Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

Ром стукнуў мне ў галаву. Я цiха ўстаў i пайшоў да Фрэда ў кабiнет. Ён спаў. Я разбудзiў яго i папрасiў заказаць тэлефонную размову з санаторыем.

- Пачакайце, - сказаў ён. - У гэты час хутка даюць.

Праз пяць хвiлiн тэлефон зазванiў.

- Я хачу пагаварыць з фройляйн Хольман, - сказаў я.

- Хвiлiнку, я звяжу вас з дзяжурнай.

Мне адказала старшая сястра:

- Фройляйн Хольман ужо спiць.

- У яе пакоi няма тэлефона? - Вы не можаце разбудзiць яе?

Голас павагаўся.

- Не. Сёння ёй ужо нельга ўставаць.

- Штосьцi здарылася?

- Нiчога. Толькi ў гэтыя днi ёй трэба паляжаць.

- Сапраўды нiчога не здарылася?

- Не, не, спачатку заўсёды так. Яна павiнна паляжаць у пасцелi i адаптавацца.

Я павесiў слухаўку.

- Запозна? - спытаў Фрэд.

- Што ты маеш на ўвазе?

Ён паказаў на свой гадзiннiк.

- Ужо дванаццатая гадзiна.

- Сапраўды, - сказаў я. - Не трэба было тэлефанаваць.

Я вярнуўся i выпiў яшчэ.

У дзве гадзiны мы сабралiся iсцi. Ленц завёз на таксi Валянцiна i Фердынанда дамоў.

- Пайшлi, - сказаў мне Кёстэр.

Ён завёў "Карла".

- Я магу прайсцi некалькi крокаў пехатой, Ота.

Ён глянуў на мяне.

- Мы выедзем за горад.

- Добра. - Я сеў у машыну.

- Садзiся за руль, - сказаў Кёстэр.

- Глупства, Ота. Я не магу кiраваць, я - п'яны.

- Кiруй! На маю адказнасць.

- Пабачыш, - сказаў я i сеў за руль.

Матор зароў. Руль задрыжаў у маiх руках. М'атляючыся, праляталi вулiцы мiма, дамы хiсталiся, лiхтары моклi пад дажджом.

- Не атрымлiваецца, Ота, - сказаў я. - Я дзесьцi ўрэжуся.

- Цiснi, - адказаў ён.

Я зiрнуў на яго. Твар быў светлы, напружана-спакойны. Я сцiснуў зубы i прыжмурыўся. Паволi дарога стала бачыцца выразна.

- Куды, Ота? - спытаў я.

- Наперад. За горад.

Мы даехалi да ўскраiны i выскачылi на шашу.

- Уключы фары, - сказаў Кёстэр.

Светла-шэрая бетонка блiшчала. Дождж быў ужо невялiкi, але кроплi бiлi мне ў твар, як градзiны. Вецер налятаў рэзкiмi парывамi, хмары плылi нiзка, над самым лесам яны вiселi шматамi, а памiж iмi свяцiлася серабро. Туман спаў з маiх вачэй. Шум матора праз рукi перадаваўся ва ўсё цела. Я адчуваў машыну i яе сiлу. Выхлапы ў цылiндрах праганялi тупую анямеласць маёй галавы. Поршнi нiбы пампавалi маю кроў. Я паддаў газу. Машына ляцела па шашы.

- Хутчэй, - сказаў Кёстэр.

Шыны засвiсталi. Дрэвы i тэлеграфныя слупы з гудам праляталi мiма. Прамiльгнула нейкая вёска. Я канчаткова працверазеў.

- Больш газу, - сказаў Кёстэр.

- А цi ўтрымаю я машыну? Дарога мокрая.

- Убачыш. Перад паваротамi пераключай на трэцюю хуткасць, не збаўляючы газу.

Матор зароў. Паветра ўдарыла мне ў твар. Я прыгнуўся за ветравым шчытком. I раптам правалiўся ў гул матора, цела злiлося з машынай у адзiным напружаннi, у з'яднанай высокай вiбрацыi. Я адчуваў колы пад нагамi, я адчуваў зямлю, шашу, хуткасць; адным штуршком нешта раптам стала на месца, ноч раўла i свiстала, яна выбiла з мяне ўсё, вусны сцiснулiся, рукi зрабiлiся як абцугi, i я ператварыўся ў шалёную язду, да беспрытомнасцi абыякавы i бязмежна ўважлiвы.

На павароце зад машыны занесла. Я некалькi разоў iрвануў руль у адваротным напрамку i зноў даў газу. На нейкi момант машына завiсла, як паветраны шар, потым зноў набыла ўстойлiвасць.

- Добра, - сказаў Кёстэр.

- Трапiлi на мокрае лiсце, - адказаў я i адчуў цеплыню палёгкi, якая заўсёды прыходзiць пасля небяспекi.

Кёстэр кiўнуў.

- Такая д'ябальшчына здараецца восенню на паваротах у лесе. Даць запалiць?

- Давай, - сказаў я.

Мы спынiлiся i запалiлi.

- Цяпер можна вяртацца, - сказаў потым Кёстэр.

Мы прыехалi ў горад, i я выйшаў з машыны.

- Добра, што мы пакаталiся, Ота. Усё прайшло.

- Наступны раз я табе пакажу яшчэ адзiн спосаб упiсвацца ў паварот, сказаў ён. - Паварот з адначасовым тармажэннем. Але гэта робiцца толькi на сухой дарозе.

- Цудоўна, Ота. Дабранач.

- Дабранач, Робi.

"Карл" iмклiва знiк. Я пайшоў у дом. Я вельмi замарыўся, але супакоiўся. Сум мой прайшоў..

XXIII

У пачатку лiстапада мы прадалi "сiтраэн". Грошай хапiла, каб яшчэ нейкi час трымаць майстэрню, але наша становiшча з кожным тыднем пагаршалася. Людзi на зiму ставiлi машыны ў гаражы, каб зэканомiць на бензiне i падатках. Рамонт перападаў нам усё радзей. Праўда, мы так-сяк перабiвалiся заробкамi на таксi, але грошай не хапала. Таму я вельмi ўзрадаваўся, калi гаспадар "Iнтэрнацыяналя" прапанаваў мне са снежня пачаць зноў iграць у яго вечарамi на пiянiна. Яму ў апошнi час пашанцавала: саюз жывёлапрамыслоўцаў праводзiў свае штотыднёвыя сустрэчы ў адным з заднiх пакояў "Iнтэрнацыяналя"; iх прыклад пераняў саюз гандляроў коньмi, а потым, нарэшце, i таварыства па крэмацыi ў iмя агульнаграмадскай карысцi. Такiм чынам, я мог пакiнуць таксi Ленцу i Кёстару, а мне i так добра было - я часта i без таго не ведаў, як мне забавiць вечар.

Пат пiсала рэгулярна. Я чакаў яе пiсьмаў, але не мог уявiць сабе, як яна жыве, i часам у змрочныя гразкiя снежаньскiя днi, калi нават аполуднi не было па-сапраўднаму светла, мне здавалася, што я ўжо даўно страцiў яе, што ўсяму канец. Здавалася, што з дня яе ад'езду прайшло бясконца шмат часу, i я не мог уявiць сабе, што яна вернецца. Потым надыходзiлi вечары, напоўненыя цяжкой, дзiкай журбой, калi нiчога не дапамагала. Заставалася толькi сядзець i пiць да ранiцы з прастытуткамi i гандлярамi скацiнай.

Гаспадар "Iнтэрнацыяналя" атрымаў дазвол не зачыняць кавярню i на куццю. Халасцякi ўсялякiх таварыстваў адзначалi вялiкае свята. Старшыня саюза гандляроў жывёлай, свiнагандляр Стэфан Грыгаляйт ахвяраваў на свята двух малочных парасят i некалькi кумпякоў. Грыгаляйт - добрая душа - ужо два гады быў удавец. Яму захацелася правесцi калядны вечар у кампанii.

Гаспадар прыдбаў ёлку вышынёй у чатыры метры, якую паставiлi побач са стойкай. Роза - аўтарытэт па стварэннi ўтульнай даверлiвай атмасферы - узялася ўпрыгожваць ёлку. Ёй дапамагалi Марыон i Кiкi, якi ў адпаведнасцi са сваiмi схiльнасцямi таксама меў адчуванне прыгожага. Гэтыя трое пачалi сваю працу аполуднi. Яны навешалi процьму стракатых шароў, свечак i блiскучай паперы дрэва ўрэшце выглядала шыкоўна. У знак асаблiвай павагi да Грыгаляйта яны павесiлi яшчэ шмат ружовых свiнак з марцыпана.

Паполуднi я прылёг на гадзiнку-другую паспаць. Калi я прачнуўся, было цёмна. Я не адразу ачомаўся, каб зразумець: вечар цяпер цi ранiца? Штосьцi мне прыснiлася, але я не мог прыпомнiць што. Быццам я быў недзе далёка i, здавалася, пачуў, як за мной з шумам зачынiлiся чорныя дзверы. Потым пачуў, што нехта стукае.

- Хто там? - адазваўся я.

- Я, пан Локамп.

Я пазнаў голас фраў Залеўскi.

- Заходзьце, - крыкнуў я. - Дзверы адчынены.

Клямка забразгала, i ў дзвярах я ўбачыў фраў Залеўскi, асветленую жоўтым святлом з калiдора.

- Фраў Хасэ з'явiлася, - прашаптала яна. - Хадзем хутка. Я не магу ёй сказаць.

Я не паварухнуўся. Мне трэба было зарыентавацца.