Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

Настала цiшыня. Змоўк вулiчны шум, адзiнокi лiхтар гарэў над тратуарам. Тонкiя лiсточкi дрэў, асветленыя знiзу, былi амаль белыя, ледзь не празрыстыя, а кроны былi падобныя да мiгатлiвых светлых ветразяў...

- Паслухай дождж, Пат...

- Дождж...

Яна ляжала каля мяне. Яе валасы ўздымалiся чорнай капой на белай падушцы. Твар над чарнатой валасоў здаваўся вельмi бледны. Адно плячо вытыркнулася ўверх, аднекуль на яго падала святло, i яно свяцiлася матавай бронзай. Вузкая палоска святла легла на руку.

- Паглядзi, - сказала яна i падняла на святло далонi.

- Мне здаецца, што гэта з вулiцы ад лiхтара, - сказаў я.

Яна прыўзнялася. Цяпер яе твар таксама быў асветлены, святло падала на плечы i грудзi, жоўтае, як ад васковай свечкi, яно змянялася, злiвалася, рабiлася аранжавым, у iм утваралiся блакiтныя колцы, i раптам за яе спiной з'явiлася цёплая чырвань, нiбы нiмб, яна перакiнулася вышэй i паволi паплыла па столi пакоя.

- Гэта рэклама цыгарэт насупраць.

- Бачыш, якi прыгожы твой пакой, - сказала яна.

- Прыгожы ад тваёй прысутнасцi, - сказаў я. - Гэты пакой ужо нiколi не будзе такi, як быў, таму што ты пабыла тут.

Яна стала на каленi, агорнутая блакiтным святлом.

- Але... - сказала яна. - Я ж часта буду тут... часта.

Я ляжаў цiха i глядзеў на яе. Мне ўсё бачылася, як у мяккiм выразным сне. Я ўвесь быў расслаблены, вольны, спакойны i вельмi шчаслiвы.

- Якая ты прыгожая, Пат! Куды прыгажэйшая, чым у любой сукенцы!

Яна ўсмiхнулася i нахiлiлася да мяне.

- Ты мусiш вельмi моцна любiць мяне, Робi. Я не ведаю, што мне рабiць без кахання.

Яе вочы як прывязалi мяне. Яе твар быў зусiм блiзка ад майго. Ён быў рухомы, зусiм адкрыты, напоўнены палкай сiлай.

- Ты павiнен трымаць мяне, - шаптала яна, - мне патрэбны нехта, хто б трымаў мяне, а то я павалюся. Я баюся.

- Не вiдаць, каб ты баялася, - не пагадзiўся я.

- Баюся. Толькi не выдаю. Я часта баюся.

- Я ўтрымаю цябе, - сказаў я, усё яшчэ ў гэтым незвычайным, гэтым плынным светлым сне. - Я цябе буду моцна трымаць, Пат. Ты яшчэ падзiвiшся.

Яна ўзяла мой твар у далонi.

- Праўда?

Я кiўнуў. Яе плечы свяцiлiся жоўтым колерам, нiбы ў глыбокай вадзе. Я ўхапiў яе рукi i прыцягнуў яе да сябе... Нас падхапiла вялiкая хваля, якая ззяла, дыхала, расла, i расла, i расла, i нарэшце накрыла ўвесь белы свет.

Яна спала ў мяне ў абдымках. Я часта прачынаўся i глядзеў на яе. Мне здавалася, што канца ночы не будзе. Мы луналi недзе, па-за часам. Усё здарылася так хутка, я нават не зразўмеў. Я не думаў, што мяне хтосьцi можа пакахаць. Я прызнаваў, што для мужчыны я магу быць выдатным таварышам. Але не мог сабе ўявiць, за што мяне можа пакахаць жанчына. Мне здавалася, што толькi пройдзе гэта ноч, я прачнуся - i ўсё мiнецца.

Змрок пашарэў. Я ляжаў цiха. Мая рука пад галавой Пат здранцвела, я нiчога не адчуваў. Але я не варушыўся. Толькi тады, калi яна павярнулася ў сне i ўткнулася ў падушку, я змог вызвалiць руку. Я цiхенька ўстаў, пачысцiў зубы i пагалiўся. Адэкалонам я пацёр валасы i патылiцу. Усё было незвычайнае: i шэры паўзмрок пакоя, i думкi, i цёмныя абрысы дрэў за акном. Калi я павярнуўся, то ўбачыў расплюшчаныя вочы Пат. Яна глядзела на мяне. Я сумеўся.

- Хадзем, - сказала яна.

Я падышоў да яе i сеў на край ложка.

- Няўжо гэта праўда? - спытаў я.

- Чаму ты пытаешся?

- Не ведаю. Можа, таму, што ўжо ранiца. Пасвятлела.

- Падай цяпер мае рэчы, - сказала яна.

Я падняў з падлогi тонкую шаўковую бялiзну. Яна была лёгкая, бо яе было мала. Я трымаў яе ў руцэ. "Нават бялiзна незвычайная, - падумаў я. - Тая, хто яе носiць, - таксама незвычайная. Я нiколi яе не зразумею, нiколi".

Я аддаў ёй рэчы. Яна абняла мяне за шыю i пацалавала.

Потым я праводзiў яе дадому. Мы амаль не размаўлялi. Мы крочылi побач мiж срэбнага ранку. Па бруку грукалi малочныя фургоны. З'явiлiся разносчыкi газет. Нейкi стары сядзеў каля дома i спаў. Яго падбародак тросся, нiбы хацеў адвалiцца. Мiма праехалi веласiпедысты, везучы кашы з булачкамi. Над вулiцай павiс пах цёплага свежага хлеба. Высока над намi ў блакiтным небе праляцеў самалёт.

- Сёння? - спытаў я Пат каля дзвярэй дома.

Яна ўсмiхнулася.

- У сем? - спытаў я.

Яна не выглядала зморанай. Яна была свежая, быццам добра выспалася. На развiтанне яна пацалавала мяне. Я пастаяў каля дома, пакуль не ўбачыў, што ў яе пакоi загарэлася святло.

Потым я вяртаўся. Па дарозе мне прыйшло ў галаву шмат прыгожых слоў, якiя я павiнен быў сказаць ёй. Я блукаў па вулiцах i думаў пра тое, што я мог бы сказаць i зрабiць, калi б быў не такi, якi быў. Потым я пайшоў на рынак. Ужо пад'ехалi фургоны з гароднiнай, мясам i кветкамi. Я ведаў, што тут на тыя ж самыя грошы можна купiць удвая больш кветак, чым у крамах. На ўсе грошы, колькi ў мяне было, я купiў цюльпанаў. Яны вельмi прыгожыя, зусiм свежыя, з кропелькамi вады ў чашачках. Я набраў поўнае бярэма. Прадаўшчыца паабяцала мне, што адашле кветкi Пат у адзiнаццаць гадзiн. Абяцаючы, яна засмяялася, а потым дадала яшчэ ладны букет фiялак.

- Не менш чым на два тыднi радасцi вашай даме, - сказала яна. - Толькi час ад часу трэба кiдаць у ваду пiрамiдон.

Я кiўнуў i заплацiў. Потым я няспешна пайшоў дадому.

X

"Форд" гатовы стаяў у майстэрнi. Новага заказу не было. Нам нешта трэба было рабiць. Мы з Кёстэрам пайшлi на аўкцыён. Мы хацелi купiць там з малатка таксi. Таксi можна было з выгадай перапрадаць. Памяшканне для аўкцыёнаў было ў паўночнай частцы горада, у флiгелi ў двары. Акрамя таксi тут прадавалася процьма iншых рэчаў. Некаторыя з iх стаялi пад адкрытым небам. Ложкi, расхiстаныя сталы, пазалочаная клетка з папугаем, якi крычаў: "З богам, каханы!", кнiгi, шафы, стары фрак, табурэткi, посуд - прадметы бядняцкага разбiтага быту.

Мы прыйшлi зарана. Аўкцыянера яшчэ не было. Я корпаўся ў рэчах на двары i ўбачыў некалькi кнiг - зачытаныя танныя экземпляры грэчаскiх i лацiнскiх класiкаў з заўвагамi на палях. На выцвiлых зашмальцаваных старонках цяпер былi не вершы Гарацыя цi песнi Анакрэона - на iх быў крык беднасцi i бездапаможнасцi страчанага жыцця. Уладару гэтых кнiг яны да апошняга моманту былi прытулкам, ён iх бярог, колькi мог, а той, хто здаў iх сюды, дайшоў да ручкi.

Кёстэр з-за маёй спiны глянуў на кнiгi.

- Сумна бачыць такое, праўда?

Я кiўнуў галавой i паказаў на iншыя рэчы.

- I гэта таксама, Ота. Дзеля забавы табурэткi i буфеты сюды чалавек не пацягне.

Мы пайшлi да машыны, якая стаяла ў кутку двара. Лак аблез i выцвiў, але машына была чыстая, нават пад крыламi. Прысадзiсты чалавек з шырокiмi далонямi стаяў непадалёк i тупа глядзеў на нас.

- Ты ўжо агледзеў машыну як след? - спытаў я Кёстэра.

- Учора яшчэ, - адказаў ён. - Даволi старая, але беззаганна дагледжаная.

Я кiўнуў.

- Вiдаць, што так. Машыну мылi сёння ранiцай, Ота. Аўкцыёншчык, пэўна ж, гэтага не рабiў.

Кёстэр пахiтаў галавой i зiрнуў на прысадзiстага.

- Гэта, вiдаць, гаспадар. Ён i ўчора стаяў тут i выцiраў машыну.