Рувим Фраерман - Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке)

- Мама! - сказала Таня.

Мацi абняла яе.

- Я спяшалася дадому, - сказала яна, - як я сумавала па табе, дачушка.

Яна агледзела дачку доўгiм i ўважлiвым позiркам. Спачатку зiрнула на валасы - яны выгаралi i сталi падобныя на сталь, потым паглядзела ў твар - ён быў гарачы i скура пацямнела ад загару.

"Вiдаць, ёй было добра ў лагеры", - падумала мацi.

Затым мацi зiрнула на ногi i здзiвiлася, што Таня сядзiць босая. Толькi цяпер заўважыла мацi непарадак: падушкi валялiся на падлозе, ложак быў памяты i на ложку лiст i капэрта.

I позiрк яе вачэй, якi Таня так баялася патрывожыць сваёй ласкай, патух сам сабой, нiбыта вецер, наляцеўшы раптоўна, замуцiў яго яснасць. У iм з'явiлiся неспакой, няўпэўненасць, трывога. Нават прытворства знайшла ў iм Таня. Iнакш навошта мацi так павольна збiрае з падлогi падушкi i наводзiць парадак на ложку?

- Ты прачытала гэта без мяне, Таня? - цiха спытала мацi.

Таня моўчкi апусцiла галаву.

- Ты павiнна радавацца, Таня.

Але i гэтым разам Таня прамаўчала.

А мацi цярплiва чакала.

- Мама, гэты хлопчык мой брат? - запытала Таня.

- Не, - адказала мацi. - Ён чужы. Гэта пляменнiк Надзеi Пятроўны. Але ён гадаваўся ў iх, i тата яго любiць i шкадуе, бо ў хлопчыка няма нi бацькi, нi мацi. Тата - добры чалавек. Я заўсёды казала табе пра гэта.

- Дык ён мне чужы, ён нават мне не брат, - сказала Таня, яшчэ нiжэй нахiлiўшы галаву.

Мацi ласкавым рухам падняла яе галаву i пацалавала два разы ў твар.

- Дачушка, любая, мы з табой яшчэ пагаворым. Мы пра ўсё пагаворым. Ты сустрэнеш iх, Таня, i ўбачыш сама. Бацька будзе рады. Ты ж пойдзеш на прыстань, праўда?

- А ты, мама?

Але мацi адвярнулася ад яе ўважлiвых вачэй.

- Не, Таня, я не змагу. Ты ж ведаеш, як мне заўсёды некалi.

I, адвярнуўшыся, яна не ўбачыла, а толькi адчула, як Таня схавала галаву пад яе слабую руку i моцна прытулiлася да яе.

- Мамачка, я люблю толькi цябе. Я буду толькi з табой. I нiхто не патрэбны мне болей. Я не пайду сустракаць iх.

IV

Як нi дзiўна, але кветкi, што Таня пасадзiла на градцы, яшчэ жылi ў тую ранiцу, калi павiнен быў прыехаць бацька. Цi то жвавая ручаiнка, што лiлася з дзежкi, так добра напаiла iх каранi, цi то яны былi проста жывучыя, як многiя кветкi на Поўначы, якая не дае iм паху, але пакiдае доўгае жыццё, - ва ўсякiм разе яны трымалiся на высокiх ножках, калi Таня ўбачыла iх. Яна вырашыла iх нiкому не аддаваць.

Таня прагнала качку, што сядзела мiж кветак на градцы, i паглядзела ўгору на драўляную каланчу. Яна панавала над гэтым горадам, дзе ў дварах на зары спявалi лясныя птушкi. На каланчы яшчэ не ўзнялi сiгнальны сцяг. Значыць, парахода яшчэ не было. Ён мог i спазнiцца. Але Таня не цiкавiлася сцягам. Яна зусiм не збiралася на прыстань. А калi яна i перавязала свае тонкiя валасы стужкай i апранула самую лепшую сукенку, то гэта магло быць з прычыны сённяшняга свята: пачынаўся новы навучальны год.

Але да школы яшчэ шмат часу!

Чаму ж яна ўстала так рана?

"А што рабiць, калi не спiцца", - адказала б яна мацi, калi б тая прачнулася ад рыпу дзвярэй у доме.

"Ну што ж мне рабiць, - паўтарыла б яна, - калi сёння я не магу заснуць".

Але цi прыйдзе нарэшце той параход? Цi iснуе ён на самай справе? Або, можа, гэта прывiд, для якога ў свеце няма месца i няма часу, i якi плыве зараз, магчыма, па iншай рацэ, i iншы туман стаiць за яго кармой?

На дварэ было таксама туманна. Галiны бярозы яшчэ блiшчалi кроплямi начной вiльгацi, ствол быў сыры - дрэва яшчэ не прачнулася.

Вельмi рана выйшла Таня з дому, надзвычай рана. Але ўжо чулiся крокi ў завулку, нехта топча траву, ходзiць па зямлi. Хтосьцi спяшае ўжо на прыстань. Можа, гэта брат iдзе сустрэць сястру, цi бацька абняць сына, цi звычайны рыбак чакае з параходам вестак? А можа быць, гэта Фiльку не церпiцца апошнi раз перад школай палавiць ля прыстанi яршоў.

Таня апусцiлася на лаўку ля варот.

Яна прыслухоўвалася. Чуйны Танiн слых насцярожыўся сярод соннай травы, што драмала пад яе нагамi, i сонных галiн, зацiхлых над яе галавой.

I далёкi свiсток, такi далёкi, што сэрца магло пачуць яго толькi ў доўгiм чаканнi, устрывожыў Таню. Гэта свiсцеў параход за Чорным мысам, ля маяка.

Таня адчынiла веснiцы i выйшла, потым зноў зайшла ў двор, пастаяла ля кветак. Можа, нарваць iх, пакуль яны яшчэ жывыя i змогуць прынесцi радасць бацьку. Гэта было адзiнае, што яна мела.

I Таня сарвала кветкi - саранкi i касачы, якiя клапатлiва вырошчвала дагэтуль.

Потым клiкнула сабаку. Тыгр з ахвотай пайшоў за ёю на вулiцу. Яны прайшлi горадам, якi яшчэ не прачнуўся. I толькi каланча нiколi не знала сну. Яе маленькiя дзверы, падобныя на байнiцу, былi адчынены насустрач ветру. Сцяг быў падняты i глядзеў толькi ў адзiн бок - на раку.

Да ракi на прыстань iшлi людзi. Таня на секунду спынiлася ля спуску, каб зверху палюбавацца ракой. Якая ж яна светлая, нягледзячы на цёмныя ў хвоях горы, што стаялi па берагах! Якая вялiкая! Нават ценi ад гэтых гор не здолелi яе закрыць. Цi не па ёй так хацелася Танi плысцi далёка, у невядомыя краiны, дзе жыве дзiкi сабака дзiнга?

А параход усё наблiжаўся. Чорны каржакаваты, як скала, ён здаваўся невялiкiм на гэтай рацэ, губляўся на яе светлай раўнiне, хаця роў ягоны, падобна ўрагану, трос кедры на гарах.

Таня iмклiва пабегла ўнiз. Параход ужо аддаваў прычалы, навалiўшыся на прыстань, поўную народу. На прыстанi было цесна ад бочак. Яны валялiся ўсюды i стаялi, падобныя на кубiкi лато, у якое нядаўна гулялi асiлкi.

З парахода махалi хустачкамi. Можа, гэта ёй? Яна пабляднела. Яна таксама памахала рукой, праз сiлу падняўшы яе ўгору. Як гэта ўсё смешна! Як жа пазнаць у натоўпе бацьку, якога яна нiколi ў жыццi не бачыла? I цi пазнае ён яе? Яна перастала думаць пра гэта, калi бегла да прыстанi. Навошта паддалася яна мiжвольнаму жаданню сэрца, якое зараз так моцна б'ецца i не ведае, што яму рабiць: проста памерцi цi бiцца яшчэ мацней?

I вось стаiць яна цяпер сiратлiва з кветкамi каля бочак, i стары сабака лiжа яе ногi, не ведаючы, чым дапамагчы ёй.

А людзi iдуць мiма.

Можа, вось гэта яны - трое: ён у капелюшы з блiскучым ворсам, немаладая кабета, а хлопчык высокi i худы, i наогул працiўны.

Але не. Яны iдуць мiма, не гледзячы нi на каго, не чакаючы сустрэчы.

А можа, вось гэтыя - iх таксама трое: ён тоўсты, у кепцы з грубага сукна, яна маладжавая i непрыгожая, а хлопчык быў таксама тоўсты i брыдчэйшы за першага.

Мусiць, яны.

Таня ступiла наперад. Але позiрк чалавека быў сухi i кароткi, а тоўсты хлопчык, паказваючы рукой на кветкi, спытаў:

- Прадаеш?

Калоцячыся ад крыўды, Таня адышлася ўбок. Яна прамаўчала. Яна толькi схавалася за бочкi i прастаяла там увесь час. Нiкога больш не было на прыстанi. Не грукаталi дошкi пад нагамi. Усе разышлiся. Навошта чакаць? Яны не прыехалi сёння.

Таня выйшла з-за бочак. Матросы пайшлi ў горад, i мiма прайшлi санiтары з насiлкамi. Гэта былi апошнiя пасажыры з парахода. Таня пайшла побач з iмi. На насiлках пад цёплай суконнай коўдрай ляжаў хлопчык. Твар яго гарэў ад жару. Аднак ён быў у прытомнасцi i, баючыся звалiцца, моцна трымаўся за насiлкi. Ад гэтай натугi, а можа, ад страху, на вуснах у яго блукала збянтэжаная ўсмешка.