Рувим Фраерман - Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке)

- Дзе ж яна, куды яна магла пайсцi? Ужо апошнi ўрок, а Танi няма нi тут, нi дома. Няўжо мы не знойдзем яе, дзецi? - пыталася Аляксандра Iванаўна. Ёсць жа ў яе сябры! Цi няма iх - так выходзiць?

Няўтульны выгляд апусцелай пасля заняткаў школы. Шум зацiхае, як дождж, што прайшоўся раптоўна над лесам. Яшчэ пад важкасцю кропель трапечацца лiст на асiне, а мiж елак блукае ўжо маўчанне.

Цiха i ў школе. Парой толькi, як апошняя кропля, пацэлiўшая з галiны на корань, празвiнiць дзiцячы голас у самым канцы калiдора цi, як вецер па каменнях, прамчацца па цэментных плiтах чыесьцi спрытныя ногi.

А сёння як доўга не сцiхалi крокi! Дзецi блукалi па калiдоры i ў канцы i ў пачатку яго i абыходзiлi вартавога, па-майстэрску зробленага Таняй з лёду. Вiльготны вецер з'еў яго плечы, на шаломе вiселi ледзяшы, а ўсё-такi глядзеў ён далёка, ён усё яшчэ бачыў суровае мора.

- Можа, яна зноў пайшла на раку, - сказаў Фiльку Коля.

"Можа, яна зноў у гаi стаiць адна i плача", - падумаў Фiлька сам сабе.

Яны разышлiся ля варот.

Коля прыбег на каток. Ён спусцiўся да барж, прайшоў па сцяжынцы, засыпанай снегам, ступiў на край чыстага лёду. Цяжка было пазнаць раку зараз. I зблiзку i здаля снег ляжаў спакойна. Вакол катка цяпер не гушкалiся гiрлянды з яловых лапак. Яны ўпалi, пайшлi пад сумёты, нiбы ў сыпучы пясок.

Коля некалькi разоў крыкнуў. Але рака наўкола толькi сляпiла яго i маўчала.

А зусiм на iншым канцы горада клiкаў Таню Фiлька. Ён стаяў на ўзлеску ў гаi, як стаяў надоечы ў кустах. Тады iшоў першы снег, такi лёгкi, што, здавалася, яго з усяго гаю можна было б панесцi ў далонi. А цяпер пад цяжарам снегу пагнулiся ў старых ялiн галiны, маладыя бярозы схавалiся ў яго па грудзi. Але Фiлька крычаў. I калi б хоць рэха адказала на яго крыкi, ён лёг бы пад кусты i заплакаў - дарма што быў адзiн.

Аднак нiхто не адказваў. I Фiлька пайшоў назад па глыбокiм снезе.

З Колем яны зноў сышлiся каля варот. Затым сабралiся ў раздзявальнi, у самы далёкi кут, i тут з трывогай паглядзелi адзiн аднаму ў вочы.

- Што цяпер рабiць? - спытаўся Фiлька.

I раптам яны пачулi цiхi плач. Плакаў нехта ў цемры ля сцяны, дзе вартаўнiк складваў дровы для печкi.

- Таня! - крыкнулi яны абое i падышлi.

Але гэта плакала Жэня, зацiснуўшыся памiж сцяной i печкай, i твару яе не было вiдаць.

Фiлька павярнуў яе за плечы да сябе.

- Ты нiкуды не хадзiла? - спытаў ён.

- Не, - адказала Жэня.

- Дык чаго ж ты плачаш?

- А можа... - сказала яна з плачам, - можа, яна памерла ўжо.

Тады Коля, якi нiчога не пытаўся, нiчога не сказаў, адышоўся ў кут i сеў на падлогу, прыцiснуўшы галаву да каленяў.

Мiж тым у пакоi наверсе, пра якi ўсе забылiся - дзе звычайна захоўвалася пiянерская маёмасць, - спала Таня.

Сцяжкi i плакаты на доўгiх дрэўках з усiх бакоў акружалi яе. Партрэты вiселi наўскасяк, як птушкi, гатовыя ўзняцца са сцяны, барабаны валялiся на падаконнiку, горны блiшчалi на цвiках.

Пiянерская маёмасць! Свет гучных рэчаў глядзеў на яе з куткоў. Як горка было расставацца з iм нават у сне.

Нават у сне цяжка было Танi. Шчаслiвы сон прыйшоў да яе, i яна моцна заснула ў гэтым кутку, дзе праседзела з самай ранiцы на тоўстым сеннiку, напханым апiлкамi.

Але i гэты добры сон нiчога не мог зрабiць з яе нядрэмным уяўленнем.

I снiўся ёй сход звяна.

Снiлася Танi, нiбыта ў гэтым самым пакоi, дзе яна спiць, сядзяць яе сябры - дзе хто: на барабанах, на табурэтах, на драўлянай кабыле, абiтай чорнай цыратай. Рухi iх грозныя, твары суровыя, i кожны позiрк накiраваны прама ў сэрца Танi, але не даходзiць да яго. Ён дрыжыць i ламаецца, як прамень, што засланiлi знянацку рукой.

- Судзiце яе страшнай помстай, - гаворыць чалавек, якога Таня не ведае.

Вопратка ў яго незвычайная: да шыняля прышыта палярынка, каўнер з кунiцы блiшчыць на яго плячах, а твара зусiм не вiдаць - доўгiя валасы закрываюць яго з бакоў.

- Судзiце яе, - гаворыць ён зноў, - яна жорсткая.

- Так, так, яна жорсткая, - паўтарае за iм Жэня. - Гэта яна загадала засмажыць маю прыгожую рыбу. А рыба была залатая.

- Судзiце яе - яна зайздроснiца.

- Так, так, яна зайздроснiца, - паўтарае тоўсты хлапчук. - Яна зайздросцiць Колю, гэта мы бачылi ўсе. Яна павезла яго ў буран, каб зусiм загубiць.

А голас Танi знямеў, вусны змярцвелi, нiчога яна не можа сказаць.

I чалавек у палярынцы падыходзiць да яе блiжэй, а Таня адступае да сцяны. Яна са страхам пазнае ў iм Гогаля, партрэт якога вiсiць над дзвярыма.

- Якая я няшчасная! - шэпча яму ледзь чутна Таня. - Хто абаронiць мяне? Я нiчога не ведаю.

Яна пераводзiць свой позiрк вышэй i бачыць: светлыя аблокi, якiя плылi па небе, зазiрнулi пацiхеньку ў акно. Усе яны высокiя, апрануты ў блiскучыя латы, i бляск iх латаў, падаючы на падлогу, цурчыць i струменiцца падобна маленькiм раўчукам. I ўсе яны iмкнуцца да Танi.

Яна падбiрае ногi i лёгка адрываецца ад зямлi.

Яна ляцiць, як лётаюць усе ў сне. I пакоя даўно ўжо няма, i любiмае дрэва Танi, што расце ў двары пад акном, застаецца далёка ўнiзе. Як лоўка абагнула яна яго вяршалiну, не закранула нiводнага лiсцiка!

Шырокi свет прасцiраецца на ўсе бакi ад сцяжынкi, па якой яна цяпер iдзе.

Яна ўзнiмаецца ўгору. Кусты дурнiцы шумяць у яе пад нагамi. I ўсё круцей сцяжынка - вада i каменне коцяцца па ёй са звонам.

I з вяршынi адкрываецца перад Таняй лес. Яна нiколi не бачыла такога. Гэта не лес i не драбналессе, якое яна ведае з маленства. Нiзкiя дрэвы трымаюць свае галiны распасцёрта над самай зямлёй. I ўсе яны пакрытыя белымi кветкамi. У цiхiм паветры кружацца пялёсткi, пяшчотна ружавеючы на сонцы.

- Што гэта? - пытаецца Таня ў захапленнi.

У звоне вады i камення чуецца ёй адказ:

- Гэта цвiтуць сады, Таня.

"А дзе ж пiхты? - хочацца Танi папытацца. - Я не бачу iх зусiм".

Але лес знiкае.

Яна накiроўваецца далей i ступае цяпер па роўнай дарозе, дзе няма нi камянёў, нi схiлаў, i спыняецца на краi жытняга поля. Ценi знаёмых арлоў плывуць па iм, i перад вачыма Танi поле калышацца ўверх i ўнiз, як неба ў час гайданкi. А каласы шоргаюць i труцца адзiн аб адзiн.

- Як прыгожа! Што гэта? - пытаецца Таня, замiраючы.

I ў роўным шуме поля чуюцца ёй словы:

- Гэта выспявае наш хлеб.

- Ах, я люблю, я люблю, - бязгучна шэпча Таня. - Цi гэта ўсё сон! Ну, вядома, я сплю. Мы ж жывём так далёка.

Але сонца раптоўна цямнее. I Таня бачыць, як чорная хмара ў клубах туману iмчыцца над полем проста на яе. Нiколi не бачаныя, тонкiя, як волас, маланкi скачуць у шумлiвае жыта, i Таня з жахам падае на каленi. Доўгi гром пракатваецца па небе з краю ў край.

Сон скончыўся, але Таня не прачнулася, i гром працягваў грымець.

У калiдоры пад дзвярыма пакоя стаяла маленькая дзяўчынка. На шыi ў яе вiсеў барабан. Яна стукала, уважна гледзячы, як лёгкiя палачкi скачуць у яе ў руках.

Яна практыкавалася.

I на гэты гром, на водгук яго, што разносiўся ў гулкiм калiдоры, паднялiся па лесвiцы дзецi, спачатку Коля, а за iм Фiлька i Жэня, i тоўсты хлапчук, якi цяжка ступаў па прыступках. А Косця-важаты iшоў побач з Аляксандрай Iванаўнай, i галасы iх былi сцiшаныя - яны не будзiлi рэха пад столлю.