Владимир Дубовко - Пялёсткi (апавяданнi на белорусском языке)

Паслухаўшы ўсю такую размову, я падаў прапазiцыю: свае рэчы перакладваю на другi воз, а яны няхай застаюцца тут да ранiцы цi да палудня - як хочуць. "Смельчакi" не згадзiлiся, i мы неадкладна паехалi далей. Прыехалi памаленьку ў марыйскую сталiцу. Вельмi ўсцешылiся, калi з-за павароту зазiхацелi яе агнi i нашы конi пайшлi па брукаваных вулiцах...

Сiнявокая лекарка

Колькi на свеце ёсць сардэчных, добрых людзей, якiя спагадаюць людскому гору, вялiкае яно цi малое, ды iмкнуцца дапамагчы, не чакаючы, калi аб гэтым iх прасiць будуць...

Па тэрмiновай, неадкладнай справе iшоў я аднойчы ад сяла Шэшургi да сяла Мiхайлаўскага на Вятчыне. Тым шляхам цяпер аўтобусы ходзяць. Але ў той час нiякага руху не было. Праедзе, бывала, адна якая фурманка - ды ўсё. Прыблiзна на сярэдзiне маёй дарогi была невялiчкая вёска. Вёска лясная, вельмi акуратная, чыстая. Каля кожнага дома лаўка для адпачынку. Вокны ўсе фарбаваныя, з прыгожымi лiштвамi. Брамы - з разбярскiмi аздобамi рознымi. Адным словам, надта прыгожая вёска.

Калi я падыходзiў да гэтае вёскi, у мяне нечакана забалеў зуб. Ды такi жудасны боль з'явiўся, што я ледзьве на нагах трымаўся, аж уваччу цямнела. Вось-вось, здавалася мне, самлею. Што рабiць? Вяртацца назад - палова дарогi пройдзена, такi самы адрэзак засталося прайсцi. Ды i справу трэба споўнiць. А iсцi нiяк не магу. Узышоўшы ў гэтую прамежную вёсачку, я сеў на лаўку каля аднае хаты, узяўся рукой за шчаку i толькi-толькi не пачаў лямантаваць.

У гэты момант, - чую я, - рассунулiся рамы над маёй галавой, - у большасцi там рамкi не на навесках, а рассоўныя, - i прыемным дзявочым голасам нехта запытаўся:

- Цi не зубы ў цябе баляць, чалавеча?

Я не адказаў, а толькi прагудзеў:

- Му-гу...

- Пачакай! Я табе iх зараз вылечу!

А я крыху ведаў гэтыя вясковыя лекi. Бывае жартуючы цi вядро вады лiнуць вось так, для здароўя, цi яшчэ якi iншы фокус прыдумаюць. На ўсякi выпадак я адсунуўся на край лаўкi i пачаў насцярожана пазiраць на тое акно.

Аж зусiм з другога боку, з панадворку, адчынiлася брамка i да мяне падышла прыгожая, сiнявокая дзяўчына. Яна трымала ў адной руцэ ножык, а ў другой нейкi свежы, добра вымыты корань. Сеўшы побач са мной, яна акуратна адрэзала танюсенькi скрылёчак ад гэтага кораня, падала мне i сказала:

- Пакладзi на хворы зуб i сцiснi скiвiцы.

Я так i зрабiў. А яна тым часам пачала расказваць мне ўсялякiя маленькiя жарцiкi пра свае падзеi. Гутарку я падтрымлiваў толькi сваiм гудзеннем, каб яна не падумала, што я нейкi няветлiвы. Праз кароткi час зуб мой зусiм супакоiўся, перастаў балець. Так, як, не раўнуючы, наляцiць вiхор, пакрышыць, пакруцiць усе на сваiм шляху i - няма яго, знiк.

Я падзякаваў сваёй выратавальнiцы i папрасiў, каб яна дала мне ў дарогу гэты корань:

- Калi зуб забалiць зноў, я адразу ўтаймую боль.

Але больш гэты зуб у мяне нiколi не балеў. А зелле тое - самы звычайны агародны хрэн. Калi хто надумае лячыць свае зубы гэтым зеллем i яно адразу не паможа, няхай пашукае такую сiнявокую лекарку. Мне думаецца, што галоўная частка лячэння была ў тым, што яна сваёй мiлай гаворкай "замовiла" мне зубы.

Гартаванне цярплiвасцi

Наогул я чалавек цярплiвы. Цярплiвасць у мяне не з'явiлася адразу, як нейкi матчын дар, пры нараджэннi. Яна прыходзiла паступова, у працэсе розных маленькiх i вялiкiх работ, якiя даводзiлася выконваць у сваiм жыццi. Я нiколi не стаўляў перад сабою такую мэту: будзь цярплiвы. Цярплiвасць - гэта не адназначна з пакорнасцю або пакорлiвасцю. Цярплiвасць - гэта мацi вынаходлiвасцi, мацi творчасцi. Няпраўда, што выдатныя творы з'яўляюцца ў адзiн мiг. Яны выказацца могуць у адзiн мiг, але яны раслi, спелi ў сэрцы мастака, можа, не год, а дзесяцiгоддзi. Дам уласны прыклад. Пяць радкоў прачытаў я ў свае маладыя гады ў адным са зборнiкаў Чачота пра тое, як сялянскi сын у Беларусi знайшоў выпадкова кветку папарацi i як паны адабралi ад яго тую кветку, бо ён не ведаў, што з'яўляецца гаспадаром такога цудоўнага скарбу, а яны якраз i ўразумелi тое. Толькi пад канец шасцiдзесятых гадоў я напiсаў сваю "кветку шчасця" на тыя пяць радкоў. Я напiсаў гэтую казку за якую гадзiну часу. А выношваў яе сорак з лiшнiм гадоў, неаднойчы згадваючы пра яе, вяртаючыся да яе, але пакiдаючы яе зноў нерухомай на доўгiя гады. Рамэн Ралан, мiж iншым, казаў: "Цярпi, пакуль ты кавадла, бi, калi станеш молатам". Гэтыя словы не трэба, хоць i можна, разумець просталiнейна. У iх закладзены дужа шырокi i глыбокi сэнс. Добра ён падмацоўвае i сказанае мною.

Але вернемся да цярплiвасцi i да таго, як яна з'явiлася ў мяне, як яна стала адным з маiх рухавiкоў, застаючыся, - якi парадокс! - сама нерухомая.

Жыў я са сваёй маленькай сям'ёй у горадзе Яранску. Працавалi мы ў розных установах: жонка ў школе, я ў спажывецкай кааперацыi, фактычна сакратаром-юрысконсультам, - вёў усе прэтэнзiйна-арбiтражныя справы. Арандавалi мы ў былой купчыхi гэтага горада паўдома: два пакойчыкi, кухню. Дамовiлiся пры пачатку, што вясною гаспадыня нам дасць кавалачак агарода на сваёй сядзiбе, каб нашаму маленькаму сыну было дзе i папрацаваць крыху разам са мной i паласавацца якой гароднiнай, не заглядваючы ў чужыя гароды.

Прыходзiць вясна, канец сакавiка месяца. Сустракаю гаспадыню i прашу, каб яна паказала мне i назначыла кавалачак дакляраванага гарода.

- Навошта вам агарод? Вы абое працуеце. Што будзе вам трэба з гароднiны вы зможаце купiць у мяне...

- Дазвольце... Прычым тут "купiць" цi "прадаць"? Справа не ў тым. Я ж вам казаў, якое значэнне мае гэта для выхавання майго сына. Я дамовiўся, вы згадзiлiся. Якая можа быць цяпер размова?

- Я параюся са сваiм гаспадаром...

Цераз пару дзён я нагадваю ёй зноў пра нашую размову i прашу паказаць мне месца на яе вялiзнай сядзiбе, - больш паловы гектара.

- Добра, - кажа, - пойдзем, пакажу...

Ступаем на гарод, i яна паказвае мне дзялянку, на якой яны самi нiколi нiчога не садзiлi, бо на гэтым месцы стаяў вялiзны-вялiзны свiран, у iм яны складвалi лён i каноплi, чым гандлявалi. Зусiм нядаўна гаспадары гэты свiран разабралi, прадалi, а месца з-пад яго i вызвалiлася. Бачу бiтае шкло, iржавае жалеззе, розны друз.

- Дык гэта ж не гарод, а па-расейску кажучы - "пустырь", ды яшчэ закiданы хламам...

- Як хочаце! Крыўдуйце на мяне, але iншага нiчога вам прапанаваць не магу...

Жонка мая, калi я ёй расказаў, рукамi замахала:

- Не трэба! Навошта такi гарод? Мне, - кажа, - дадуць разам з настаўнiцкiм калектывам...

Гэта добра, а вось пры доме...

I пачаў я выходзiць а пятай гадзiне ранiцы штодня на гэты гарод. Пачаў збiраць усё смецце i выносiць яго, складваць штабяльком каля плота. Цэлую сцяну, як мур-мураваны, склаў ды яшчэ рознакаляровымi бiтымi шкелкамi ператкаў. Калi сонейка пасвецiць добра, дык гэты мур зiхацiць, нiбыта адмыслова, для хараства складзены. А гаспадыня тая i не бачыць, што на яе дарунку робiцца. Калi я ўсё гэта падчысцiў, тады рыдлёўкай перакапаў адзiн раз, - гарод тым часам падсыхаць стаў. Пачакаўшы, перакапаў другi раз. Пайшлi мы з жонкай, з сынам, разбiлi лехi i, што можна паводле часу, - усё пасадзiлi: буракi, моркву, часнок i падобныя трывалыя раслiны.