С Юстапчик - Каханы горад (на белорусском языке)

Надзея, ажыўшы, адразу зьвярнула бадзёрасьць. Юрна засягаў назад, адкуль прыйшоў сюды, да таго No 21. Ён установiць, пераверыцца - пэўна-ж, ёсьць там людзi, поркаюцца яшчэ, трэба толькi распытацца...

Але людзей, як на гэта, якраз ужо й ня было. Як падмяло iх. Дый пэўна-ж нямаведама колькi праседзеў крукам на тэй магiле, на тым Паляжаю - ня век-жа стаяць людзям тым ды чакаць на Юрку. Заставалася яшчэ агледзець руiны блiжэй, як там, на Слабодцы, хоць тут, пэўна, i ня можа быць такое знахадкi... Дом не згарэў, але быў зруйнаваны дашчэнту - сюды ўгрукаў ён, вiдаць, цi адну выбуховую. Усё ў кучы - друзы, пакручаныя зелязякi ложкаў... Сям-там ужо крыху параскопвана, мо й вылавiлi што людзi, сваё цi чужое. Ды не, яшчэ зусiм нельга сказаць, што яна загiнула, пахаваная тут, у друзах. Толькi як цяпер даведацца? Суседзi? Побач курэла пагарэлiшча, i - нiкога... Насупраць - таксама сьвежае вялiзарнае папялiшча i наагул дамоў няма. Хiба там, далей вунь, здаецца, як-бы стаiць яшчэ цэлы дом...

Юрка падаўся ўжо ўнiз па Падгайнай у тым кiрунку. Але тут, з-за наступнае павароткi, за квартал, выйшаў, iдучы на яго, нейкi чалавечак iз хлопчыкам за руку. У хлопчыка ў другой руцэ - сьцяжок. Чалавечак у сiнiм гарнiтуры, у сiнiм-жа капялюшы, дзiвацкiм нейкiм, абведзеным шэрым пакручастым шнурком, зь нейкiм выгнутым пяром адзадзя. I хада сьмяхотная, урозваль, як качка. Але, качка - гэта-ж i есьць ён, "Качка" на мянушку - той Юркаў школьны сябрук Юшка Кiпець, ён-жа й раней жыў на гэтай Падгайнай, па той бок могiлак. Юрка ўспомнiў-жа быў на яго ўжо сяньня, а тады нек забыўся. Ну але, ён, i тая-ж знаёмая хада, i звычай да дзiвацкага выгляду - усе заўсёды мелi яго за дурнаватага. Але цяпер Юрка ўзрадаваўся гэтай "Качцы", як нейкаму свайму роднаму, даўно нябачанаму, можа навет ужо самому таму, каго й шукаў якраз. А пэўна-ж, ён-жа павiнен ведаць i гэта - на аднэй-жа вулiцы, цi хоць паможа баржджэй даведацца. I Юрка шпарка пайшоў напярэймы.

- Чалавек iзь цябе, - угаворваў нешта "Качка" малому, якi быў зусiм, што называецца, "скуксiўшыся".

- I зь цябе-ж чалавечына! - гукнуў яму, падыходзячы, Юрка. Той прыстояў, глянуў сваймi бескаляровымi нейкiмi вачыма, разьзявiўся, i Юрка мусiў усьмiхнуцца мiжволi, успомнiўшы яшчэ й гэтую ягоную сьмяхотную звычку.

- Галушка-а? Юрка? Ты гэта цi ня ты? - усьцешыўся быццам-бы й Качка.

- Таксама, як гэта - ты...

- А братачка, дай-жа пацалуемся, цi што... Гэтак даўно цябе ня бачыў, - i яны шчыра тройчы перацалавалiся.

- Дзе-ж ты цяпер, адкуль? - iзноў загаманiў "Качка", зрэшты, тут-жа ня даўшы сябру адказаць, iз чаго той быў вельмi здаволены, не гатовы адразу адказваць на гэткiя пытаньнi. - Ну, i добра, тут страх як патрэбныя людзi, наскiя людзi, разгортваем такое - такое, што й ня сьнiлася раней. - I ён змоўк, аглядаючы Юрку, як i той яго, далучыўшы ўжо да дзiвацкiх падрабязнасьцяў "Качкавага" ўбраньня сiнi "мятлiк" пад каўнерыкам, як насiў калiсьцi адзiн зь iхных настаўнiкаў, чалавек старамодны, i маленькi пярэсты нейкi "мятлiчак" на штрыфлi марынаркi. Той малы, што трымаўся ўсё за "качкаву" руку, таксама разглядаў Юрку, уторкнуўшы тымчасам у губу палачку свайго сьцяжка, чырвонага, зь белым кругам пасярэдзiне, у якiм - чорная свастыка. Юрку аж крыху здрыганула ад гэтых фашыстаўскiх эмблемаў, як сяньня ранiцой, калi пабачыў быў упяршыню нямецкага жаўнера на варце ля руiнаў iхнае школы усё няпрывычка яшчэ...

- Куды ўвабраў у рот, усякае... - засварыўся "Качка" на малога, зацяўшыся, аднак, перад дакладнейшым азначэньнем да "ўсякага" i дадаўшы толькi: Смактун! Бягай сам дадому, скажы маме - зараз iду. - Малы пабег. - Вадзiў глядзець на дэманстрацыю, - растлумачыў "Качка", i Юрка ўспомнiў, што й на гэтым-жа баку таксама ўрачыста абходзiцца травенскае сьвята. - Га, ты-ж ня ведаеш яшчэ - узяў сабе жонку, праўда, з гэтым во "пасагам". Ды дармо, хоць не свае, а ўсё-ж даваеннае вытворчасьцi. Дурнаваты яшчэ малы.

"Цiкава, цi паразумнеў-жа большы?" - мiжволi падумалася Юрку, але ўголас ён, як i трэ было, як умеў i мог, ветла й вясёла сказаў:

- Дык-жа вiншую шчыра з такой падзеяй.

- Можна, - згадзiўся "Качка", - баба ёмкая, добрая, слаўная баба... А ты як - "ледзiх"? - спытаўся ён нейкiм незразумелым Юрку, пэўна, нямецкiм словам, ды адразу зарагатаў: - А памятаеш, як усе, цэлая кляса, былi ўкляпаўшыся ў гэтую Верку? Ну, i я, пэўна-ж... Але вы ўтрох - дык найбольш, - i тут-жа спахмурнеў: - Бедная! Ты-ж учора ня быў? Вунь што нарабiлi, свалачуны! - казаў ён, паказваючы на руiны й папялiшчы вакол. - Вера-ж жыла цяпер iз маткаю тут, вунь гэнам. Толькi выскачылi з дому, а ён якраз туды пачаў клеiць, i цi адну ўзапар... Дык усiх - на кавалкi... Сягоньня рана зьбiралi, складалi... Заўтра хавацьмем усе ахвяры разам...

Як ён гаварыў, усё зноў, толькi цяпер ужо нек пакрысе, паступова абрывалася ў Юрку. I ня верылася яшчэ, бо не хацелася верыць пасьля кагадзешнiх такiх надзеяў, i балюча-ясна было: усе яны канчальна цяпер страчаныя. Можна, пэўна, паглядзець на складзеную з кавалкаў? Не, лепш ня трэба, нi сяньня, нi заўтра, на пахаваньнi...

- Так, браце, - сумна цягнуў "Качка", спасьцярогшы, пэўна, Юркаў стан, хоць i без таго, ведама, каб праняцца ўсёй глыбiнёй ягонага болю, а расцэньваючы пасвойму, - разумею. Ну, я вылячыўся ад таго, дый мне шкада вучылiся-ж разам. Ды цi адную яе - колькi людзей накрышылi, гады! Жартачкi самалётаў iз трыццаць, як машкара, на гэткi то горад...

"Значыцца, кажны з нас у iхным сполаху ў дзесяць вырас", - невясёла думалася Юрку. Зрэшты, ён, Юрка, - ня толькi за дзесяць - за сто, за тысячу нарабiў адзiн, бо - такое-ж, зусiм непапраўнае... За тысячу "гадаў", "свалачуноў"...

"Качка" маўчаў, а за часiну станоўка заявiў:

- Ну, пайду, бывай здароў. Як адыйдзеш ад гэтага, заходзься як падвечар, пагаворым. Ведаеш-жа, дзе - там, дзе й жыў, - i "Качка" паказаў яшчэ рукой у тым кiрунку. Але Юрку здалося цяпер найстрашнейшым застацца зноў самому аднаму. Ён узяў Юшкаву руку, пададзеную на разьвiтаньне, i затрымаў яе. У яго зьявiлася раптам думка пашукаць хоць якога, на часiнку, адхланьня.

- Цi няма тут, каб дзе выпiць?

- Уга, чаму не, гэтага цяпер у нас усюды, - ажывiўся тут i "Качка". Вось, якраз недалёка, за рогам кнайпа.

Iзноў было незразумелае слова, але лёгка можна было здагадацца - пэўна-ж, карчма.

- Дык можа пайшлi-б разам? Адзначым нашае спатканьне i твой "законны" цi незаконны, ня ведаю, як там у вас, - запрапанаваў Юрка, спрабуючы жартаваць сваiм звычаем, ды цяпер навет у голасе была адна нацягнутасьць i штучнасьць..

- I за Верачкiнае душачкi вечны супакой... Дый сьвята якраз - шмат прычынаў складаецца, дык хiба - можна! - згадзiўся Юшка. Ён зусiм не спасьцярог дурное нетактоўнасьцi таго свайго ўспамiнаньня пра Веру, а Юрку гэта адразу абурыла так, што ён ледзь не размахнуўся ўжо, каб згарачага "качануць" гэтую, плюгавую яму раптам, "Качку". Якое ён мае права кпiць iз гэтага так, якое меў i мае права наагул да Яе - да Веры - кранацца сваiм дурным, "каччыным" тупаслоўем? Але-ж сам ён, Юрка, цi ня меншае яшчэ права мае цяпер? Забойца... I, ня ўзьняўшыся, мусiла апусьцiцца рука, хоць жаданьне даць усё-ж "у мызу" гэтаму iдыёту, проста так, залегла нейдзе ў глыбi.