Мопассан Де - Мошчы (на белорусском языке)

Гi дэ Мапасан

Мошчы

Навела

Пераклаў Сяргей Мурашка

Пану абату Луi д'Энмару. У.Суасон.

"Дарагi абат.

Шлюбу з тваёй пляменнiцай не будзе, i прычынай гэтаму - бязглузды выпадак, благi жарт, якi я амаль мiжволi састроiў з сваёй нявесты.

Даўнi мой сябра, з клопатам звяртаюся да цябе, бо толькi ты можаш мне дарадзiць. Буду ўдзячны табе да смерцi.

Ты ведаеш Жыльберту, прынамсi, лiчыш, што ведаеш яе, але хiба можна да канца зведаць жанчын? Усе iх меркаваннi, погляды, думкi - скрозь нечаканасць. Яны то адкрытыя i роўныя, то звiлiстыя i стромыя; iх разважанняў нельга ўцямiць, iх логiка кульгае, а рашучасць, быццам непахiсная, раптам знiкае без дай прычыны.

Не мне табе казаць, што твая пляменнiца задужа набожная, бо гадавалася цi то ў чорных, цi то ў белых манашак з Нансi.

Пра гэта ты ведаеш лепей за мяне. Але, бясспрэчна, ты не ведаеш, што кожнай драбязой яна можа захапляцца так, як сваёй верай у Бога. Думкi яе скачуць, як падхоплены ветрам лiст; жаноцкасцi, цi дзявоцкасцi, у ёй больш, чым у iншых, яна то смяецца, то плача, то сумуе, то скача i наадварот; яна i прыгожая ... сам ведаеш якая, i прывабная невыказна ... але гэтага ты ўжо не зразумееш.

Мы заручылiся. Я кахаў яе i кахаю цяпер. I яна, здаецца, любiла мяне.

Аднаго вечара я атрымаў дэпешу, якая выклiкала мяне ў Кёльн на кансультацыю i, можа, на складаную адказную аперацыю. Трэба было ехаць на другi дзень, i я пабег развiтацца з Жыльбертай, а таксама сказаць, чаму змагу быць на абедзе ў яе бацькоў не ў сераду, а толькi ў пятнiцу. О! Сцеражыся пятнiц, ведай, яны - чорныя!

Калi я загаварыў пра ад'езд, сляза скацiлася ў яе па шчацэ, але, пачуўшы, што я неўзабаве вярнуся, дзяўчына запляскала ў ладкi i крыкнула: "Ай добра! Вы мне нешта прывезяце, драбязу, маленечкi гасцiнец, але няхай ён будзе дарагi мне. Вы павiнны здагадацца, што мне больш за ўсё спадабаецца, згода? Паглядзiм, што думае ваша галава".

Яна крыху падумала i дадала: "Забараняю аддаваць за яго больш як дваццаць франкаў. Мне галоўнае шчырасць, пане, выдумка, а не цана. - Яна зноў памаўчала i цiха, не падымаючы на мяне вачэй, сказала: - Калi вам гэта не будзе тратаю грошай i калi выдумка будзе цiкавая, вельмi цiкавая, я вас... я вас пацалую".

На другi дзень я паехаў у Кёльн. Няшчасны выпадак кiнуў у адчай цэлую сям'ю. Ампутацыя была тэрмiновая. Мне далi пакой i амаль не выпускалi з яго; вакол хадзiлi заплаканыя людзi, ад якiх мне рабiлася млосна; я прааперыраваў небараку, i ён ледзь не аддаў Богу душу на маiх руках; дзве ночы я не пакiдаў яго, а калi блiснула надзея на ратунак, загадаў, каб завезлi мяне на вакзал.

Але я памылiўся - да цягнiка заставалася цэлая гадзiна. Я блукаў па вулiцах i думкамi быў яшчэ побач з хворым, калi напаткаў нейкага чалавека.

Я не ведаю нямецкай, ён не гаварыў па-французску; нарэшце я здагадаўся, што ён прапануе мне рэлiквii. Успамiн пра Жыльберту працяў маё сэрца; я ведаў яе ўтрапёную веру. Падарунак знойдзены. Я збочыў за мужчынам у краму, дзе прадавалiся святынi, i купiў "кафалашак пасфанка адзiнаццацi тысяч нявiннiц".

Так званыя мошчы мясцiлiся ў чароўнай скрыначцы з старога срэбра, i гэта вызначыла мой выбар.

Я паклаў гасцiнец у кiшэню i сеў у вагон.

Дома я зноў захацеў зiрнуць на свой набытак. Палез у кiшэню... Скрыначка расчыненая, косткi няма! Дарма я корпаўся i выварочваў кiшэнi, маленькая, з паўшпiлькi, костачка прапала.

Ты ведаеш, дарагi абат, маю невялiкую веру ў Бога; i велiч твайго сэрца, i наша сяброўства даюць табе права дараваць мне гэта i не пераконваць мяне. "Жыццё пакажа", - сказаў ты; але я нiколi не даваў веры святыням набожных гандляроў, i ты падзяляеш маю недаверлiвасць. Вось чаму страта кавалачка барановага хрыбта не засмуцiла мяне, i я без цяжкасцей знайшоў такую самую костачку i акуратна прыклеiў яе ў скрыначцы.

Пасля пайшоў да любай нявесты. Убачыўшы мяне, яна кiнулася насустрач, насцярожаная i радасная: "Што вы мне прывезлi?"

Я зрабiў выгляд, што забыўся, яна не паверыла. Яна прасiла, нават малiла мяне, i, адчуўшы, што яна вось-вось заплача ад цiкаўнасцi, я падарыў ёй святы медальён. Ёй аж духi заняло ад радасцi. "Рэлiквiя! Сапраўдная рэлiквiя!" - i яна моцна пацалавала скрыначку. Мне стала няёмка за сваё махлярства.

Але раптам яна занепакоiлася, нават злякнулася i глыбока паглядзела мне ў вочы:

- Вы верыце, што яна не падробная?

- Веру.

- А чаму?

Я збянтэжыўся. Прызнанне, што гэты аскепак куплены ў вандроўнага гандляра, загубiла б мяне. Што гаварыць? Шалёная думка мiльганула ў галаве; цiхiм таямнiчым голасам я пачаў:- Я ўкраў яе дзеля вас.

Дзяўчына акiнула мяне зачараваным i замiлаваным позiркам. "Як? Вы ўкралi? А дзе?" - "У катэдры. Я абакраў раку адзiнаццацi тысяч нявiннiц".

Сэрца ў яе задрыжала, яна ледзь не страцiла прытомнасць ад радасцi i шапнула:

- О! Вы зрабiлi гэта... дзеля мяне. Раскажыце... раскажыце мне ўсё.

Што было рабiць, я сам сябе загнаў у пастку. Тады я прыдумаў неверагодную цiкавую гiсторыю. Я даў вартаўнiку сто франкаў, каб аднаму аглядзець царкву, раку рамантавалi, але я трапiў якраз у пярэрву, таму рабочых i прычта не было, я прыпадняў века, якое пасля гэтак жа акуратна зачынiў, i выхапiў маленькую (о! маленькую-маленькую) костачку з гары мошчаў (тут я назваў нейкую лiчбу, уявiўшы, колькi атрымаецца касцей ад шкiлетаў адзiнаццацi тысяч нявiннiц). Пасля схадзiў да злотнiка i купiў аправу, вартую такой рэлiквii.

Я не пасаромеўся сказаць, што медальен каштаваў мне пяцьсот франкаў.

Але на гэта яна i ўвагi не звярнула, яна трапятлiва, у экстазе слухала мяне. Яна прашаптала: "Я вас кахаю" - i ўпала мне на рукi.

Заўваж: дзеля яе я пайшоў на блюзнерства. Я ўкраў, учынiў гвалт над царквою, парушыў раку, збэсцiў i ўкраў святыя мошчы. За гэта яна кахала мяне, лiчыла ласкавым, дасканалым, боскiм. У гэтым - жанчына, дарагi абат, сутнасць жанчыны.

Два месяцы я быў сама мiлы сярод усiх жанiхоў на свеце. Яна наладзiла ў сваiм пакоi нешта накшталт раскошнай каплiчкi i берагла ў ёй гэтую костачку, праз якую, верыла яна, я здзейснiў сваё дзiўнае любоўнае злачынства. Ранiцай i перад сном яна кленчыла перад ёю.

Я папрасiў яе берагчы тайну, бо баяўся, гаварыў я, што мяне арыштуюць, пакараюць, аддадуць у Нямеччыну. Яна стрымала слова.

I от, на пачатку лета, ёй заманулася ўбачыць месца майго подзвiгу. Яна так настойлiва малiла свайго бацьку (тоячы патаемную мэту), што ён звазiў яе ў Кёльн i нi слова мне пра гэтую вандроўку не сказаў, бо так прасiла дачка.

Не трэба казаць, што царкву ўсярэдзiне я не бачыў. Я не ведаю, дзе пахаванне (цi ёсць яно ўвогуле?) адзiнаццацi тысяч нявiннiц. Падобна на тое, што да яго не падступiцца. Што ж!

Праз тыдзень я атрымаў цыдулку на дзесяць радкоў, якая вяртала маё слова, крыху пасля - тлумачальны лiст ад бацькi з запозненымi спачуваннямi.