Мопассан Де - Вендэта (на белорусском языке)

Гi дэ Мапасан

Вендэта

Пераклад: Алесь Iстомiн

Удава Паола Саверынi жыла са сваiм сынам у беднай хатцы на ўскраiне Банiфача. З горада, пабудаванага на горным выступе, якi месцамi нават навiсае над морам, праз пралiў, зрэзаны рыфамi, вiднеецца нiзкi бераг Сардынii. Унiзе з другога боку скалы разрываюцца, утвараючы праход, што нагадвае велiзарны калiдор i атачае горад амаль цалкам. Ён служыць гораду портам; па iм, пасля доўгага абыходу памiж дзвюма абрывiстымi сценамi, маленькiя рыбацкiя судзiны iтальянцаў цi сардаў выходзяць да першых дамоў; два разы на месяц тут прыстае стары сiпаты параход, што ходзiць памiж Банiфача i Аяча.

На белаватай гары купка дамоў утварае яшчэ бялейшую плямку. Яны нагадваюць гнёзды дзiкiх птушак, прылепленыя да скалы, што высiцца над гэтым жахлiвым праходам, па якiм i караблi iдуць з асцярогаю. Вецер няспынна хвалюе мора, не дае спакою берагу, iм жа ж i падточанаму, ледзьве прыкрытаму травою; ён урываецца ў пралiў, пустошыць абодва берагi. Стужкi белага шуму ад чорных верхавiнаў безлiчы камянёў, што пранiзваюць хвалi паўсюль, нагадваюць палатняныя лахманы, што развяваюцца i дрыжаць на паверхнi вады.

Хатка ўдавы Саверынi, што лепiцца на самым урвiшчы, глядзiць трыма сваiмi вокнамi на гэты дзiкi i самотны далягляд.

Удава жыла ў ёй са сваiм сынам Антуанам i з Сэмiлантай, вялiзным худым сабакам з доўгай i грубай поўсцю, з пароды пастуховых сабак. Хлопец хадзiў з iм на паляванне.

Неяк, увечары, пасля гарачай спрэчкi Антуана Саверынi па-здраднiцку, ударам нажа, забiў Нiкаля Равалацi. У тую ж ноч забойца ўцёк у Сардынiю.

Калi старой мацi прынеслi сынава цела, яна не заплакала, толькi доўга сядзела нерухома, гледзячы на яго. Пасля паклала на труп сваю маршчынiстую руку i паклялася адпомсцiць.

Старая не хацела нiкога бачыць. Толькi сабака застаўся з ёю пры сынавым целе. Жывёлiна нерухома стаяла каля ложка, падцiснуўшы хвост, выцягнуўшы мызу да гаспадара, яна няспынна выла. Мацi схiлiлася над сынавым целам, не адводзiла ад яго вачэй i тачыла буйныя маўклiвыя слёзы, углядаючыся ў кожную рысачку.

Дзяцюк ляжаў на спiне, на iм была куртка з тоўстага сукна, прадзiраўленая i падраная на грудзях; здавалася, што ён спiць, толькi ўсё на iм было ў крывi: рэшткi кашулi, парванай на бiнт, камiзэлька, порткi, твар, рукi. Згусткi крывi чарнелi ў барадзе i валасах.

Старая загаварыла з iм. Пачуўшы голас, сабака сцiх. "Не бойся, я адпомшчу за цябе, мой маленькi, мой хлопчык, маё беднае дзiцятка. Спi, спi, я адпомшчу, чуеш? Твая мацi абяцае табе гэта. А яна заўжды трымае сваё слова, ты ж ведаеш".

Яна павольна схiлiлася над iм i дакранулася сваiмi халоднымi губамi да яго мёртвых вуснаў.

У тую ж хвiлiну Сэмiланта завыла. У яе з горла вырвалася скарга, манатонная, жудасная, пранiзлiвая.

Абедзве яны, жанчына i жывёлiна, заставалiся ў пакоi да ранiцы.

На другi дзень Антуана Саверынi пахавалi, i ў хуткiм часе ў Банiфача забылiся пра яго.

* * *

Ён не меў нi родных, нi стрыечных братоў. Не было нiводнага мужчыны, якi б узяўся помсцiць за яго. Толькi старая мацi думала пра гэта.

З ранiцы да вечара глядзела яна на белую плямку на другiм беразе пралiва. Гэта маленькая сардская вёска Лангасарда, куды ўцякаюць карсiканскiя бандыты, унiкаючы праследавання. Амаль што яны адны i жывуць у гэтай вёсачцы, насупраць родных берагоў, чакаючы хвiлiны вяртання ў родныя лясы. Менавiта туды, старая ведала гэта, уцёк Нiкаля Равалацi.

Зусiм адна сядзела яна цэлымi днямi каля акна, паглядаючы туды, думаючы пра помсту. Як ёй помсцiць адной, хваравекай, стоячы адной нагой у магiле?! Але яна паабяцала, яна паклялася мёртваму. Яна не магла забыцца i не магла чакаць. Што ёй рабiць? Яна не спала начэй, не ведала нi спакою, нi адпачынку, яна думала. Сабака драмаў каля яе ног i часам, узняўшы галаву, выў удалечыню. З таго часу, як гаспадар пакiнуў яе, Сэмiланта часта выла, быццам клiкала яго, быццам няўцешная звярыная душа яе таксама захавала ўспамiны, якiя нiшто не магло сцерцi.

I вось неяк уночы, калi Сэмiланта пачала выць, у мацi з'явiлася думка, помслiвая i жорсткая да дзiкасцi. Яна абдумвала яе да ранiцы, а на золку пайшла ў касцёл. Лежачы нiцма на каменнай падлозе, распасцёршыся перад Богам, яна малiлася, просячы памагчы ёй, падтрымаць яе, даць яе беднаму старэчаму целу сiлу адпомсцiць за сына.

Потым яна вярнулася дадому. На надворку стаяла старая бочка, у якую збягала вада з вадасцёку на страсе; яна перакулiла яе, вылiла ваду, прыладзiла на зямлi, падаткнуўшы камянямi i паленцамi, потым пасадзiла Сэмiланту на ланцуг каля гэтае будкi i пайшла ў хату.

Без адпачынку хадзiла яна па пакоi, не адводзячы вачэй ад берага Сардынii. Забойца быў там.

Увесь дзень i ўсю ноч сабака выў. Ранiцай старая прынесла яму вады ў мiсцы, але нiчога болей: нi мешанкi, нi хлеба.

Мiнуў яшчэ дзень. Змогшыся, Сэмiланта спала. Назаўтра вочы ў яе блiшчалi, поўсць ускудлацiлася, яна неўтаймавана нацягвала ланцуг.

Старая зноў нiчога ёй не дала. Шалеючы, жывёлiна хрыпла брахала. Мiнула яшчэ ноч.

На досвiтку цётка Саверынi пайшла да суседа i папрасiла два бярэмкi саломы. Яна напхала ёю старыя лахманы, што некалi насiў яе муж, так, каб яны нагадвалi чалавека. Пасля са старое бялiзны зрабiла яму галаву.

Сабака здзiўлена глядзеў на гэтага саламянага чалавека i маўчаў, хоць голад тачыў яго.

Тады старая пайшла да кiлбаснiка i купiла доўгi кавал чорнае крывянкi. Вярнуўшыся, яна запалiла агонь на надворку блiзка будкi i пачала пячы кiлбасу.

Сэмiланта шалела, падскоквала, хрыпела, не адводзiла вачэй ад печыва, пах якога пранiкаў ёй у нутро.

Пасля мацi зрабiла з гэтага пахучага кавалка нашыйнiк пудзiлу. Яна старанна абкручвала яго вакол шыi, нiбы хацела ўвапхнуць яго ўсярэдзiну. Скончыўшы, яна спусцiла сабаку.

Дзiвосным скачком жывёлiна рванулася да шыi пудзiла i, паклаўшы лапы яму на плечы, пачала рваць горла. Яна адвалiлася з кавалкам здабычы ў пашчы, пасля скочыла зноў, учапiлася iкламi ў вяроўкi, вырвала яшчэ кавалак, адскочыла i зноў кiнулася, раз'юшаная. Сваiмi вялiзнымi зубамi яна разарвала твар, пусцiла лахманамi шыю.

Маўклiвая i нерухомая, з агнём у вачах, старая глядзела на гэтую расправу. Пасля ўзяла на ланцуг сабаку, трымала яго галоднага яшчэ два днi i зноў паўтарыла дзiўнае практыкаванне.

За тры месяцы яна прывучыла сабаку заваёўваць ежу iкламi. Цяпер яна не трымала яго на ланцугу, але адзiным жэстам прымушала кiдацца на пудзiла.

Яна прывучыла сабаку драць, iрваць пудзiла, калi нават на горле яго нiчога не было схавана.

Пасля яна давала яму як узнагароду печаную крывянку.

Толькi заўважыўшы саламянага чалавека, Сэмiланта пачынала калацiцца, пераводзiла погляд на гаспадыню, якая, падняўшы ўгару палец, хрыпла крычала ёй: "Кусi!"

* * *

Вырашыўшы, што час надышоў, неяк ранiцай у нядзелю цётка Саверынi пайшла да споведзi i з нейкай празмернай дбайнасцю прыняла прычасце; пасля, адзеўшыся ў мужчынскае i стаўшы падобнаю да старога жабрака, яна рушыла з адным сардскiм рыбаком, якi перавёз яе разам з сабакам на другi бок пралiва.