вiдавочным i карысным для ўсiх.

I, як Юрась, пакiнуўшы гаварыць з iм, пайшоў к возу збiрацца ў дарогу, Амелька, ахоплепы вялiкiм наплывам думак, глядзеў, як варушылiся на беразе людзi, пакрыквалi на коней i збiралiся згiнуць з гэтага берага, каб нiколi не паказацца пры такiх самых варунках на iм.

"Усё на свеце бяжыць i не варочаецца, - мiгнула ў Амелькi новая думка, - не траць дарэмна i хвiлiны жыцця, бо не вернеш яго".

Пасля таго як бераг зрабiўся пустым, Амелька стаяў i слухаў, як патроху, неўзаметку сцiхалi недзе каля лесу зыкi вайсковага абозу.

I тады, у звязку з усiм перадуманым, з'явiлася ў яго новая, iм самiм не зразумелая думка, нават не думка, а пачуццё.

"Трэба глыбей убiраць у сябе жыццё, бо жыць слаўна..."

Ён пайшоў у бок свайго парома i моцна, зычна дыхнуўшы, сказаў, не думаючы аб сваiх словах:

- Эх, ты!..

Каля самага парома ён азiрнуўся кругом i бачыў, як чуць-чуць рабiлася святлей на ўсходзе. Чутно было, як у Хартонаўцы галасiлi пеўнi.

Вакол больш не было нiякiх зыкаў; густая i чорная вада цякла цiха i спакойна.

[1942]

Каментары

Друкуецца па газеце "Савецкая Беларусь", 1924, 31 студзеня, 1 i 2 лютага, дзе апублiкавана ўпершыню. Дата напiсання пад тэкстам адсутнiчае.