Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Рыа-дэ-Жанейра, - Пат падцягнула да сябе галiнку з гронкай. - Вы былi там разам?

Готфрыд запнуўся. У мяне па спiне пацёк халодны пот.

- Паглядзiце, якi месяц! - хутка сказаў я ў той самы момант, заклiнаючы, ступiў Ленцу на нагу. Успыхнуў аганёк цыгарэты, i я ўбачыў, як Готфрыд непрыкметна ўсмiхаўся i падмiргваў мне. Я быў выратаваны.

- Не, мы былi там не разам, - заявiў Готфрыд. - У той час я быў адзiн. Але... як наконт апошняга глытка гэтага ляснога пiтва?

- Больш не хачу, - Пат пахiтала галавой. - Так шмат вiна я не п'ю.

Нас паклiкаў Фердынанд, i мы рушылi да яго. Яго масiўная фiгура засланяла дзверы.

- Хадзем, сябры, - сказаў ён. - Такiм людзям, як мы, ноччу да прыроды няма справы. Ноччу ёй хочацца пабыць адной. Селянiн цi рыбак - iншая справа. А мы, жыхары гарадоў, з iншымi прытупленымi iнстынктамi - лiшнiя. - Ён паклаў руку Готфрыду на плячо. - Ноч - пратэст прыроды супроць чумы цывiлiзацыi, Готфрыд! Прыстойны чалавек доўга не вытрывае такога. Ён заўважыць, што выштурхнуты з маўклiвага кола дрэў, звяроў, зорак i несвядомага жыцця.

Ён усмiхнуўся дзiўнай усмешкай, пра якую нельга было сказаць, вясёлая яна цi сумная.

- Заходзьце, сябры. Пагрэем рукi каля ўспамiнаў. Ах, цудоўны час, калi мы былi хвашчамi i яшчаркамi, пяцьдзесят - шэсцьдзесят тысяч год таму назад... О божа, як мы нiзка апусцiлiся з той пары...

Ён узяў Пат за руку.

- Калi б у нас ужо не засталося нi кропелькi прыгожага, мы прапалi б... Пяшчотным рухам сваёй вялiзнай лапы ён падсунуў локаць ёй пад далоню. Серабрысты зорны дах над грымучым прадоннем... зрабiце ласку, выпiце са старажытным чалавекам чарачку...

Пат згодна кiўнула.

- Давайце, - сказала яна. - Усё, што вы захочаце...

Яны ўвайшлi ў памяшканне. Побач з Фердынандам Пат здавалася яго дачкой. Статная, адважная маладая дачка зморанага асiлка, якi дайшоў да нас з дагiстарычнага часу.

У адзiнаццаць гадзiн мы паехалi дадому. Валянцiн i Фердынанд сядзелi ў таксi, вёў машыну Валянцiн. Астатнiя селi ў "Карла". Ноч была цёплая; Кёстэр зрабiў кругаля праз вёскi, якiя, паснулыя, ляжалi абапал дарогi. Там-сям свяцiлiся вокны, зрэдку брахалi сабакi. Ленц сядзеў на пярэднiм сядзеннi побач з Ота i спяваў, мы з Пат прымасцiлiся на заднiм сядзеннi.

Кёстэр быў выдатны шафёр. Ён браў вiражы, як птушка. Ён вёў машыну артыстычна, нiбы гуляючы. Ён ехаў не рэзка, як большасць гоншчыкаў. Калi ён рабiў павароты, можна было спаць - так мякка ён вёў машыну. Хуткасць не заўважалася. Толькi па шоргаце машын мы заўважалi, што мянялася дарожнае пакрыццё. На асфальтавай шашы яны свiсталi, на брукаванцы - грукаталi. Палосы святла ад пражэктараў, выцягнутыя, як ганчакi, iмчалi перад машынай, выхоплiваючы са змроку то дрыготкую бярозавую алею, то таполi, то тэлеграфныя слупы, якiя, здавалася, падалi, то сонныя будынкi i нямыя ўскрайкi лясоў. У недасяжнай вышынi, абсыпаны тысячамi зорак, над намi плыў светлы дым Млечнага Шляху.

Хуткасць расла. Я ўхутаў Пат нашымi палiто. Яна ўсмiхнулася мне.

- Цi любiш ты мяне? - спытаў я.

Яна пахiтала галавой.

- А ты мяне?

- Не. Гэта шчасце, праўда?

- Вялiзнае шчасце.

- Тады з намi нiчога не здарыцца...

- Нiчога... - адказала яна i пад палiто ўзяла маю руку.

Шаша пабегла ўнiз да чыгункi, утвараючы дугу. Блiшчалi рэйкi. Далёка перад намi мiгцеў чырвоны агеньчык. "Карл" зароў i рвануўся наперад. Мы дагналi хуткi цягнiк са спальнымi вагонамi i ярка асветленым вагонам-рэстаранам. Мы паехалi побач з iм. З вокан махалi людзi. Мы не адказвалi. Мы праiмчалiся мiма. Я азiрнуўся. Паравоз пляваўся дымам i iскрамi. Ён чорнай плямай таптаўся ў сiняй ночы. Мы яго перагналi... але ж мы вярталiся ў горад да таксi, да рамонтных майстэрань, у мэбляваныя пакоi. А ён няспешна рухаўся мiма лясоў i палёў, перасякаючы рэкi i горы, - удалячынь, да вольных прыгод.

Наблiжалiся гарадскiя дамы. "Карл" паспакайнеў, але гул яго матора ўсё яшчэ быў падобны да рыку дзiкага звера.

Кёстэр спынiўся недалёка ад могiлак. Ён не паехаў нi да майго дома, нi да Пат, ён проста спынiўся непадалёк, вiдаць, падумаўшы, што мы хочам пабыць адны. Мы вылезлi з машыны. Сябры адразу ж iрванулi, не азiрнуўшыся. Я паглядзеў iм услед. На момант мне здалося, што гэта ненармальна. Яны паехалi, а я застаўся. Я застаўся без сяброў...

Я прагнаў гэтую думку.

- Хадзем, - сказаў я Пат, якая пазiрала на мяне, быццам пра нешта здагадваючыся.

- Едзь з iмi, - сказала яна.

- Не, - адказаў я.

- Але ж табе хацелася паехаць...

- Ды што ты... - сказаў я, ведаючы, што так i было. - Хадзем.

Мы пайшлi ўздоўж могiлак, яшчэ няўстойлiвыя ад ветру i язды.

- Робi, - сказала Пат, - я хачу дадому.

- Чаму?

- Я не хачу, каб дзеля мяне ты ад нечага адмаўляўся.

- Што ты прыдумала, - сказаў я, -ад чаго я адмаўляюся?

- Ад сваiх сяброў...

- Ды я не адмаўляюся ад iх - заўтра ранiцай нiкуды яны ад мяне не падзенуцца.

- Ты ведаеш, пра што я гавару... - сказала яна. - Раней ты больш часу праводзiў з iмi.

- Бо цябе не было, - адказаў я, адмыкаючы дзверы.

Яна пахiтала галавой.

- Тут нешта iншае.

- Вядома, iншае. Дзякаваць богу.

Я ўзяў яе на рукi i панёс па калiдоры ў свой пакой.

- Табе патрэбны сябры, - сказала яна мне на самае вуха.

- Ты мне патрэбна таксама, - адказаў я.

- Але не так пiльна...

- Гэта мы яшчэ паглядзiм...

Я нагой адчынiў дзверы i адпусцiў яе. Яна моцна трымалася за мяне.

- Я вельмi дрэнны таварыш, Робi.

- Спадзяюся на гэта, - сказаў я. - Мне жанчына патрэбна не для таварыскасцi. Мне трэба каханая.

- Якая ж я каханая? - прамармытала яна.

- А хто ж ты?

- Нi два, нi паўтара. Так, фрагмент...

- Гэта тое, што трэба, - сказаў я. - Гэта абуджае фантазiю. Такiя жанчыны - каханыя навечна. Жанчына "на ўсе сто" лёгка робiцца абрыдлай. Таксама як i дасканалая. Фрагменты - нiколi.

Было чатыры гадзiны ночы. Я праводзiў Пат дадому i вяртаўся назад. Неба пачало святлець. Пахла ранiцай.

Я iшоў уздоўж могiлак, мiма кавярнi "Iнтэрнацыяналь". Тут адчынiлiся дзверы начной забягалаўкi для шафёраў каля Дома прафсаюзаў. Адтуль выйшла дзяўчына. Маленькая шапачка, паношанае чырвонае пальцячко, высокiя лакiраваныя боты... Я ўжо амаль прайшоў мiма, ды раптам пазнаў.

- Лiза...

- Ты яшчэ жывы? - спытала яна.

- Адкуль ты? - спытаў я.

Яна няпэўна махнула рукой.

- Чакала. Думала, ты прыйдзеш. Якраз такi час, калi ты вяртаешся дадому.

- Так, сапраўды...

- Пойдзеш са мной?

Я завагаўся.

- Не магу...

- Без грошай, - хутка сказала яна.

- Не таму, - адказаў я неабдумана, - у мяне ёсць грошы.

- Ах, вось што, - з горыччу прамовiла яна i на крок адступiла.

Я схапiў яе за руку.

- Не, Лiза...

Яна стаяла на пустой шэрай вулiцы, хударлявая i бледная. Такую я сустрэў яе шмат гадоў назад, калi жыў у тупой адзiноце без думак i надзеi. Спачатку яна аднеслася да мяне падазрона, як i ўсе гэтыя дзяўчаты, а потым, калi мы некалькi разоў шчыра паразмаўлялi, стала па-сяброўску пяшчотна-даверлiвай. Гэта былi дзiўныя адносiны. Бывала, што мы не бачылiся тыднямi, а потым яна з'яўлялася дзе-небудзь, стаяла i чакала мяне. У той час i ў яе, i ў мяне не было нiчога iншага i нiкога, мы, сустракаючыся, сагравалi адно аднаго як маглi - i гэта нам было патрэбна абодвум. Я даўно не бачыў яе, з таго часу, як пазнаёмiўся з Пат.