Андрэ Моруа - Бiяграфiя (на белорусском языке)

Працяг дзённiка сведчыў, што на яе зрабiла моцнае ўражанне паэма Байрана "Паломнiцтва Чайльд-Гарольда". У гэтым яна прызналася мужу, i той адказаў так: "Байран? Дык я ж яго добра ведаю. Я сустрэў яго тады, калi ён, як i я, вандраваў па свеце. Мы правялi разам вясёлыя ночы ў Iталii... Вярнуўшыся, ён запрашаў мяне да сябе ў Ньюстэдскае абацтва, дзе ён трымае трупу нiмфаў, пра якiх я мог бы расказаць шмат пiкантных анекдотаў, але гэта не для нявiнных вушэй маёй жоначкi... Ха-ха-ха!"

Потым у белым альбоме можна было прасачыць, з якiм спрытам i як настырна схiляла Пандора сэра Ўiльяма, каб той запрасiў Байрана ў Уайндхорст. Муж абараняўся: "А што мы будзем рабiць з iм? - гаварыў ён. - Нудзiцца пачне. Са мной на паляванне ён не пойдзе - нага кульгавая. Звяроў страляць не прывык". Жонка не здавалася: "Ну, тады я зраблю яму кампанiю". Сэр Уiльям абурыўся: "Вы, вы ў кампанii з гэтым бабнiкам, з гэтым донжуанам!.. Вы што, думаеце, я пакiну сваю жонку адну з Байранам?.. Не маю нiякага жадання пускаць гэтага шалапута, гэтага браканьера на сваю тэрыторыю".

Аднак трыумфальны поспех Байрана ў Лондане падзейнiчаў на сельскага джэнтльмена, i праз некаторы час ён пачаў ганарыцца гэтым сяброўствам, нават выхваляўся перад суседзямi. Нараджэнне дзiцяцi ўмацавала пазiцыi лэдзi Спенсэр-Свiфт. А чаму б не папрасiць Байрана быць хросным яе дачушкi? Гучнае iмя казытала самалюбства мужа. Сэр Уiльям здаўся: "Я напiшу яму, але ж ён не згодзiцца. Яму хапае па горла жанчын i работы". Аднак Байран згадзiўся. Ён любiў кантрасты i дысанансы. Тое, што сатанiнскага паэта надумалiся выбраць хросным, ды яшчэ каго - маленькай дзяўчынкi, яго вабiла i спакушала.

Эрвэ Марсена так захапiўся чытаннем, што яго не бралi нi голад, нi смага, нi сон. Але руплiвы Мiлер не забыў наведаць яго ў суправаджэннi лакея з падносам.

- Лэдзi Спенсэр-Свiфт вiтае вас i пытаецца, можа, ёсць якая патрэба, сэр?

- Нiякай. Скажыце ёй, што гэта так цiкава, што я, вiдаць, прабуду тут усю ноч.

Дварэцкi зiрнуў на яго з прыхаваным нездавальненнем.

- Усю ноч, сэр? Сапраўды? Тады мне прыйдзецца прыслаць сюды запасныя свечкi.

Эрвэ хутчэй пакаштаваў, чым з'еў свой абед, да прыкрасцi ангельскi, i прагна ўзяўся за альбом. Прыезд Байрана апiсваўся з хваляваннем. Iмклiвыя дробненькiя лiтары ледзь-ледзь удавалася разабраць.

"Сёння ранiцай аб адзiнаццатай гадзiне прыехаў лорд Б. Якi ён прыгожы i бледны! Ён выглядае няшчасным. Саромеецца сваёй кароткай нагi. Гэта можна заўважыць, бо ён не ходзiць, а бегае, каб калецтва не кiдалася ў вочы. Як ён памыляецца! Гэты недахоп робiць яго яшчэ больш цiкавым. Проста дзiўна, што Ўiльям асцерагаў мяне i казаў, што з жанчынамi ён смелы да нахабства. Але ж мне ён нi слова. Час ад часу кiдаў на мяне позiрк употай, аднойчы я злавiла гэты позiрк у люстры. А калi завязалася гутарка, то звяртаўся да Ўiльяма цi да лорда Пiтэрсана, а да мяне нi разу. Чаму?"

Да позняй ночы Эрвэ Марсена вывучаў, як з кожным днём Пандора ўсё больш паддавалася чарам паэта. Яму стала ясна, што маладая жанчына, шчырая i непрактычная, не магла зразумець, у чым прычына такiх мала байранiчных паводзiн госця. Байран прыехаў у Ўайндхорст з цвёрдым намерам быць стрыманым, па-першае, таму што не лiчыў геройствам спакушаць жонку гаспадара i, нарэшце, таму што бачыў наiўнасць i кволасць Пандоры i не жадаў прычыняць ёй боль. Чалавек у душы сентыментальны, сваю пяшчотнасць ён прыкрываў цынiзмам.

Вось чаму ён нават не намякнуў ёй пра каханне. Потым падзеi разгарнулiся. Сэр Уiльям напомнiў Байрану пра Ньюстэдскае абацтва i гуляшчых нiмфаў, якiя там жылi. Адну з iх вельмi ўпадабаў сельскi джэнтльмен i выказаў жаданне пабачыцца з ёю яшчэ раз. "Слухайце, Байран, а чаму б вам не запрасiць мяне ў Ньюстэд?.. Без жонкi, вядома!" Байран груба спынiў яго: "Як вам не сорамна! Маладажон, называецца... А калi ваша жонка ўздумае вам за гэта адпомсцiць?" Сэр Уiльям зарагатаў: "Мая жонка? Ха-ха-ха! Але ж мая жонка праведнiца i, мiж iншым, мяне абажае".

Пандора, пiльна прыслухоўваючыся, улавiла сэнс iхняй гутаркi i запiсала яе ў альбом з гнеўнымi каментарыямi: "Яна мяне абажае! Ну i дурань! Няўжо мне суджана пражыць свой век з гэтым бугаём? I чаму, сапраўды, не адплацiць яму тым жа? Гэта сцэна давяла мяне да такога шаленства, што, каб лорд Байран паспрабаваў дзе-небудзь у парку пацалаваць мяне, здаецца, я б не пярэчыла".

Даўно мiнула поўнач. Усхваляваны Эрвэ прабягаў вачамi старонкi дзённiка. У змрочным склепе дагаралi свечкi, i пры цьмяным святле яму, як жывыя, ўяўлялiся постацi нябожчыкаў. Ён бачыў барвовае аблiчча гаспадара i чуў яго нахабны рогат. Ён бачыў, як на прыгожым твары Пандоры ўсё выразней адлюстроўвалася яе закаханасць. I ў цёмным кутку бачыў гордага Байрана, якi з насмешкай глядзеў на гэту дрэнна дапасаваную пару.

Запахла чадам, i адна свечка пагасла. Эрвэ запалiў новыя i з яшчэ большай энергiяй узяўся за чытанне. Цяпер ён прысутнiчаў пры спробах Пандоры вырваць Байрана з задуменнасцi i зблiзiцца з iм, прычым рабiлася гэта смела i занадта хiтра для такой маладзенькай жанчыны. Пакрыўджаная яго абыякавасцю, яна шукала розных подступаў. Каб сустракацца без сведак, яна дамовiлася гуляць з iм на бiльярдзе.

"У гэты вечар я яму сказала: "Лорд Байран, калi жанчына любiць мужчыну i гэты мужчына не звяртае на яе ўвагi, што ёй тады рабiць?" "А вось што..." адказаў ён i абняў мяне моцна-моцна i..." Адно слова там было закрэслена, але Эрвэ, за тонкiмi кратамi рысак, даволi лёгка мог прачытаць "пацалаваў".

Эрвэ Марсена свабодна ўздыхнуў. Ён проста не верыў свайму шчасцю. "Мне гэта снiцца цi што? - гаварыў ён сабе. - Здзейснiлася тое, аб чым я мог толькi марыць". Ён устаў i прайшоўся па склепе, абмацаў вялiзны сейф, канапу, сцены, каб упэўнiцца, што гэта рэальнасць, а не мiраж. Нiякага сумнення, усё вакол яго было матэрыяльнае i альбом сапраўдны. Ён iзноў сеў за стол.

"Я спужалася i сказала яму: "Лорд Б., я вас люблю, але ў мяне ёсць дзiця, i гэта звязвае мяне з яго бацькам. Я магу быць вам толькi сяброўкай. Але вы мне вельмi патрэбны. Памажыце мне". Ён быў на рэдкасць добры i здагадлiвы. З тае хвiлiны, як ён са мной, увесь яго смутак нiбы растаў. Думаю, што мая прысутнасць яго лечыць".

Малады француз не стрымаў усмешкi. Ён добра вывучыў Байрана i нiяк не мог уявiць, каб той расцягнуў надоўга платанiчныя залёты да гэтай юнай спакуснiцы. Ён быццам чуў яго голас: "Калi яна ўбiла сабе ў галаву, што я ёй кавалер i буду гадзiнамi трымаць яе за ручку, дэкламуючы вершы, яна, ох, як памыляецца! Дайшло да таго, што пара канчаць".

Потым ён падумаў, што, напэўна, знойдзе праўдзiвы дакумент аб душэўным стане Байрана сярод пiсем, якiя таксама даверыла яму лэдзi Спенсэр-Свiфт. Ён паспешна развязаў стужку. Так, пiсьмы Байрана. Эрвэ адразу пазнаў яго гарачую руку. Але ў пакеце былi i другiя паперы, напiсаныя тым жа почыркам, што i дзённiк. Некаторыя з iх ён прачытаў. Гэта былi чарнавiкi пiсем Пандоры.