Мопассан Де - Пампушка (на белорусском языке)

Мiж тым за дзве-тры мiлi ад горада ўнiз па цячэннi, паблiзу Круасэ, Дзьепдаля цi Б'есара, воднiкi i рыбакi неаднойчы выцягвалi з рачных глыбiняў разбухлыя трупы нямецкiх салдатаў, зарэзаных цi забiтых ударам башмака, з раструшчанай каменем галавой цi проста сапхнутых у ваду з моста. Рачны глей хаваў гэтыя ахвяры таемнай помсты, жорсткай i справядлiвай, гэтыя подзвiгi невядомых герояў, маўклiвыя начныя напады, куды небяспечнейшыя, чым бiтвы сярод белага дня, i без рэха славы.

Нянавiсць да Чужынца адвеку ўзбройвае жменьку Бясстрашных, гатовых памерцi за Iдэю.

Але хоць заваёўнiкi i падначалiлi горад сваёй жалезнай дысцыплiне, усё ж не ўчынiлi нiводнай з тых жахлiвых жорсткасцей, якiя, калi верыць чуткам, суправаджалi iхняе пераможнае шэсце, людзi ўрэшце асмялелi, i цяга да гандлёвых спраў зноў ажыла ў сэрцах мясцовых камерсантаў. Сёй-той з iх быў звязаны вялiкiмi грашовымi iнтарэсамi з Гаўрам, якi знаходзiўся ў руках французскай армii, i яны надумалiся ехаць сушай да Дзьепа, там сесцi на параход i гэтак дабрацца да жаданага порта.

У ход пайшоў уплыў знаёмых нямецкiх афiцэраў, i камендант горада даў дазвол на выезд.

I вось, наняўшы на гэтае падарожжа вялiкi дылiжанс, у якi было запрэжана чацвёра коней, дзесяць пасажыраў пасля адзнакi ў фурмана дамовiлiся выехаць у аўторак ранiцай, да свiтання, каб пазбегнуць зборышча цiкаўных.

Яшчэ за некалькi дзён да гэтага мароз моцна скаваў зямлю, а ў панядзелак, гадзiне а трэцяй дня, з поўначы насунулiся вялiкiя цёмныя хмары i пайшоў снег, якi не сунiмаўся ўвесь вечар i ўсю ноч.

А палове пятай ранку падарожнiкi сабралiся ў двары "Нармандскага гатэля", дзе яны мелiся сесцi ў карэту.

Яны яшчэ не зусiм прачнулiся i, дрыжучы ад холаду, зябка хуталiся ў свае пледы i шалi. У цемры яны ледзьве бачылi адзiн аднаго, а цяжкая зiмняя вопратка рабiла ўсiх падобнымi на растаўсцелых кюрэ ў доўгiх сутанах. Але вось двое пасажыраў пазналi адзiн аднаго, да iх падышоў трэцi, i яны разгаварылiся.

- Я еду з жонкаю, - сказаў адзiн.

- Я таксама.

- I я.

Першы дадаў:

- Мы ўжо не вернемся ў Руан, а калi прусакi падыдуць да Гаўра, выедзем у Англiю.

Ва ўсiх мелiся аднолькавыя намеры, бо гэта былi людзi аднаго асяродку.

А карэты мiж тым усё не запрагалi. Невялiкi конюхаў лiхтар раз-пораз з'яўляўся ў адных цёмных дзвярах i адразу ж знiкаў у другiх. З глыбiнi стайнi далятаў прыглушаны саламяным падсцiлам стук капытоў i мужчынскi голас, якi панукваў i лаяў коней. Па лёгкiм пазвоньваннi шамкоў можна было здагадацца, што прыладжваюць збрую; пазвоньванне перайшло неўзабаве ў выразны, працяжны звон, суладны мерным рухам каня; часам ён замiраў, потым рэзва ўзнаўляўся адначасна з глухiм стукам падкоў.

Раптоўна дзверы зачынiлiся. Усё сцiхла. Азяблыя падарожнiкi замоўклi; яны нават не варушылiся, скаваныя холадам.

Мiгатлiвая пялёнка белых камякоў усё слалася i слалася долу; яна сцiрала абрысы, апушыла прадметы золкiм мохам; у бязмежным бязмоўi ацiхлага, пахаванага пад зiмнiм покрывам горада чуўся толькi няўлоўны, невыразны, невымоўны шолах снегу, лёгкае шапаценне белых пушынак, якiя, здавалася, поўнiлi ўсю прастору, ахiналi ўвесь свет.

З'явiўся чалавек з лiхтаром, цягнучы на вяроўцы панурага каняку, якi не дужа ахвотна пераступаў следам. Ён падвёў яго да дышля, прывязаў пастронкi i доўга хадзiў навокала, прымацоўваючы збрую адной рукой, бо другою трымаў лiхтар. Iдучы па другога каня, чалавек заўважыў нерухомыя фiгуры падарожных, зусiм белыя ўжо ад снегу, i сказаў:

- Чаму ж вы не сядаеце ў дылiжанс? Там хоць трохi зацiшней, прынамсi.

Пра гэта яны, безумоўна, i не падумалi, i цяпер гуртам памкнулiся да экiпажа. Трое мужчын уладкавалi сваiх жанок на задняе сядзенне i следам за iмi ўлезлi самi; потым i астатнiя захутаныя, расплывiстыя фiгуры моўчкi пазаймалi апошнiя месцы.

Падлога ў дылiжансе была ўслана саломаю, у ёй ажно патаналi ногi. Панi, якiя сядзелi ўглыбiнi, распалiлi прыхопленыя з сабой у дарогу невялiкiя медныя грэлкi з хiмiчным вугалем i доўга нягучна пералiчвалi iх вартасцi, паўтараючы ўсё тое, што кожнай даўно было вядомае.

Нарэшце, калi ў дылiжанс з-за цяжкай дарогi было запрэжана шасцёра коней замест звычайных чатырох, нечы голас знадворку запытаўся:

- Селi ўсе?

Голас з сярэдзiны адказаў:

- Усе.

Дылiжанс скрануўся з месца.

Ехалi павольна, вельмi павольна, амаль ступою. Колы захрасалi ў снезе; кузаў стагнаў i глуха парыпваў; конi пакоўзвалiся, задыхалiся, ад iх валiла пара; даўжэзная фурманава пуга безупынку ляскала, лётала ва ўсе бакi, звiваючыся i развiнаючыся, як тонкая гадзюка, i з размаху хвастала па крутым крыжы то аднаго, то другога каня, ад гэтага яны высiльвалiся яшчэ болей.

А мiж тым спакваля днела. Лёгкiя сняжынкi, якiя адзiн з пасажыраў, чыстакроўны руанец, параўнаў з дажджом бавоўны, перасталi сыпацца на зямлю. Цьмянае святло прасочвалася праз цёмныя, цяжкiя хмары, якiя яшчэ мацней падкрэслiвалi асляпляльную белiзну палёў, дзе вiднелiся то палоска высокiх заiнелых дрэў, то халупа пад каптуром снегу.

Пры панылым святле зары пасажыры сталi з цiкаўнасцю разглядваць адзiн аднаго.

Углыбiнi дылiжанса на лепшых месцах драмалi адно напроцi аднаго муж i жонка Люазо, оптавыя вiнагандляры з вулiцы Гран-Пон.

Люазо, былы прыказчык, прыдбаў прадпрыемства збанкрутаванага гаспадара i неўзабаве разбагацеў. Ён вельмi выгадна збываў паганенькае вiно дробным правiнцыяльным гандлярам i лiчыўся мiж сваiх сяброў i знаёмых неймаверным прайдзiсветам, сапраўдным нармандцам, хiтрым i жыццярадасным.

Рэпутацыя жулiка гэтак трывала замацавалася за iм, што неяк на вечарыне ў прэфектуры пан Турнэль, выдумшчык i байкар, чалавек вострага i дасцiпнага розуму, мясцовая славутасць, прапанаваў распазяханым ад нудоты паням пагуляць у гульню "птушачка лётае"; гэты яго жарт абляцеў гасцёўню прэфекта, пасля пратачыўся ва ўсе гасцёўнi горада, i цэлы месяц усё наваколле клалася ад смеху.

Апроч гэтага, Люазо яшчэ славiўся разнастайнымi забаўнымi выхадкамi, а таксама досцiпамi, то ўдалымi, то пошлымi, i кожны, хто загаворваў пра яго, заўсёды дадаваў: "Умора, дый годзе, гэты Люазо!"

Невысокага росту, ён, здавалася, складаўся з аднаго круглага, як бочачка, пуза, над якiм узвышалася чырвоная фiзiяномiя, аблямаваная падсiвелымi бакамi. Яго жонка, рослая, энергiчная, валявая жанчына з рэзкiм голасам i рашучым норавам, была ўвасабленнем парадку i разрахунку ў iх гандлёвым доме, тады як сам гаспадар ажыўляў яго сваёй весялосцю i кiпучай дзейнасцю.

Побач з iмi з падкрэсленай годнасцю, якую надавала прыналежнасць да вышэйшай касты, мясцiўся пан Карэ-Лямадон, фабрыкант, асоба шаноўная ў баваўнянай прамысловасцi, уласнiк трох прадзiльняў, афiцэр Ганаровага легiёна i сябра Генеральнага савета. У часы Iмперыi ён узначальваў добранамерную апазiцыю з адзiнай мэтай - атрымаць пры нагодзе як мага болей дабротаў за далучэнне да таго лагера, з якiм ён змагаўся, як ён казаў, высакароднай зброяй. Панi Карэ-Лямадон, намнога маладзейшая за свайго мужа, была сапраўднай уцехай багатым афiцэрам, якiя адбывалi службу ў руанскiм гарнiзоне.