Иван Шамякин - Сэрца на далонi (на белорусском языке)

У адзiн мiг я ўзважыў усе мiнусы i плюсы. Тут жа выявiў яшчэ адзiн мiнус: я быў ранены. Асколкам уласнай гранаты. Нiша не схавала мяне ўсяго, i асколак пацэлiў у нагу, вось сюды... Я нават намацаў яго. Штанiна набрыняла крывёю. Рана няцяжкая. Але па крывавым следзе лёгка iдуць аўчаркi. Таму я мусiў спусцiцца ў склеп разбуранай крамы, падраць споднюю кашулю i перавязаць нагу. Патрацiў некалькi хвiлiн. За гэты час пачалi абкружаць раён узрыву. Цяпер ужо не толькi шум матацыклаў, але i нямецкiя каманды даляталi да мяне. Мабыць, упэўненыя, што я нiкуды не дзенуся, немцы, здавалася, не вельмi ўжо спяшалiся.

У невялiкiх руiнах таго раёна схавацца нельга, я добра разумеў. Трэба выходзiць. I я выйшаў у Пушкiнскi завулак, рушыў да ракi. Схаваць могуць толькi людзi, савецкiя людзi. Я зазiраў у вокны драўляных дамоў. Я ведаў гэтыя дамы, але не ведаў людзей. Жыдоўская сям'я, дзе я кватараваў, эвакуiравалася. Другiх знаёмых тут не было. Якiя знаёмыя ў студэнта!

Прайшла мiма добра апранутая жанчына, агледзела мяне залiшне зацiкаўлена. Што прыцягнула яе ўвагу? Я намагаўся не кульгаць, закрываў рукой прабiтую палу пiнжака. З двара выбег афiцэр, на хаду зашпiляючы гузiкi. Я сцiснуў ручку пiсталета. Але немец не зачапiў мяне, глянуў абыякава i пабег у бок цэнтра. Мабыць, яго выклiкалi па трывозе.

Я звярнуў у вузкi безыменны завулак, па якiм некалi хадзiў да ракi. Можа, i цяпер спусцiцца да ракi i паспрабаваць пераплыць яе? Але на тым беразе бязлесны луг. Кожны, хто з'яўляецца там, бярэцца на мушкi кулямётаў. Не, ратунак можа быць толькi ў адным з гэтых дамоў. Але ў якiм? Аўчаркi брахалi ўжо недзе каля ўправы. Калi натрапiлi на след, яны будуць тут цераз дзве-тры хвiлiны. Нельга марудзiць.

Я азiрнуўся i... убачыў дом, у якi мяне пацягнула нейкае асаблiвае чуццё. У такiя моманты з'яўляецца iнтуiцыя, якая вядзе беспамылкова. Дом гэты стаяў не ў рад з iншымi дамамi, а ў глыбiнi добрага саду. Прыгожы асабняк. Аднойчы я быў у гэтым доме. Прыходзiў здаваць экзамен гаспадару яго доктару Савiчу.

- Савiч? Той Савiч? - не вытрымаў i выказаў сваё здзiўленне Шыковiч.

- Але. Той Савiч, пра якога Гукан з тваёй дапамогай пiша, як пра здраднiка. Той Савiч, якi супрацоўнiчаў з немцамi, узначальваў аддзел управы i якому фашысты арганiзавалi пышнае пахаванне.

- Тысяча i адна ноч. I ты пайшоў у гэты дом?

- Але. Сiгануў цераз паркан, пераканаўшыся, што завулак пусты. Безумоўна, я рызыкаваў. Я ведаў, хто такi Савiч. Больш таго, я ведаў, што ў доме кватаруе лекар нямецкага шпiталя. Што ж... памiраць, дык з музыкай, чорт вазьмi! Я iшоў ужо ў той дзень раз на смерць. Яна дала адтэрмiноўку. I калi не было iншага выйсця, калi любы варыянт даваў яшчэ менш шанцаў... Але, акрамя ўсяго, была нейкая iнтуiцыя... Была вера ў гэтага чалавека. У Сцяпана Савiча. Я ведаў не Савiча-здраднiка, а Савiча-лекара, буйнейшага iнфекцыянiста, бясстрашнага чалавека, якi за сорак год лекарскай дзейнасцi патушыў дзесяткi эпiдэмiй. Яго паважалi ў горадзе. Няўжо такi чалавек мог прадацца?

Звалiўшыся ў чужы сад, як з неба, я спалохаў мiлую iстоту. Яна кармiла трусiкаў. Клеткi з трусамi стаялi паўз паркан у два паверхi. Я пазнаў дзяўчыну. Дачка Савiча. Калi мы прыходзiлi да хворага доктара здаваць экзамен па iнфекцыйных хваробах, яна, падлетак, школьнiца, падавала нам чай. Доктар, знаёмячы нас з ёй, сказаў: "Гэта мая гаспадыня". Але iмя яе за тры гады я, безумоўна, забыўся.

Яна войкнула, а потым сурова спытала:

"Што вам трэба? Хто вы?"

"Цiшэй! - шыкнуў я. - Я друг тых, каго сёння павесiлi".

"Павесiлi? А каго павесiлi?"

Я ўзлаваўся. Калi iдзе такая вайна, калi штохвiлiны гiнуць людзi, жывуць, аказваецца, вось i так: за высокiм парканам, у добрым садзе, кормяць трусiкаў... Жаруць трусяцiну... I не ведаюць, што робiцца навокал.

"Людзей, якiя не сагнулi спiны. Чуеце? Аблава! Схавайце мяне!" Узлаваны, я не прасiў - загадваў.

I яна зразумела. Схапiла мяне за руку i шпарка пабегла да дома. У калiдоры спынiлася, задыханая, узбуджаная.

"Куды ж вас схаваць? Пад кухняй ёсць пограб. Хочаце туды?"

Я паверыў у яе шчырасць i цалкам даверыўся ёй. Але на парозе кухнi яна спынiлася. Перадумала.

"Не, у пограб дрэнна. На другiм паверсе пакоi нямецкага лекара пана Грота, ён кватаруе ў нас. Я зачыню вас у яго пакоях. Добра? "

Я згадзiўся i на гэта. Яна збегала некуды, вярнулася з ключамi. Мы паднялiся ў мансарду, у добра абстаўленыя пакоi. Пакiдаючы мяне, яна ўсмiхнулася ласкава i разгублена.

"Ключа ў мяне няма. Няхай шукаюць Грота. У тым пакоi за шафай дзверы на гарышча. А там у нас чорт нагу зламае".

Я падзякаваў. Яна зачынiла дзверы на ключ. Але праз хвiлiну вярнулася i прашаптала ў замочную шчылiну:

"Слухайце, вы... Як вас? Калi яны ўсё-такi ўварвуцца сюды, вы будзеце страляць?"

"Буду!" - цвёрда i бязлiтасна адказаў я.

"У шафе ў Грота стаiць аўтамат".

О, дзяўчо гэтае было не з баязлiвых! Дарэмна я ўпачатку блага падумаў пра яе. З той хвiлiны я адчуў да яе павагу. Безумоўна, учынкi яе ў той мiг маглi быць не ад свядомага пераканання, а ад жадання рамантыкi, што ўласцiва такому ўзросту. Але было бясспрэчна - чалавек наш, сумленны. Iнтуiцыя не падвяла. I гэта радавала.

У завулак яны ўскочылi ў той жа мiг, як я застаўся адзiн у шыкоўнай кватэры нямецкага афiцэра. Я ўбачыў iх праз акно. Гестапаўцаў з сабакамi i палiцаяў. Але я перабольшваў ролю аўчарак. Не такiя яны ўжо разумныя i не такi ўжо ў iх тонкi нюх, як пра гэта расказвалi легенды. Звычайныя сабакi. Усе тры чамусьцi кiнулiся ў адзiн двор. Безумоўна, следам за iмi туды ўскочыла ўся зграя гестапаўцаў i палiцаяў. Пачаўся вобыск. Пошукi ў тым доме занялi хвiлiн дзесяць. Потым з'явiлася тая модна апранутая жанчына, якую я сустрэў. Я пазнаў яе нават з такой адлегласцi. Яна паказала гестапаўцам на гэты безыменны завулак. У мяне ёкнула сэрца. Няўжо яна бачыла, як я пераскочыў цераз паркан?

Гестапаўцы кiнулiся сюды. Я заглянуў у шафу. Сапраўды, там стаяў аўтамат. Я не адважыўся наблiжацца да акна, каб сачыць за iмi. Маглi ўбачыць. Але вось сабакi загаўкалi, заскуголiлi каля таго месца, дзе я пераскочыў паркан. Значыцца, напалi на след. Я дастаў аўтамат.

I раптам у садзе пачаўся дзiкi вэрхал: вой, брэх, пiск, крык. Я жахнуўся. Няўжо яны кiнулiся на маю ўратавальнiцу? Яна датыкалася да мяне, брала за руку. Забыўшыся на небяспеку, я наблiзiўся да акна. I ўбачыў: аўчаркi рвалi трусоў.

Ты ведаеш, што зрабiла гэтае дзяўчо? Не кожны вопытны падпольшчык мог бы дадумацца. Яны выпусцiла трусоў. Больш таго, яна забiла аднаго i кiнула на сцежку каля таго месца, дзе я пералез паркан. Раз'юшаныя, галодныя сабакi, учуўшы пах крывi, ашалелi. Гестапаўцы не маглi iх стрымаць. Дзве аўчаркi пераскочылi паркан i, убачыўшы трусоў, пагналiся за iмi.

А ў фортку грукалi гестапаўцы.

Гаспадыня спалоханым голасам крычала з ганка:

"Я баюся вашых сабак! Я баюся вашых сабак!"

Вiдаць, нехта з гестапаўцаў пералез i адчынiў калiтку.