Сократ Янович - Сьцяна (на белорусском языке)

- Не, Кiра, я й ня чуў, што ты тут...

- Ты пацееш, - Кiра разгарнула насавую хустачку, - я вытру табе лоб.

- Пацею, Кiра. Ажно пад патылiцай мне мокра... Прамокне падушка...

- Прыходзiлi нейкiя калегi да цябе, - сказала Кiра. - З каапэратыву. Двух. Але я iх ня ведаю, Сьцяпан.

- Што яны казалi?

- Пыталiся пра тваё здароўе - яны, здаецца, былi п'яныя...

- Ага... Ужо ведаю, хто быў.

- Цi нешта важнае магло здарыцца, Сьцяпан?

- Адкуль-жа?! - усьмiхнуўся ён. - Такiя, вось, сябры, дый столькi.

- Не спадабалiся яны мне.

- Непрыгожыя?

- Ты, калi што ляпнеш... - пакрыўдзiлася Кiра. - Я цярпець не магу п'яных у будзённы дзень! Гэта несур'ёзныя людзi.

- Або нешчасьлiвыя.

- Сказаў, што ведаў... Добрае гэта iм няшчасьце пiць гарэлку, гультаём! Знайшоў ты сабе сяброў, што хай Бог баронiць!

- Што было мне рабiць, Кiра? - ён кплiва зiрнуў на яе. - Нямаш лепшых.

- Пашукай - калi яны табе конча патрэбныя.

- Шукаў я, Кiрачка. Як ведаеш, да самога старшынi спрабаваў пазаляцацца, ды дзе там: налiў ён сабе горла й больш не паказаўся ў нас, сабака. А прылiпаў я да яго, ой, прылiпаў...

- Ах, усе вы, мужчыны, аднаго сука вартыя.

- Слушна! Пачну я цяпер з бабамi...

- Яшчэ чаго! - Кiра падала Сьцяпану газэту. - Лепш пачытай, што на сьвеце робiцца.

- Кiнь яе, Кiра, во сюды, - весела ўказаў ён на столiчак ля ложка. - Цяпер я ня буду чытаць газэту. Уваччу мне круцiцца.

- Старайся заснуць, Сьцяпанка.

- Колькi можна...

Цешча паклiкала Кiру ў кухню. Ад прычыненых дзьвярэй далятаў пах смажанiны, i Сьцяпан адвярнуўся да сьцяны.

Сьцяпан Сумленевiч, ты пераскочыш старшыню, - гэтак, нячутна, якiсьцi... З тых, хто прыходзiў наведаць яго? Ты добры, бо ў цябе няма выйсьця. Разумееш? Дабрыня зьяўляецца ў цябе сродкам. Ты, Сьцяпан, бессаромна махлюеш, называючы яе сваёй мэтай! Я, Сьцяпане, у дзяцiнстве марыў пра малаточак. Калi яго, нарэшце, займеў - вышукаў яму адмысловае месца, пад iконаю. Бацька аднойчы ўбiў iм цьвiк у сьцяну, i я, ад такой зьнявагi, плакаў...

- А я, - умяшаўся Сьцяпан, - калi ты хочаш ведаць, дык не супроць пакарыстацца дабром у iмя шчасьця чалавечага...

- Мы ўжо гаварылi з табою пра гэта, - перабiў Сьцяпана... Нейкi мутант? Паўтараесься! Сьвет iснуе, Сьцяпане, ня толькi ў тваiх памерах. Цябе, бачу я, зьдзiўляе тое, што думку нельга ўзважыць або вымерыць цэнтымэтрам? Га? Усё па-за фiзыкай, дарагi, калi ўспрыймаць рэчаiснае як iдэю...

- Адчапiся! Мне балiць галава...

- Болю таксама ня зьмераеш, напрыклад, грамамi. I роспачы. I жалю, суму.

- Каштоўнае не паддаецца малатку...

- Уставай, Сьцяпанка, есьцi, - зьявiлася Кiра. - Атулiся пледам i сядзь. Паабедаеш у пасьцельцы.

- Каб ты ведала, Кiра, як я гiджуся ежаю!

- Перамагайся! Табе трэба мацавацца.

- Калi пагляджу я на цябе, дык робiцца мне лягчэй. Ты - маё лякарства!

- Ах, чым ужо я не была ў цябе: мышкаю, хмурынкай, iскаркай, пчолкай, шчасьцейкам... Аптэкаю - першы раз, - яна падала Сьцяпану грэбень. - Ну, варушыся, Сьцёпа, прыгладзь свае кудлачы.

Расол з курыцы ды катлетка па-венску былi, несумненна, смачнымi. Каб пракаўтнуць iх, Сцьпан дапамагаў сабе, зазвычай, аналiзам памылак герояў у кнiжках, якiя чытаў у дзяцiнстве... Палкоўнiк наладзiў засаду ля пераходу цераз Патамак. Ён зрабiў-бы лепш, застаючыся ў крэпасьцi. Праўда, Вялiкае Вока меў магчымасьць аблажыць гарнiзон Джона, каб голадам прымусiць яго здацца ў палон; харчоў хапiла-б яму не больш як на тыдзень, ну, на два, калi браць пад увагу конскае мяса. Першае, што павiнен быў зрабiць палкоўнiк, гэта выкапаць у крэпасьцi калодзеж - блiзка галоўнага збудаваньня. З вадою можна доўга пражыць! Далей - карыстаючыся разьмяшчэньнем над затокай Патамаку - была ў Джона магчымасьць арганiзоўваць рыбную лоўлю невадам, узьвесьцi шырокае памосьце, абгароджанае частаколам... Рыба штодзень, безумоўна, надакучае, але, калi-б нарыхтоўваць зь яе ўсялякiя стравы з дадаткам канiны, тады атрымалася-б няблага. Шчупачок, скажам, печаны на ражне, жоўценькi, гм, смакавiты пальчыкi аблiзваць! Або акунькi. Драбязу найлепш смажыць, а вялiкiя рыбiны кiдаць у юшку.

- Еш, Сьцяпан, - заклапочана загаварыла цешча, што ўвiхалася ля плiты. Усё еш.

- Ем...

...Iньдзейцы сушаць конскае мяса: рэжуць яго ў вузэнькiя палосы. Сухое, яно не псуецца. Каб пячы, трэба спачатку памачыць яго?

Вялiкае Вока не стрываў-бы доўга пад крэпасьцю: зямля ля падножжа гораднi аказалася-б усыпанай касьцямi рыбак! Чырванаскурыя ваяўнiкi, босыя, адбягалiся-б прэч пад агнём са стрэльбаў, адпаўзалiся-б, ня могучы ступiць нагою... Ах, адбылася-б разьня... Трупы гнiюць, шыраць заразу. Спатрэбiлiся-б перамовы зь Вялiкiм Вокам, каб дазволiць яму забраць тую трухляцiну, ага. А што было-б, калi-б ён здагадаўся?..

- Катлетка смачненькая, - падселася да Сьцяпана Кiра. - Чаму ты не ясi? Ну, хоць кавалачак...

- Не падганяй мяне, Кiра. Я зьем, - Сьцяпан: "Калi-б я быў на месцы палкоўнiка Джона..." - Кажу табе, што зьем, значыць - зьем!

- Не надакучвай ты яму, - бессэнсоўна заступiлася за яго цешча. - Хворы... Слабы...

- Я налью яму гарбаты, - падхапiлася Кiра. - Моцнай, iндыйскай.

- Хочаш змарнаваць чалавека! Вунь, з павiдлам трэба! - цешча паставiла слоiк з чорнымi парэчкамi.

Кiра рэзка адказала матцы.

Ёй усё часьцей здаралася спрачацца са старою. "У яе гэта ад гаспадынiнскай ролi, - заключыў аб жонцы Сьцяпан. - Незайздроснае служэньне мужу нават жыцьцярадасную жанчыну пераўтварае ў мэлянхалiчнае стварэньне. Перакрэсьлiвае яе значнасьць. Яна стаецца неабходным дадаткам да кватэры, мэблi, пасьцелi, мараў... Каханьне, i тое ня можа тут нiчога зьмянiць. Наадварот, зацьмяняючы ўсьведамленьне аб'ектыўнага становiшча, закончваецца яно гвалтоўным выбухам скаргаў на мужа ды жалю да яго. Страсьць - толькi эпiзод жаданьня, iмя якому Мець. (Чорныя парэчкi, чуў Сьцяпан, узмацняюць нэрвы.) Прэм'ера яснасьцi выклiкае шок. Няўжо быў я сьведкам рэпэтыцыi таго ў Кiры?" - Сьцяпан страсануў крышынкi з пледу.

- Дзякую вам. Я лягаю хварэць далей.

- Смакчы глюкардыямiд, - сказала Сьцяпану цешча. - Гэта ўзмоцнiць тваё сэрца, - яна высыпала на плед некалькi цукерынак прафiляктычнага леку, - вось, дастала ў знаёмай...

Кiра вымывала ў кухнi гаршчок.

- Не пашкодзiла-б дастаць па знаёмстве крыху шчасьця на жыцьцё, - сказаў Сьцяпан. I не адумаўшыся: - Ну, каб хоць дзе-небудзь пазычыць яго!

Кожная зь iх зразумела яго па-свойму.

"Калi сапраўды яно так, што застуда наганяе нэрвозную ўзбуджанасьць, дык мне яшчэ далёка да выздараўленьня, - практыкаваўся Сьцяпан. - Я-ж, фактычна, у чужой хаце, а пляту такiя глупствы! I нашто мне гэта?! У чымсьцi падобны я да Кiры? У зносiнах са старшынёй? Ён-жа прапанаваў мне своеасаблiвы шлюб! Цi-ж ня так? Будзь маёй, э, сакрэтнай каханкай, мiлы Сумленевiч. Э, не пашкадуеш таго, - перакрыўляў яго Сьцяпан. - Божа мой, дай мне сiлу памяняць працу! Або нагоду дзеля гэтага. Го-го, лёс паказвае хвiгу... Умееш, Сумленевiч, толькi прасiць, кажа лёс. Прэч, баязьлiвец! Уцякай, бо сабакаў нацкую на цябе. Ну!.."